Έκθεση του Μανώλη Χάρου «σαν φλόγες- μία μέσα στο μυαλό και μία μέσα στην καρδιά»

Η έκθεση «Διονύσιος Σολωμός…δύο φλόγες…Μανώλης Χάρος» που ανοίγει σήμερα για το κοινό στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα ζωντανεύει την επαναστατική ποίηση του Διονύσιου Σολωμού, ιδίως, τον εμβληματικό «Διάλογο» του εθνικού ποιητή.

Με κέντρο βάρους τα έργα ζωγραφικής μεγάλων διαστάσεων του Μανώλη Χάρου δίπλα σε χαρακτικά του πάνω σε μια επιλογή λυρικών ποιημάτων του Σολωμού που εκδόθηκαν σε σύγχρονες βιβλιοφιλικές εκδόσεις (artist book), η έκθεση προσκαλεί το κοινό να επισκεφτεί και να ξανασκεφτεί το έργο του Δ. Σολωμού, ιδίως το πρώιμο έργο που παρήγαγε μετά την επιστροφή του από τις σπουδές του στην Ιταλία. Ο «Διάλογος» (παρέμεινε αδημοσίευτος και λίγα αποσπάσματά του σώζονται στα χειρόγραφα του ποιητή), γράφτηκε μετά τη συγγραφή του Ύμνου εις την Ελευθερίαν, η έκδοση του οποίου το 1825 σήμανε την εμφάνιση του Διονυσίου Σολωμού ως ελληνόγλωσσου ποιητή.

«Είναι δύο φλόγες, διδάσκαλε, μία στο νου, άλλη στην καρδιά…και από τη γη πετιούνται στον ουρανό, και από τον ουρανό πετιούνται στον ‘Αδη, και ζωγραφίζουν εικόνες και πάθη, παρόμοια μ’ εκείνα οπού είναι σπαρμένα από τη φύση στον κόσμο» διακηρύσσει το 1824 στο έργο «Διάλογος» ο Σολωμός για τον ρόλο και την αποστολή της ποίησης, την άρρηκτη σχέση της ελληνικής γλώσσας με τον επαναστατημένο λαό και τους αγωνιστές «που χύνουν το αίμα τους αποκάτου από το Σταυρό για να μας κάνουν ελεύθερους».

Η ποίηση και η προσωπικότητα του ποιητή, διανοούμενου την Εποχή των Επαναστάσεων Διονύσιου Σολωμού είναι υπόθεση που απασχολούσε τον καλλιτέχνη εδώ και χρόνια «σαν φλόγες- μία μέσα στο μυαλό και μία μέσα στην καρδιά». Προηγήθηκαν τα χαρακτικά και μέσα στα λοκντάουν της πανδημίας συνέχισε στο σπίτι του στα Κύθηρα με τα μεγάλα ζωγραφικά έργα της έκθεσης.

Γιατί επέλεξε ειδικά τον «Διάλογο»; «Ενώ όλοι οι φιλόλογοι αναφέρονται σ’ αυτόν δεν έχουμε παρά μόνο κάποια τσιτάτα και στην πραγματικότητα ελάχιστοι φοιτητές της Φιλοσοφικής, αν όχι κανείς, έχει διαβάσει ολόκληρο το διασωζόμενο έργο» εξηγεί ο καλλιτέχνης. Ήταν η εποχή που είχε φαντασιωθεί ότι θα μετέφερε το κείμενο του «Διαλόγου» σε εφημερίδα τοίχου. «Και δεν θα το εκθέταμε πουθενά αλλού παρά στα στάντ της Φιλοσοφικής Σχολής της Θεσσαλονίκης. Τα σταντ που έχουν οι νεολαίες» συνεχίζει. «Εκεί επάνω φανταζόμουν τα λόγια του Σολωμού ότι ένα έθνος υπάρχει ελεύθερο μέσα από τη γλώσσα».

Ερμηνεύοντας τον εθνικό ποιητή ο Μανώλης Χάρος θεωρεί ότι τα λόγια αυτά έδωσαν ταυτότητα σε όλους μας και σημαίνουν «ότι οι άνθρωποι που θεωρούν ότι ανήκουν στο ίδιο έθνος έχουν την ίδια συναισθηματική γλώσσα και τον συναισθηματικό πλούτο, ώστε η θάλασσα, ο ουρανός ή το φεγγάρι να είναι κοινά σ’ εμάς που ονομαζόμαστε Έλληνες. Νομίζω ότι αυτό εννοούσε ο Σολωμός την εποχή του «Διαλόγου», όταν δεν υπήρχαν ακόμα έθνη επειδή τότε γεννιόντουσαν» συνεχίζει ο Μανώλης Χάρος σε μια ξενάγηση της έκθεσης. Ο «Διάλογος» του Σολωμού ανάμεσα στον Ποιητή, τον Φίλο, και τον Σοφολογιότατο, τα τρία πρόσωπα του έργου σε μια ακτή της Ζακύνθου, ο τρόπος που υπερασπίζεται ο Ποιητής την αξιοπρέπεια της δημοτικής γλώσσας, τον λαό, την παράδοση η περισυλλογή των δύο, Ποιητή, Φίλου μετά το πέρασμα των ελληνικών καραβιών που κατευθύνονται στο επαναστατημένο Μεσολόγγι, είναι ο σύνθετος στοχασμός του Σολωμού που προσπάθησε να αφουγκραστεί ο σύγχρονος Έλληνας εικαστικός.

Οι αφηρημένες εικαστικές φόρμες του Μανώλη Χάρου με το παλλόμενο χρώμα, πότε φωτεινό πότε σκούρο και ταραγμένο, το κόκκινο της φωτιάς και του αίματος, η θάλασσα άλλοτε γαλήνια κι άλλοτε απειλητική, η φύση που συνδιαλέγεται με τον ποιητή, η φλόγα της έμπνευσης, το φωτεινό φεγγάρι στον σκοτεινό ουρανό, προσπαθούν να φέρουν στο σήμερα τον ρομαντισμό του εθνικού ποιητή. «Ένας ποιητής σαν τον Διονύσιο Σολωμό, οι ρομαντικοί ποιητές εκείνης της εποχής είναι επαναστάτες» επισημαίνει ο ζωγράφος. «Η Ελλάδα υποδέχτηκε τους απομείναντες και επιζήσαντες επαναστάτες της Ευρώπης. Εδώ βρίσκουν ιδεολογία, βρίσκουν λόγο ζωής και λόγο θανάτου και παλεύουν για την Ελλάδα και το ιδεώδες της Ελευθερίας».

Επίσης, ο Μανώλης Χάρος εντάσσει στην έκθεση στίχους από το ποίημα του Δ. Σολωμού « Ο Κρητικός» για τις δυσκολίες της προσφυγιάς από την Κρήτη που διαφεύγει για να σωθεί από τους Τούρκους αλλά και τον χαμό της αγαπημένης του ποιητή μέσα στην τρικυμία. Ο ζωγράφος «φιλτράρει» τα γεγονότα του καλοκαιριού 2022 στα Κύθηρα με τους μετανάστες, στην πλειοψηφία τους Αφγανοί, που ναυάγησαν στ’ ανοιχτά των Κυθήρων, γενέθλιο νησί του ζωγράφου, μετατρέποντας το κείμενο του Σολωμού σε στρατευμένη τέχνη, σε διαμαρτυρία, σε καθρέφτη πραγματικού εφιάλτη σύγχρονης πραγματικότητας.

«Όπως ο “Διάλογος”, τα έργα του Μανώλη Χάρου μοιάζουν κυριολεκτικά με γροθιά στο στομάχι γιατί πραγματεύονται θέματα σημαντικά, ζητήματα που μας αφορούν όλους. Ενδυναμώνουν στις μέρες μας τον Σολωμό , τον οποίο γνωρίζουμε ως εθνικό ποιητή αλλά όχι όλο το μέγεθος της σπουδαιότητας του με τα πολλά άλλα δυνατά έργα του που δεν είχαν εκδοθεί όσο ζούσε. Και μας προσκαλεί να τον ξαναδιαβιάσουμε» τονίζει η διευθύντρια της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, Μαρία Γεωργοπούλου. Η ίδια επιμελήθηκε την έκθεση σε συνεργασία με τον Σίμο Ζένιο, Δρ. Συγκριτικής Λογοτεχνίας και αναπληρωτή διευθυντή στο Κέντρο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για τη Μελέτη του Ελληνικού Πολιτισμού στο UCLA.

Το εικαστικό κομμάτι της έκθεσης πλαισιώνεται με χειρόγραφα του Σολωμού και με σπάνιες εκδόσεις και υλικό (έντυπα βιβλία, περιοδικός τύπος, επιστολές, μεταφράσεις) από τις συλλογές της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, της Εθνικής Βιβλιοθήκης, της Ακαδημίας Αθηνών και του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων για το σολωμικό έργο, την ποίηση του επαναστατημένου ελληνισμού, και τις έριδες για τη γλώσσα.

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 30 Ιουνίου.