Βραδιές με γίγαντες – Ο Άρης αλλάζει πορεία και μετεωρίτες από τον Ωρίωνα στον ουρανό του Οκτωβρίου

Οι γιγάντιοι πλανήτες Δίας και Κρόνος είναι ορατοί κάθε νύχτα ολόκληρου του Οκτωβρίου. Θα τους δει κάποιος να κινούνται αργά από τα νοτιοανατολικά προς τα δυτικά μαζί με τα αστέρια κατά τη διάρκεια της νύχτας. Οι πλανήτες σχηματίζουν ένα τρίγωνο με το φωτεινό αστέρι Φομαλώ (Fomalhaut) γύρω από οποίο ο ελληνοαμερικανός αστρονόμος Paul Kalas, ανακάλυψε το 2008 ότι περιφέρεται ένας πλανήτης,  ορατός όμως μόνο με το διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ.

Όταν παρατηρείται αυτό το τρίο, οι πλανήτες λάμπουν με σταθερό φως, ενώ το φως από το αστέρι τρεμοπαίζει. Αυτός να είναι ένας εύκολος τρόπος για να καταλάβει κάποιος αν το ουράνιο αντικείμενο που παρατηρεί είναι πλανήτης ή αστέρι.

«Ο πλανήτης Άρης ενώ ανατέλλει και δύει κάθε βράδυ, παράλληλα κινείται σε σχέση με τα μακρινά αστέρια  αργά αλλά σταθερά προς την ανατολή. Στα τέλη Οκτωβρίου όμως σταματά αυτή την φαινομενική κίνηση και αντιστρέφει την πορεία του. Τους επόμενους τρεις μήνες, από τον Νοέμβριο έως τα τέλη Ιανουαρίου 2023, ο Άρης κινείται προς τα δυτικά κάθε βράδυ σε σχέση με τα αστέρια. Στη συνέχεια, γύρω στα τέλη Ιανουαρίου, αντιστρέφει ξανά την πορεία του και συνεχίζει το ταξίδι του προς τα ανατολικά. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται «ανάδρομη κίνηση»  και συμβαίνει περίπου κάθε δύο χρόνια. Το ότι ο Άρης φαίνεται να αλλάζει την κατεύθυνση της κίνησής του σε σχέση με τα αστέρια είναι μια ψευδαίσθηση που οφείλεται στον συνδυασμό της κίνησης του πλανήτη μας, της Γης, γύρω από τον Ήλιο, καθώς παρατηρούμε τον Κόκκινο Πλανήτη στην τροχιά του», εξηγεί ο καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και Διευθυντής του Ινστιτούτο Αστροφυσικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, κ. Βασίλης Χαρμανδάρης,

Πιο συγκεκριμένα, τόσο η Γη όσο και ο Άρης βρίσκονται σε σχεδόν κυκλικά μονοπάτια γύρω από τον Ήλιο, όπως τα αυτοκίνητα σε μια πίστα, με τη Γη να βρίσκεται στην εσωτερική, ταχύτερη διαδρομή. Κάθε 26 μήνες περίπου, προσπερνάμε τον Άρη, ο οποίος κινείται πιο αργά στην τροχιά του. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που τον προσπερνάμε και προτού απομακρυνθούμε πολύ από αυτόν, βλέπουμε τον Άρη ως «ανάδρομο», να αλλάζει κατεύθυνση, παρόλο που φυσικά εξακολουθεί να κινείται προς τα εμπρός στην τροχιά του.

Σχηματική απεικόνιση της «ανάδρομης κίνησης» του Άρη. Καθώς η Γη (μπλέ σημείο) που βρίσκεται πιο κοντά στον Ήλιο και περιφέρεται γύρω από αυτόν πιο γρήγορα από ότι ο Άρης (κόκκινο σημείο) πλησιάζει και «προσπερνά» τον Άρη (θέσεις 2, 3, 4) ο Άρης φαίνεται να κινείται προς τα πίσω (ανάδρομα) σε σχέση με τα μακρινά αστέρια στον ουρανό

Προσπαθήστε λοιπόν να προσέξετε τον Άρη τους επόμενους μήνες, καθώς φαίνεται να αντιστρέφει την πορεία του. Σημειώστε πώς αλλάζει η θέση του σε σχέση με τα φωτεινά αστέρια της περιοχής του ουρανού τον Μπετελγκέζ (Betelgeuse, το φωτεινό αστέρι στον αστερισμό του Ωρίωνα), τον Αλντεμπαράν (Aldebaran στο διπλανό αστερισμό του Ταύρου) αλλά και τις Πλειάδες, το ανοικτό σμήνος των αστεριών λίγο δυτικά από τον Αλντεμπαράν, κατά τη διάρκεια των εβδομάδων. Έτσι θα δείτε αυτό που κάποτε ήταν ιδιαίτερα αξιοπερίεργο για τους αστρονόμους της αρχαιότητας, αλλά τώρα γνωρίζουμε ότι είναι απλώς αποτέλεσμα της κίνησης δύο πλανητών γύρω από τον Ήλιο.

Οι  Ωριωνίδες, είναι μια «βροχή διαττόντων αστέρων». Τα λεγόμενα «πεφταστέρια» είναι ορατά  όλο τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο και η βροχή κορυφώνεται τη νύχτα της 20ης Οκτωβρίου. Είναι μέτρια «βροχή», που συνήθως παράγει 10-20 «πεφταστέρια» την ώρα στην κορύφωσή της, κάτω από καθαρό, σκοτεινό ουρανό. Φέτος, η Σελήνη θα είναι περίπου 20% γεμάτη την ίδια χρονική περίοδο κάνοντας τον ουρανό πιο φωτεινό και την παρατήρηση της «βροχής» λίγο  πιο δύσκολη.

«Το όνομα της βροχής  των διαττόντων οφείλεται  στο γεγονός ότι φαίνονται να έρχονται από την περιοχή του ουρανού κοντά στον αστερισμό του Ωρίωνα. Τα «πεφταστέρια» βέβαια δεν είναι αστέρια αλλά απλά είναι κόκκοι σκόνης που άφησε πίσω του ο κομήτης Χάλεϋ καθώς περιφέρεται  γύρω από τον Ήλιο κάθε 76 χρόνια. Το μήνα αυτό η Γη διασχίζει, με πολύ μεγάλη ταχύτητα, την περιοχή του ουρανού από όπου έχει περάσει ο κομήτης του Χάλεϋ και συναντά στην πορεία της τους κόκκους σκόνης οι οποίοι μπαίνουν μέσα στην ατμόσφαιρα της  με μεγάλη ταχύτητα. Οι κόκκοι, λόγω της τριβής τους με τον αέρα της ατμόσφαιρας θερμαίνονται και δημιουργούν για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου τις φωτεινές αυτές λωρίδες στο νυχτερινό ουρανό», λέει ο καθηγητής.

Δεν απαιτείται ειδικός εξοπλισμός για να παρατηρήσει κάποιος τα «πεφταστέρια». Απλώς βεβαιωθείτε ότι βλέπετε τον ουρανό από ένα ασφαλές, σκοτεινό σημείο μακριά από έντονα φώτα. Τότε το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να κοιτάξετε ψηλά και να απολαύσετε την παράσταση.