Ρεπορτάζ: Καραντίνα και παιδιά – Η ψυχολόγος Βασιλική Μιμμή δίνει συμβουλές για ομαλή επάνοδο στο σχολείο

Μεγάλες ψυχολογικές επιπτώσεις έχει προκαλέσει στα παιδιά η έξαρση της πανδημίας του κορωνοϊού, η οποία σε συνδυασμό με τα επακόλουθά της, έχουν επηρεάσει σημαντικά την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των παιδιών – Η κα Βασιλική Μιμμή, ψυχολόγος σε δημοτικά σχολεία της Αθήνας, απαντά στο Χ-Τύπο σε διάφορα ερωτήματα και προβληματισμούς που απασχολούν τους γονείς, ενόψει και της σταδιακής επανόδου των μαθητών στις σχολικές τάξεις.

Η πανδημία και ο εγκλεισμός αφήνουν τα σημάδια τους στα παιδιά

Κατά γενική ομολογία ειδικών και παιδοψυχολόγων η πανδημία του κορωνοϊού έχει κάνει τον κόσμο πιο τρομακτικό στα μάτια των παιδιών. Χωρίς επαφή με φίλους, χωρίς κανονική σχολική ζωή, με τον φόβο πιθανής μόλυνσης των παππούδων και διαφόρων καταπιεστικών καταστάσεων στο ίδιο το σπίτι, η κρίση του κορωνοϊού επηρέασε βαθιά τη ζωή παιδιών και εφήβων. Επιπλέον, η αιφνίδια διακοπή των καθημερινών δραστηριοτήτων τους προκάλεσε αναστάτωση.

Αντίστοιχα αναστάτωση προκαλεί στα παιδιά και η επιστροφή στα θρανία. Γεγονός που παρατηρήθηκε και στο πρώτο lockdown όταν οι μικροί μαθητές κλήθηκαν να επιστρέψουν στις τάξεις. Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρήθηκε άρνηση των παιδιών -ακόμη και των μεγαλύτερων σε ηλικία- να επιστρέψουν στο σχολείο. Μαθητές όλων των ηλικιών χρησιμοποίησαν διαφόρων ειδών δικαιολογίες ή επιχειρήματα γιατί δεν ήθελαν να πάνε στο σχολείο. Στην πραγματικότητα όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς, πρόκειται για υποσυνείδητο άγχος που αντικατοπτρίζει την ψυχολογική επιβάρυνση που έχει προκαλέσει στα παιδιά η πανδημία και ο εγκλεισμός στο σπίτι.

Άγχος, αβεβαιότητα

Σύμφωνα με τις κλινικές παρατηρήσεις των ειδικών, τους τελευταίους μήνες, εν μέσω καραντίνας, πολλά παιδιά βίωσαν άγχος και αβεβαιότητα, είχαν αρνητικές σκέψεις και προβληματισμούς. Ο θυμός, η αναστάτωση, η αντίδραση, οι δυσκολίες στον ύπνο, η έντονη προσκόλληση στους γονείς είναι καταστάσεις που συναντώνται πιο συχνά.

Μια πολύ ξεκάθαρη εικόνα των ψυχολογικών επιπτώσεων του lockdown σε παιδιά και εφήβους έδωσε πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε Ιταλία και Ισπανία με τη συμμετοχή γονέων παιδιών ηλικίας από 3 έως 18 ετών (Orgilés, M., Morales, A., Delveccio, E., Mazzeschi, C., & Espada, J. (2020). Immediate psychological effects of the COVID-19 quarantine in youth from Italy and Spain). Διαπιστώθηκε ότι ένα συντριπτικό ποσοστό των γονέων (85,7%) εκλάμβανε αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών τους κατά τη διάρκεια της καραντίνας, με συχνότερα συμπτώματα τη δυσκολία συγκέντρωσης (76,6%), τη νωχελικότητα (52%), την ευερεθιστότητα (39%), την ανησυχία (38,8%), τη νευρικότητα (38%), το συναίσθημα της μοναξιάς (31,3%), τη δυσφορία (30,4%) και την ανησυχία (30,1%).

Χρήσιμες συμβουλές για γονείς 

• Προστατεύστε τα παιδιά από την υπερβολική έκθεση σε ειδήσεις, εικόνες και πληροφορίες σχετικά με την πανδημία, ωστόσο, ενημερώστε με σύντονο για την ηλικία τους τρόπο σχετικά με τα πραγματικά γεγονότα.
• Μεριμνήστε για την παροχή κατάλληλων και επαρκών ερεθισμάτων και ενθαρρύνετε συνεχώς και ενεργητικά το παιχνίδι. Είναι σημαντική η αναζήτηση κάποιων δραστηριοτήτων με εκπαιδευτικό χαρακτήρα για τα παιδιά χωρίς όμως να προσπαθήσετε να υποκαταστήσετε το σχολικό πρόγραμμα.
• Βοηθήστε τα παιδιά να βρουν αποτελεσματικούς τρόπους να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, όπως το άγχος ή τον φόβο. Κάποιες φορές μπορεί το παιχνίδι ή η ζωγραφική να διευκολύνουν την διαδικασία αυτή.
• Επιδιώξτε τη διαμόρφωση μιας νέας καθημερινής ρουτίνας για τα παιδιά, ιδιαίτερα για όσο διάστημα διαρκεί η αποχή από την οργανωμένη εκπαιδευτική διαδικασία του σχολείου.
• Προσπαθήστε να διατηρήσετε το δίκτυο των κοινωνικών σχέσεων του παιδιού μέσω εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας που θα υποκαταστήσουν σε αυτή την φάση την διά ζώσης επαφή, για παράδειγμα μέσω τηλεφώνου, μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τηλεδιασκέψεων κτλ.

Β. Μιμμή: “O παρατεταμένος εγκλεισμός αύξησε τα επίπεδα άγχους και ανασφάλειας στα παιδιά”

Η κα Βασιλική Μιμμή, ψυχολόγος σε δημοτικά σχολεία της Αθήνας, απαντά στον Χ-Τύπο σε διάφορα ερωτήματα και προβληματισμούς που απασχολούν τους γονείς, ενόψει και της σταδιακής επανόδου των μαθητών στις σχολικές τάξεις. Η κα Μιμμή εστιάζει στο ψυχολογικό αντίκτυπο του εγκλεισμού στη ψυχοσύνθεση των παιδιών και παράλληλα δίνει χρήσιμες συμβουλές στους γονείς ώστε η επιστροφή των μαθητών στα θρανία να γίνει όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα και ομαλά.

Πώς έχει επιδράσει η καραντίνα στην Ψυχολογία των παιδιών: “Το αίσθημα ασφαλείας στα παιδιά καλλιεργείται σε μεγάλο βαθμό από μια σταθερή δομημένη καθημερινότητα. Λόγω της άρδην μεταβολής της σταθερότητας που υπήρξε στα παιδιά, ιδίως οι μικρότερες ηλικίες, οδηγήθηκαν σε σύγχυση και αποδιοργάνωση. Πέρα από το κλείσιμο των σχολείων που αποτελεί τον κύριο άξονα κοινωνικοποίησης των παιδιών σήμερα, η διακοπή των εξωσχολικών δραστηριότατων, η απομάκρυνση από συγγενικά πρόσωπα (ιδίως παππούδες, γιαγιάδες) και ο παρατεταμένος εγκλεισμός αύξησαν τα επίπεδα άγχους και ανασφάλειας των παιδιών και γιγάντωσαν τον φόβο τους γύρω από τον Covid-19.”

Αν υπάρχει πιθανότητα να αφήσει κατάλοιπα η παρατεταμένη απομόνωση των παιδιών: «Σίγουρα η κατάσταση της πανδημίας ήταν πρωτόγνωρη τόσο για τους ενήλικες όσο και για τα παιδιά, θεωρώ όμως πως με σωστή διαχείριση και οριοθέτηση από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς τα παιδιά θα επανέλθουν στην κανονικότητα τους. Είναι σημαντικό η εκ νέου μετάβαση στην κανονικότητα να γίνει σταδιακά ώστε να μην υπάρξει ξανά μια ραγδαία αλλαγή της ρουτίνας που ίσως τρομάξει τα παιδιά. Τέλος φράσεις όπως, «μην αγχώνεσαι» και «όλα θα πάνε καλά» δεν προσφέρουν εξηγήσεις και δεν καταλαγιάζουν τον φόβο των παιδιών. Χρειάζεται να εξηγήσουμε για ποιον λόγο έγινε η καραντίνα, τι είναι η πανδημία, καθώς και τα ατομικά μέτρα υγιεινής που πρέπει να παίρνουμε ώστε να την καταπολεμήσουμε. Υπάρχουν πολλοί τρόποι ακόμη και μέσω παραμυθιών να εξηγήσεις με απλό τρόπο σε ένα παιδί τι συμβαίνει ώστε να καθησυχαστεί.”

“Η επιστροφή στα σχολεία θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με υπομονή και ψυχραιμία από γονείς και εκπαιδευτικούς”

Συμβουλές για επανένταξη και κοινωνικοποίηση στο σχολείο: “Αρχικά η νέα μετάβαση θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με υπομονή και ψυχραιμία τόσο από τους γονείς όσο και από τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι αμφότεροι θα χρειαστεί να βρίσκονται σε συνεργασία ώστε να βοηθήσουν το παιδί στην ομαλή ένταξη του από το περιβάλλον του σπιτιού στο περιβάλλον του σχολείου αλλά και να αντιμετωπίσουν τυχόν προβλήματα που μπορεί να υπάρξουν και να απευθυνθούν σε κάποιο ειδικό ή στον ψυχολόγο του σχολείου, (όπου προσφέρεται), στην περίπτωση που κάποιο παιδί βιώνει έντονα συμπτώματα άγχους κατά την μετάβαση αυτή. Όπως προανέφερα είναι σημαντικό η αλλαγή να γίνει σταδιακά ώστε το παιδί να προσαρμοστεί στην νέα του Πραγματικότητα. Τέλος, οι γονείς θα ήταν βοηθητικό  να μιλήσουν με το παιδί εκ των προτέρων για το επερχόμενο άνοιγμα των σχολείων και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους για την αλλαγή αυτή, να τα εξοικειώσουν με τους κανόνες υγιεινής που θα πρέπει να ακολουθούν, τονίζοντας συνεχώς πως θα αντιμετωπίσουν όλες τις δύσκολες καταστάσεις μαζί και θέτοντας μικρούς επιτεύξιμους κάθε φορά στόχους για να κινητοποιήσουν το παιδί.”