Ο Σωτήρης Τσόγκας στο Χ-τύπο: “Η σκηνή είναι το πιο ελεύθερο μέρος του κόσμου για έναν πραγματικό ηθοποιό”

Μια ξεχωριστή συζήτηση με τον “πατέρα” του Θεάτρου Πρόβα

Το Θέατρο Πρόβα λίγο πριν κλείσει 40 χρόνια επιτυχημένης πορείας στα καλλιτεχνικά δρώμενα, ανεβάζει την σπαρταριστή κωμωδία του Κώστα Μουρσελά «Η κυρία δεν πενθεί», κάθε Παρασκευή – Σάββατο και Κυριακή. Στην καρέκλα του σκηνοθέτη βρίσκεται ο κ. Σωτήρης Τσόγκας, και έχοντας στο πλάι του τη σύζυγο και συνιδρύτρια του Θεάτρου κα Μαίρη Ραζή και ένα ταλαντούχο καστ ηθοποιών, πρωταγωνιστούν σε σκηνές τραγελαφικών καταστάσεων και αδιεξόδων με σκοπό να σατιρίσουν τη σύγχρονη κοινωνία με τον πιο επιδραστικό τρόπο.

Ο έμπειρος καλλιτέχνης μας μιλά αποκλειστικά για την επιλογή και τη σημασία του έργου, ενώ παράλληλα μας τοποθετεί “πίσω” από την σκηνοθετική του ματιά. Ακόμη, μεταξύ άλλων αποκαλύπτει το μυστικό της επιτυχίας του Θεάτρου Πρόβα όλα αυτά τα χρόνια, αλλά και τα άμεσα μελλοντικά του σχέδια.

Αρχικά να σας ευχαριστήσουμε για τη μεγάλη τιμή που μας κάνετε με την παραχώρηση αυτής της συνέντευξης. Φέτος σκηνοθετείτε και πρωταγωνιστείτε στην κωμωδία του Κ. Μουρσελά «Η ΚΥΡΙΑ ΔΕΝ ΠΕΝΘΕΙ», η οποία φυσικά θα ανέβει στο Θέατρο Πρόβα. Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε το συγκεκριμένο έργο;

Το ΘΕΑΤΡΟ ΠΡΟΒΑ, 40 χρόνια τώρα, έχει στο ενεργητικό του μια στοχευμένη πορεία παρουσίασης νεοελληνικών θεατρικών έργων. Θεωρούμε υποχρέωσή μας την προώθηση και προβολή της νεοελληνικής δραματουργίας. Φέτος παρουσιάζουμε έναν απ’ τους σημαντικότερους νεοέλληνες συγγραφείς του δεύτερου ημίσεως του 20^ου αι.: τον Κώστα Μουρσελά και την διαχρονική σάτιρά του «Η ΚΥΡΙΑ ΔΕΝ ΠΕΝΘΕΙ». Μια συγκλονιστική ανατομία της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας, πάντοτε επίκαιρη και αιχμηρή.

Ποια στοιχεία θεωρείτε ότι το κάνουν επίκαιρο; Θα ταυτιστεί ο κόσμος με τους χαρακτήρες;

Ο Μουρσελάς καταγράφει με δεξιοτεχνία έναν ολοζώντανο κόσμο χαρακτήρων και καταστάσεων, ένα κοινωνικό πανόραμα μέσα στο οποίο ο σύγχρονος θεατής αναγνωρίζει τον εαυτό του και τον περίγυρό του, με τρόπο αιφνίδιο, απροσδόκητο και απρόοπτο. Αγωνιώδες, αλλά και εύθυμο. Ο συγγραφέας με όπλα του την πικρή ειρωνεία και το καυστικό χιούμορ ξεσκεπάζει την υποκρισία, τον φαρισαϊσμό, την μικροψυχία και τον εύκολο μελοδραματισμό της νεοελληνικής κοινωνίας. Η καταγραφή αυτή παρουσιάζει και μεγάλο ψυχαναλυτικό ενδιαφέρον, όσον αφορά στις σχέσεις των δύο φύλων και τους δεσμούς της οικογένειας.

Πού θέλατε να εστιάσετε σκηνοθετικά;

Στην σκηνική υφολογία με την οποία με την οποία αποτυπώνονται οι ιστορίες, που παρακολουθούν οι θεατές, υφολογία, που ξεκινά από την ιλαροτραγωδία και μέσω της κωμωδίας φτάνει ως την παρωδία, συνδυάζοντας την ψυχαγωγία με την διασκέδαση.

Μετά από πολυετή εμπειρία και στις δύο θέσεις, θα λέγατε ότι νιώθετε περισσότερο ηθοποιός ή σκηνοθέτης;

Όταν σκηνοθετώ νιώθω και είμαι σκηνοθέτης. Και αντιστοίχως όταν είμαι επί σκηνής νιώθω και είμαι ηθοποιός. Στις περιπτώσεις που βρίσκομαι και στις δύο θέσεις, κι αυτές είναι ελάχιστες στα πενήντα χρόνια της σταδιοδρομίας μου, περιστοιχίζομαι από ικανούς βοηθούς, ώστε την κατάλληλη στιγμή να εγκαταλείπω την πλατεία και να ανεβαίνω στη σκηνή.

Πόσο ξεχωριστό είναι να δουλεύετε μαζί με την οικογένειά σας; Υπάρχει κάποια “αρνητική” πλευρά σε αυτό;

Κάθε άλλο παρά ξεχωριστό, εφ΄ όσον έχει κανείς κατακτήσει την βαθμίδα θεώρησης των προσώπων ως ρόλων. Κάθε πραγματικός ηθοποιός έχει μάθει να βλέπει στην κοινωνία ρόλους και να μην ταυτίζεται μ’ αυτούς. Όπως και στη Θεατρική Σκηνή, που είναι γι’ αυτόν το πιο ελεύθερο μέρος του κόσμου. Εξ ού και συγκεντρώνει το προαιώνιο μίσος των εξουσιαστών για τους «θεατρίνους» τους πραγματικούς. Η μη ταύτιση μ’ έναν και μόνο ρόλο (στη ζωή ή στη σκηνή) είναι η Θεία Ελευθερία που χαρίζει η Υποκριτική, στους πραγματικούς θεράποντές της.

Η δράση του “Θεάτρου Πρόβα” παραμένει εντυπωσιακά ενεργή παρά τις δυσμενείς συνθήκες (π.χ. πανδημία, ακρίβεια). Ποιο είναι το “μυστικό” της επιτυχίας αυτής και ποιοι οι στόχοι σας;

Σε λίγο κλείνουμε 40 χρόνια συνεχούς θεατρικής πορείας, με 90 παραγωγές. Κεντρική, Πειραματική και Παιδική Σκηνή, συμμετοχή σε 4 διεθνή φεστιβάλ και πολλές διακρίσεις και βραβεία. Το ρεπερτόριό μας αθροίζει κλασσικά, νεοκλασσικά, σύγχρονα έργα, ελληνικά και ξένα, μεταξύ των οποίων πολλά σε πανελλήνια και παγκόσμια πρώτη. Ένα ρεπερτόριο, που θα έπρεπε να…ζηλεύει το Εθνικό Θέατρο. Κι αυτό το λέω μετά λόγου γνώσεως και με όλη τη σεμνότητα που με διακρίνει. Το «μυστικό» απλό, όπως όλα τα «μυστικά»: Λατρεία και αφοσίωση ερωτική στη Θεατρική Τέχνη.

Έχει αλλάξει κάτι στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζετε τους ρόλους μέσα στο χρόνια;

Τίποτε απολύτως. Δημιουργικό άγχος, ερωτική πρεμούρα, ψυχολογική συγκατοίκηση από την πρώτη ημέρα γνωριμίας με τον ρόλο ως την πρεμιέρα. Όσο περνάνε βέβαια τα χρόνια η προσέγγιση αυτή γίνεται υπό το κράτος ολοένα και υψηλότερης υποκριτικής Τεχνικής (με το Τ κεφαλαίο).

Ποια στιγμή της σπουδαίας καλλιτεχνικής πορείας σας, σας έχει μείνει αξέχαστη;

Με δυσκολία, και για την οικονομία της συζήτησης ξεχωρίζω τρεις:

1ον. Παγκόσμια πρώτη παράσταση του «Συμποσίου» του Πλάτωνος, στη σκηνή του Θεάτρου ΑΘΗΝΩΝ, με τον μακαριστό Δάσκαλό μου Δημήτρη Μυράτ.

2ον. «ΠΑΘΕΙ ΜΑΘΟΣ» με την Πειραματική Σκηνή του ΘΕΑΤΡΟΥ ΠΡΟΒΑ. Μία παρουσίαση αποσπασμάτων από 13 τραγωδίες, ένα άθροισμα παθών του έλληνος τραγικού Λόγου, μια σύνοψη της καθ’ ημάς ΓΕΝΕΣΕΩΣ και ΠΤΩΣΕΩΣ του ανθρώπου. (Διεθνές Βραβείο Θεατρικής Προσαρμογής, Λονδίνο, 2017).

3ον. «Ο Κάφκα συνομιλεί με την Γκούντρουν Έσλιν» στο ΘΕΑΤΡΟ ΠΡΟΒΑ. Μία συγκλονιστική θεατρική συνάντηση του καλλιτέχνη της πείνας του Κάφκα με την Γκούντρουν Έσλιν κατά τη διάρκεια των τελευταίων ωρών της ζωής της στα ΛΕΥΚΑ ΚΕΛΛΙΑ των φυλακών ΣΤΑΜΧΑΙΜ.

Υπάρχει κάποια συμβουλή που δίνετε συνήθως στους νεότερους ηθοποιούς;

Ναι. Να μη νομίζουν ότι όποιος περπατάει και μιλάει είναι ηθοποιός.

Κάνετε σχέδια για το μέλλον (είτε άμεσα είτε πιο μακροπρόθεσμα);

Μόνον άμεσα. Την επομένη θεατρική περίοδο 2023-24 θα ανεβάσουμε το «Σκωτσέζικο Ντους» της Χρύσας Σπηλιώτη και θα εορτάσουμε – πρώτα ο Θεός – 40 χρόνια συνεχούς και συνεπούς καλλιτεχνικής πορείας (1984 – 2024).