Η προϋπόθεση για να επιζήσουμε σε περίπτωση πυρηνικού ολέθρου

Σε ένα snapshot από το μέλλον, μια πυρηνική κεφαλή απελευθερώνει την καταστροφική δύναμη εκατοντάδων κιλοτόνων TNT. Η κόλαση που προκύπτει και το κύμα της έκρηξης που ακολουθεί, σκοτώνουν ακαριαία τους ανθρώπους που βρίσκονται στο πέρασμά της. Αλλά μια νέα μελέτη διαπιστώνει ότι μερικοί άνθρωποι μερικά μίλια μακριά θα μπορούσαν να επιβιώσουν – εάν είναι αρκετά τυχεροί να βρουν ακριβώς το σωστό είδος καταφυγίου.

Συγκεκριμένα ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στην Κύπρο εξέτασαν πώς θα μπορούσε κάποιος να έχει την ευκαιρία να επιβιώσει εάν συμβεί το αδιανόητο και διαπίστωσαν πώς μια πυρηνική έκρηξη θα μπορούσε να επηρεάσει τους ανθρώπους ακόμη και αν βρίσκονται σε εσωτερικούς χώρους και σε ασφαλή απόσταση από αυτή.

«Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τον αντίκτυπο μιας πυρηνικής έκρηξης στους ανθρώπους μέσα σε εσωτερικούς χώρους για να δώσουμε τις κατάλληλες συστάσεις να προστατευθούν οι ίδιοι αλλά και η περιουσία τους», λέει ο συν-συγγραφέας της μελέτης, καθηγητής Δημήτρης Δρικάκης, ερευνητής μηχανικής ρευστών και αναδυόμενων τεχνολογιών στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και συνεχίζει: «Για παράδειγμα, μπορούμε να σχεδιάσουμε κατασκευές που προσφέρουν περισσότερη προστασία».

Η σημαντική έρευνα του καθηγητή έρχεται ακριβώς τη στιγμή που το Bulletin of the Atomic Scientists ανακοίνωσε ότι το Ρολόι της Αποκάλυψης ορίστηκε στα 90 δευτερόλεπτα πριν το “τέλος του κόσμου”, εξαιτίας των αυξανόμενων πυρηνικών απειλών μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έδωσε εντολές να αυξηθεί το επίπεδο συναγερμού των πυρηνικών δυνάμεων της χώρας του διατυπώνοντας κρυφές πυρηνικές απειλές. «Ένα από τα κύρια κίνητρά μας για τη μελέτη ήταν η αυξανόμενη ρητορική για τη χρήση πυρηνικών όπλων», προσθέτει ο καθηγητής Δρικάκης, συμπληρώνοντας: «Ένας πυρηνικός πόλεμος είναι ένα σοβαρό θέμα που θα οδηγήσει σε εκτεταμένη καταστροφή. Για αρκετές δεκαετίες, η διεθνής κοινότητα θεωρούσε ότι δεν θα προκύψει τέτοια πιθανότητα. Ωστόσο, η ρητορική σε όλο τον κόσμο φαίνεται πως έχει αλλάξει».

Η μελέτη του καθηγητή Δρικάκη επικεντρώθηκε σε αυτό που ονομάζεται «στρατηγικό» πυρηνικό που αναπτύσσεται σε έναν βαλλιστικό πύραυλο, αλλά υπάρχουν επίσης «τακτικά» πυρηνικά, τα οποία ρίχνονται από ένα αεροπλάνο σε ένα πεδίο μάχης και τα οποία μπορούν να εκραγούν στο έδαφος. Τέτοιες εκρήξεις συμπεριφέρονται διαφορετικά, αλλά μπορεί να είναι εξίσου θανατηφόρες και καταστροφικές, εκθέτοντας δυνητικά περισσότερους ανθρώπους σε θανατηφόρες δόσεις ακτινοβολίας.

Η Ρωσία και οι ΗΠΑ διαθέτουν επίσης τα λεγόμενα πυρηνικά χαμηλής απόδοσης, τα οποία έχουν απόδοση 5 έως 10 κιλοτόνων και είναι λίγο μικρότερα από τη βόμβα 15 κιλοτόνων που έπεσε στη Χιροσίμα, αλλά εξίσου επικίνδυνα.

Τα οπλοστάσια του κόσμου ανέρχονται σε περίπου 12.700 κεφαλές, σύμφωνα με μια απογραφή της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων. Αυτό είναι λιγότερο από το ανώτατο όριο των 70.000 περίπου κοντά στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, χάρη στις συνθήκες μείωσης των όπλων. Αλλά μερικά από αυτά τα σύμφωνα έχουν έκτοτε διαλυθεί και οι κίνδυνοι δεν εξαφανίστηκαν ποτέ, όπως δείχνει η μετακίνηση του δείκτη του Doomsday Clock.

Προσομοίωση μιας πυρηνικής έκρηξης

Όταν μια πυρηνική βόμβα εκρήγνυται, δεν παράγει μόνο ακτινοβολία με τη μορφή ενός λαμπερού, εκτυφλωτικού φωτός και καυτής θερμότητας, αλλά και ισχυρά ωστικά κύματα που μπορούν να ταξιδέψουν για δεκάδες μίλια. Αυτά τα ωστικά κύματα και η δύναμη του αέρα που τα συνοδεύει είναι δυνητικά θανατηφόρα ακόμη και για ανθρώπους που βρίσκονται σε αρκετά ασφαλή απόσταση από την έκρηξη.

Η ερευνητική ομάδα μοντελοποίησε την έκρηξη μιας βόμβας 750 κιλοτόνων που αντιστοιχεί στον ρωσικό Sarmat, έναν διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο που το Κρεμλίνο εκτόξευσε δοκιμαστικά τον περασμένο Απρίλιο, ο οποίος μπορεί να εκραγεί περίπου 3χλμ. πάνω από μια πόλη. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος, οι βόμβες που έριξαν οι ΗΠΑ στη Χιροσίμα ήταν 15 κιλοτόνων και στο Ναγκασάκι 25 κιλοτόνων, δηλαδή, περίπου 37 φορές μικρότερες σε ισχύ από τη βόμβα στην προσομοίωση των ερευνητών.
Μια πολεμική κεφαλή αυτού του μεγέθους πιθανότατα θα εξαφάνιζε τα πάντα μέσα σε 2,5 μίλια (4 χιλιόμετρα), αλλά οι άνθρωποι πέρα από αυτήν την ακτίνα έχουν πιθανότητες να επιβιώσουν αν βρίσκονται στη σωστή θέση μέσα σε μια ανθεκτική κατασκευή.

Γιατί το ίδιο το κτίριο είναι σημαντικό. Κανείς δεν θα σκεφτόταν να ζητήσει καταφύγιο σε μια ξύλινη καλύβα, για παράδειγμα.

Εδώ ακριβώς είναι το σημείο όπου τα αποτελέσματα των ερευνητών αποκτούν ενδιαφέρον. Πού βρίσκεται αυτή η ασφαλής τοποθεσία; «Η έκρηξη προσομοιώθηκε χρησιμοποιώντας υπολογιστική ρευστοδυναμική υψηλής ανάλυσης και υψηλής τάξης, με βάση πειράματα και θεωρίες τριών δεκαετιών», εξηγεί ο καθηγητής Δρικάκης, ο οποίος μαζί με τους συνεργάτες του υπολόγισαν πώς το ωστικό κύμα θα διαπερνούσε κτίρια (δωμάτια, τοίχους, γωνίες, θύρες, διαδρόμους και παράθυρα) σε αποστάσεις από 2,5 έως 30 μίλια από το σημείο της έκρηξης.

Σύμφωνα με τη μελέτη, τα πιο επικίνδυνα σημεία θεωρούνται οι στενοί χώροι μέσα σε κτίρια, όπως πόρτες και διάδρομοι, τα οποία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν μια αεροδυναμική σήραγγα, που θα επιταχύνει το ωστικό κύμα με επικίνδυνες πιέσεις που φτάνουν έως και 18 φορές το σωματικό βάρος ενός ανθρώπου και που αρκούν για να συνθλίψουν τα οστά του.

«Οι πιο επικίνδυνες εσωτερικές τοποθεσίες που πρέπει να αποφύγετε είναι τα παράθυρα, οι διάδρομοι και οι πόρτες», παρεμβαίνει ο συν-συγγραφέας της μελέτης Δρ. Ιωάννης Ουίλιαμ Κοκκινάκης: «Η καλύτερη τοποθεσία είναι στο μισό του κτιρίου που βρίσκεται πιο μακριά από την έκρηξη, σε ένα δωμάτιο χωρίς παράθυρα. Όμως, ακόμα και στο μπροστινό δωμάτιο που βλέπει την έκρηξη, μπορεί κανείς να είναι ασφαλής από τις υψηλές ταχύτητες αέρα, αν καθίσει στις γωνίες του τοίχου που βλέπει προς την πλευρά της έκρηξης»

Συμπερασματικά και σύμφωνα με τη δημοσίευση, όποιος βρεθεί πολύ κοντά σε μια πυρηνική έκρηξη, δεν μπορεί να κάνει και πολλά. Ωστόσο, σε απόσταση, οι κτιριακές κατασκευές, ιδιαίτερα η πέτρα ή το σκυρόδεμα ή άλλα ισχυρά, άκαυστα υλικά, μπορούν να παρέχουν κάποιο βαθμό προστασίας. Για παράδειγμα, σε μια σύγχρονη πόλη, μερικοί άνθρωποι θα το κατάφερναν.

Μπορεί να έχουν περίπου 5 έως 10 δευτερόλεπτα μετά το αρχικό φλας για να φτάσουν στην ασφάλεια, αλλά αν τύχει να βρεθούν σε μια παχιά κατασκευή από σκυρόδεμα με λίγα ανοίγματα, όπως σε μια τράπεζα ή σε ένα μετρό, θα μπορούσαν να επιβιώσουν αν χρησιμοποιούσαν αυτόν τον περιορισμένο χρόνο για να τρέξουν στη γωνία ενός πίσω δωματίου με λίγα ανοίγματα.

Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι αυτά τα ευρήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ειδικούς στην πυρηνική ασφάλεια να επινοήσουν καλύτερες στρατηγικές για τον μετριασμό της ζημιάς από τις ατομικές εκρήξεις και τις διαρροές ραδιενέργειας. Ελπίζουν ότι τα αποτελέσματα της μελέτης θα μπορούσαν επίσης να καθοδηγήσουν την ανάπτυξη κτιρίων με προστασία από πυρηνικές εκρήξεις στο μέλλον.

«Αυτό δεν είναι παιχνίδι», λέει ο καθηγητής Δρικάκης: «Οι κίνδυνοι ενός καταστροφικού πυρηνικού χτυπήματος είναι υπαρκτοί. Πρέπει να διατηρήσουμε την ειρήνη πάση θυσία κατανοώντας τους τρομακτικούς κινδύνους που εγκυμονεί ένας πυρηνικός πόλεμος».