Παιδιά & διαδίκτυο: Συμβουλές της ΕΛ.ΑΣ. – Όσα πρέπει να ξέρουν οι γονείς για ασφαλές σερφάρισμα

Καμπανάκι χτυπούν οι ειδικοί για τη χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά και καλούν τους γονείς να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικοί, καθώς υπάρχουν μεγάλα ρίσκα και κίνδυνοι.

Κοινό μυστικό είναι άλλωστε, ότι ο κόσμος άλλαξε και έγινε κυρίως ψηφιακός με ότι αυτό συνεπάγεται για τη ζωή και τις δραστηριότητες μικρών παιδιών, τα οποία μαθαίνουν τη ζωή μέσα από το διαδίκτυο.

Άπαντες πλέον οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι ναι μεν η πρόσβαση στο ίντερνετ είναι εύκολη, άμεση και φθηνή, αλλά αυτό σε καμία δεν πρέπει και να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είναι ακίνδυνη. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι αναπτύσσονται μορφές εγκληματικότητας, οι οποίες δεν γίνονται εύκολα κατανοητές από μικρά και αθώα παιδιά, που κινδυνεύουν να μπλέξουν σε μεγάλες περιπέτειες.

Το διαδίκτυο άλλωστε είναι ένας νέος και πρωτόγνωρος για πολλούς κόσμος, που προσφέρει διαδραστικότητα, έντονη εναλλαγή εικόνων και συναισθημάτων, αλλά δεν παύει να αποτελεί μια εικονική πραγματικότητα.

Η ασφάλεια που κάποτε νιώθαμε στο σπίτι μας -από τη στιγμή που πλέον υπάρχει ένας υπολογιστής-, έχει πλέον τελείως διαφορετικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα οι γονείς να πρέπει να βρίσκονται σε επαγρύπνηση.

Η απειλή που μπαίνει στο σπίτι μας δεν είναι ούτε άμεση ούτε ορατή και εάν οι γονείς δεν αντιληφθούν γρήγορα το πρόβλημα, ελλοχεύει ο κίνδυνος το ίντερνετ να μετατραπεί σε ένα «όπλο» που θα στραφεί κατά της οικογένειας.

Ασφαλής πλοήγηση

Η Ελληνική Αστυνομία (ΕΛ.ΑΣ.) σχετικά πρόσφατα με ένα χρήσιμο οδηγό στη διαδικτυακή της σελίδα, αναδεικνύει τους κινδύνους που αφορούν στα παιδιά και καλεί τους γονείς να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικοί.

Όπως επισημαίνεται, η γνώση των κανόνων ασφάλειας, η ανάπτυξη κριτικής και αντιληπτικής ικανότητας και η ικανότητα αναγνώρισης των κινδύνων, είναι βασικά εφόδια για το ασφαλές σερφάρισμα στο διαδίκτυο.

Ειδικότερα:

Α. Προσωπικά Δεδομένα: Στοιχεία όπως το ονοματεπώνυμο, η ηλικία, η κατοικία, το επάγγελµα, η εκπαίδευση, η οικονοµική και οικογενειακή κατάσταση κατάσταση, χρησιμοποιούνται σε καθημερινή βάση καθώς περιηγούμαστε στο διαδίκτυο.
Β. Μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Σε αυτά βρίσκονται καθημερινά οι ανήλικοι που αντιμετωπίζουν μια εικονική πραγματικότητα πολύ ελκυστική και διαδραστική, η οποία όμως κρύβει και κινδύνους. Μεταξύ αυτών των κινδύνων είναι η προβολή ενός τέλειου προτύπου ανθρώπου, παραπλανητικές ειδήσεις/fake news, παραβίαση ιδιωτικότητας κ.α.
Γ. Ψηφιακός εκφοβισµός: Είναι κάθε πράξη επιθετικότητας, παρενόχλησης, απειλητικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς που πραγματοποιείται µέσω του διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων. Για να χαρακτηρίσουμε μια πράξη ως εκφοβισμό θα πρέπει να γίνεται συστηματικά, από πρόθεση, να έχει στόχο να πληγώσει κάποιον και να υπάρχει ανισορροπία δυνάμεων μεταξύ των ατόμων που εμπλέκονται.
Δ. Εθισμός στο διαδίκτυο: Στην περίπτωση που το παιδί ασχολείται πολλές ώρες με το διαδίκτυο θα πρέπει να παρατηρήσουμε τα προειδοποιητικά σημάδια και να βρούµε έναν τρόπο διαχείρισης της κατάστασης. Σημαντικό είναι να έχουν τεθεί όρια και κανόνες στο χρόνο ενασχόλησης με το διαδίκτυο από μικρές ηλικίες, ώστε να αναπτύξουν τον απαραίτητο αυτοέλεγχο και αυτοπειθαρχία.
Ε. Σεξουαλικός εκβιασμός και εξαναγκασμός ανηλίκων: Οι ανήλικοι πολλές φορές συνομιλούν διαδικτυακά µε άλλους γνωστούς ή όχι χρήστες. Οι κακόβουλοι χρήστες, εκμεταλλεύονται την παιδική αθωότητα, προκειμένου να πείσουν τον ανήλικο να τους αποστείλει προσωπικά του στοιχεία, να παράγει πρωτότυπο υλικό (φωτογραφίες ή video ), να καταβάλει χρήµατα, να συναντηθεί μαζί τους ή να προβεί σε άλλες ενέργειες.

Τι κάνουμε

Το ερώτημα πλέον είναι πως θα πρέπει να αντιδράσουν οι γονείς προκειμένου να αποκτήσουν σχέση εμπιστοσύνης με τα παιδιά τους που πολλές φορές αδυνατούν να καταλάβουν τις διαφορές μεταξύ ψηφιακού και πραγματικού κόσμου.

Οι απαντήσεις ασφαλώς και δεν είναι εύκολες, αλλά το πλέον βασικό είναι οι γονείς να βρίσκονται συνεχώς δίπλα στα παιδιά τους και να τους εξηγούν τους κινδύνους, χωρίς ντροπές και μισόλογα.

Οι συμβουλές των ειδικών της ΕΛ.ΑΣ. είναι οι εξής.

-Δίνουμε το σωστό παράδειγμα με τη δική μας διαδικτυακή συμπεριφορά ακολουθώντας τους κανόνες ασφαλούς πλοήγησης. Οι ενήλικες λειτουργούν ως πρότυπα προς τα παιδιά.

-Συζητάμε με το παιδί για τη διαδικτυακή του ζωή και ενημερωνόμαστε για τα διαδικτυακά του ενδιαφέροντα, τους λογαριασμούς που διατηρεί σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε διαδικτυακά παιχνίδια και εφαρμογές. Αφιερώνουμε χρόνο στο να πλοηγηθούμε μαζί με το παιδί στο διαδίκτυο σε σελίδες και εφαρμογές ενδιαφέροντός του.

-Ελέγχουμε μαζί με το παιδί τις ρυθμίσεις ασφάλειας και απορρήτου των λογαριασμών του και βεβαιωνόμαστε ότι έχει ενεργοποιήσει την επιλογή διπλού ελέγχου ταυτότητας ( two step verification ), ενώ οι κωδικοί που χρησιμοποιεί είναι ασφαλείς (αποτελούνται από τουλάχιστον 8 σύμβολα, αριθμούς και γράμματα).

-Συζητάμε με τα παιδιά προκειμένου να συνειδητοποιήσουν ότι οι φίλοι τους σε κάποιο προφίλ θα πρέπει να είναι μόνο οι φίλοι τους και στην πραγματική ζωή. Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να αποδέχονται άγνωστα άτομα, ούτε «φίλους φίλων».

-Συζητάμε με τα παιδιά για τους κινδύνους της έκθεσης των προσωπικών δεδομένων (ονοματεπώνυμα, διευθύνσεις κατοικίας, τηλεφωνικοί αριθμοί, σχολεία κ.λπ.), φωτογραφιών (άσεμνες και μη), ακόμα και e-mail στις εκάστοτε ιστοσελίδες, εφαρμογές και υπηρεσίες στο διαδίκτυο. Τονίζουμε ότι η ενδεχόμενη αποστολή φωτογραφιών σε γνωστό άτομο μια δεδομένη στιγμή μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες μελλοντικά.

-Καλό είναι να αποφεύγεται η είσοδος σε σελίδες, εφαρμογές ηλεκτρονικής συνδιάλεξης (chat) άγνωστες προς τα παιδιά στις οποίες δίνεται η δυνατότητα συνομιλίας με αγνώστους, καθώς και σ’ αυτές όπου γίνεται χρήση κάμερας.

-Καλό είναι να αποφεύγεται το άνοιγμα οποιουδήποτε συνδέσμου (link) αγνώστου προελεύσεως.

Γονικός έλεγχος

Όσον αφορά στις μικρές ηλικίες, μπορούμε να υποστηρίξουμε τα παιδιά κατά την αυτονόμησή τους στο διαδίκτυο, εγκαθιστώντας εφαρμογή γονικού ελέγχου.

Η κίνηση αυτή έχει τις περισσότερες φορές αποτέλεσμα, καθώς μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να πλοηγηθούν με ασφάλεια στο διαδίκτυο και τους γονείς να ελέγξουν το περιεχόμενο των ιστοσελίδων που επισκέπτονται.

Καλό είναι επίσης να θυμόμαστε ότι σε μεγαλύτερες ηλικίες η επικοινωνία βασίζεται στην εμπιστοσύνη και εάν αντιληφθούμε οποιοδήποτε πρόβλημα παραμένουμε ψύχραιμοι, ακούμε όλη την ιστορία χωρίς να διακόψουμε το παιδί.

Σε μια τέτοια περίπτωση, θα πρέπει να διαφυλάσσουμε τα όποια αποδεικτικά στοιχεία ( screen shot φωτογραφιών/μηνυμάτων), να αναφέρουμε το περιστατικό στις αρχές και να ζητήσουμε τη βοήθεια των ειδικών.

Εκβιασμός

Οι κίνδυνοι στο διαδίκτυο είναι τεράστιοι και ο πλέον χαρακτηριστικός έχει σχέση με τον σεξουαλικό εκβιασμό και εξαναγκασμό ανηλίκων.

Αυτό που πρέπει να καταλάβουν τα παιδιά -και οι γονείς έχουν μεγάλη ευθύνη-, είναι ότι δεν πρέπει να πείθονται από άγνωστους προς αυτούς χρήστες – που νομίζουν πως είναι φίλοι τους-, για να συνομιλήσουν διαδικτυακά μαζί τους.

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που προσπαθούν να τους πείσουν ότι πρέπει να τους στείλουν προσωπικά στοιχεία, φωτογραφίες ή video,  χρήματα ή και να συναντηθούν μαζί τους.

Η ενδεχόμενη αποστολή φωτογραφιών ακόμα και σε γνωστό άτομο μια δεδομένη στιγμή μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες μελλοντικά.

Κανόνες πραγματικής ζωής

Με αυτά ως δεδομένα γίνεται αντιληπτό ότι το πρώτο που πρέπει να κατανοήσει το παιδί είναι ότι στο διαδίκτυο τηρούνται υποχρεωτικά οι κανόνες που ισχύουν και στην πραγματική ζωή.

Θα πρέπει να εκπαιδευτούν προκειμένου να συζητούν με τους γονείς τους για τη διαδικτυακή τους ζωή, όπως κάνουν και για την πραγματική και να πλοηγούνται μαζί τους στο διαδίκτυο για να παρουσιάζουν τα ενδιαφέροντά τους.

Κατά συνέπεια, τα παιδιά με τη βοήθεια των γονιών τους θα πρέπει:

-Να βεβαιώνονται για την ασφάλεια των λογαριασμών που διατηρούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα διαδικτυακά παιχνίδια και στις εφαρμογές.

-Να ελέγχουν σχολαστικά τις ρυθμίσεις ασφάλειας με τη χρήση σύνθετου κωδικού πρόσβασης και να κάνουν διπλό έλεγχο ταυτότητας.

-Να αποφεύγουν την ανάρτηση προσωπικών τους στοιχείων όπως είναι το ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνο, σχολείο, και φωτογραφιών δικών τους ή και συμμαθητών τους εάν έχουν προσωπικό λογαριασμό σε κάποια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης,

-Να ρυθμίζουν τους λογαριασμούς σου προκειμένου να είναι ιδιωτικοί και μην αποδέχονται αιτήματα φιλίας από αγνώστους, ούτε από «φίλους φίλων».

-Να αντιληφθούν ότι και στους ιδιωτικούς λογαριασμούς δεν υπάρχει απόλυτη ασφάλεια καθώς υπάρχει πάντα η πιθανότητα να παραβιαστεί τόσο ο λογαριασμός σου, όσο και κάποιου φίλου σου και να εκτεθεί και το υλικό που εσύ έχεις ανεβάσει.

-Να μην στέλνουν προσωπικές φωτογραφίες ακόμα και σε γνωστά σου άτομα.

-Να αποφεύγουν ιστοσελίδες στις οποίες μπορείς να συνομιλήσεις με αγνώστους ή δεν εμφανίζεται το username τους ή απαιτείται χρήση κάμερας.

-Να παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια με όρια και κανόνες, αποφεύγοντας τη συνομιλία με άγνωστους χρήστες.

-Να μην ανοίγουν ποτέ την κάμερα για να συνομιλήσεις διαδικτυακά με αγνώστους.

Δήθεν υποστηρικτικοί

Οι κακόβουλοι χρήστες οι οποίοι  προσεγγίζουν ανηλίκους διαδικτυακά είναι αρχικά πάντα διαθέσιμοι, υποστηρικτικοί και γνωρίζουν τα ενδιαφέροντά σου προκειμένου να σε προσεγγίσουν.

Η ΕΛΑΣ. μάλιστα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου επισημαίνοντας ότι ο βασικός τους στόχος είναι να δώσουν την αίσθηση στα παιδιά ότι «μπορούν να τους χειριστούν».

«Μην το υποστείς»

Αν κάποιος χρήστης λοιπόν, κάνει το παιδί να αισθάνεσαι άβολα σε μια διαδικτυακή συνομιλία ή του ζητήσει να βγάλει φωτογραφία που να δείχνει το σώμα του και να του τη στείλει, να μην το κάνει.

Σε τέτοιες ακραίες περιπτώσεις, η λύση που προκρίνει η ΕΛ.ΑΣ. είναι το παιδί να ειδοποιήσει αμέσως έναν ενήλικο, τον οποίο και εμπιστεύεται.

Επίσης, δεν πρέπει τα παιδιά να ανοίγουν μηνύματα/e-mail και συνδέσμους (link), που υπάρχουν σ’ αυτά, ακόμη κι αν τα έχει στείλει κάποιος φίλος ή φίλη.

Η βασική συμβουλή πάντως για ένα παιδί που έρχεται σε δύσκολη θέση στο διαδίκτυο είναι «να το πεις και όχι να το υποστείς».

Στο πλαίσιο αυτό, μπορούν να το συζητήσουν με κάποιον ενήλικο τον οποίο και εμπιστεύονται και να δείξουν θάρρος αποθηκεύοντας τα όποια αποδεικτικά στοιχεία έχουν στη διάθεσή τους.