Ισραήλ και Χαμάς: Οι δεκαπενταετείς συγκρούσεις, από την επιχείρηση «Χυμένο Μολύβι» μέχρι σήμερα

Καθώς Ισραήλ και Χαμάς βρίσκονται σε πόλεμο για παραπάνω από μια δεκαετία, το Ισραήλ δεν επιδίωξε ποτέ μια αποφασιστική νίκη στη Γάζα.

Ενώ μπορούσε να νικήσει στρατιωτικά τη Χαμάς, το Ισραήλ δεν μπορούσε να ανατρέψει τη Χαμάς χωρίς να διακινδυνεύσει την πιθανότητα να κυβερνήσει τη Γάζα μια πιο ριζοσπαστική οργάνωση.

Ούτε το Ισραήλ ήθελε να είναι υπεύθυνο για τη διακυβέρνηση της Γάζας σε ένα κενό εξουσίας μετά τη σύγκρουση. Ως εκ τούτου, η μεγάλη στρατηγική του Ισραήλ -αντί να λύσει το πρόβλημα – ήταν να  πολεμά την ηγεσία των παλαιστινιακών μαχητικών οργανώσεων για να κρατήσει τη βία διαχειρίσιμη.

Με πληθυσμό 1,87 εκατομμυρίων Παλαιστινίων, ή περίπου τρεις φορές τον πληθυσμό της Ουάσιγκτον, η Λωρίδα της Γάζας είναι μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές στον κόσμο.

Ο «Πόλεμος των Έξι Ημερών»

Μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967 -όταν το Ισραήλ κατέλαβε τη Γάζα και την έθεσε υπό στρατιωτική διοίκηση- το Ισραήλ έχει εμπλακεί σε έναν συνεχή αγώνα με τους Παλαιστίνιους, καθώς ανέπτυξε οικισμούς εκεί.

Με την πάροδο του χρόνου, ο αγώνας αυτός οδήγησε στην Πρώτη Ιντιφάντα – μια παλαιστινιακή εξέγερση κατά της ισραηλινής κατοχής που διήρκεσε από το 1987 έως το 1993 – και στην εμφάνιση της Χαμάς, της μαχητικής ισλαμιστικής ομάδας που κυβερνά σήμερα τη Γάζα.

Η Χαμάς απέκτησε δύναμη καθώς οι αριστερές κοσμικές ομάδες, όπως η Φατάχ και η Παλαιστινιακή Οργάνωση Απελευθέρωσης (PLO), έχασαν την επιρροή τους

Οι Συμφωνίες του Όσλο του 1993 έθεσαν τέλος στην πρώτη Ιντιφάντα – δημιουργώντας την Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) ως το κυβερνητικό όργανο του παλαιστινιακού λαού και ορίζοντας ότι η ΠΑ θα αναγνώριζε το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει.

Τελικά, η απογοήτευση για τις καθυστερήσεις στην εφαρμογή των Συμφωνιών του Όσλο και οι εντάσεις για τη συνεχιζόμενη επιρροή του Ισραήλ στους Παλαιστίνιους ξεχείλισαν, πυροδοτώντας τη Δεύτερη Ιντιφάντα το φθινόπωρο του 2000 – μια περίοδο εντεινόμενης ισραηλινοπαλαιστινιακής βίας.

Αυτό οδήγησε το Ισραήλ να οχυρώσει τα σύνορά του με τη Γάζα και το 2005 να αποχωρήσει πλήρως από την περιοχή μετά από σχεδόν 40 χρόνια κατοχής.

Το «Χυμένο Μολύβι»

Σε έναν αγώνα μεταξύ της Χαμάς και της Φατάχ, η Χαμάς ανέλαβε τη Γάζα το 2007, μετατρεπόμενη σιγά-σιγά σε υβριδικό παράγοντα – εν μέρει τρομοκρατική οργάνωση και εν μέρει ψευδοκράτος.

Οι εχθροπραξίες μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ οδήγησαν στον πρώτο Πόλεμο της Γάζας και στην Επιχείρηση «Χυμένο Μολύβι» τον Δεκέμβριο του 2008 – ένας πόλεμος που έληξε γρήγορα με τη νίκη και την αποχώρηση του Ισραήλ στα τέλη Ιανουαρίου 2009.

Επιχείρηση «Πυλώνας Άμυνας»

Η ισραηλινή αντιπυραυλική άμυνα έκανε μεγάλα βήματα προόδου την περίοδο πριν από την επιχείρηση «Πυλώνας Άμυνας». Η αυξανόμενη απειλή πυραύλων και ρουκετών από το Ιράν, τη Χεζμπολάχ, τη Χαμάς και ενδεχομένως άλλους παράγοντες είχε προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στους Ισραηλινούς.

Για 20 μήνες μετά την επιχείρηση «Χυτοσίδηρος», οι εντάσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς συνέχισαν να κλιμακώνονται.

Μεταξύ 11 και 13 Νοεμβρίου 2012, περισσότερες από 200 ρουκέτες και ένας αριθμός βλημάτων όλμου εκτοξεύθηκαν στο Ισραήλ από τη Γάζα, τραυματίζοντας δεκάδες πολίτες και προκαλώντας υλικές ζημιές.

Τελικά, στις 14 Νοεμβρίου, το Ισραήλ ξεκίνησε την επιχείρηση «Πυλώνας Άμυνας», με τη στοχευμένη δολοφονία του στρατιωτικού αρχηγού της Χαμάς, Αχμέντ Τζαμπάρι, και επιθέσεις ακριβείας εναντίον άλλων στόχων.

Κατά τη διάρκεια της οκταήμερης σύγκρουσης, η Χαμάς και η Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ (PIJ) εκτόξευσαν περισσότερες από 1.456 ρουκέτες στο Ισραήλ, πλήττοντας το Τελ Αβίβ για πρώτη φορά μετά τις επιθέσεις των ιρακινών Scud κατά τη διάρκεια του πολέμου του Κόλπου το 1991.

Σε απάντηση, η ισραηλινή πολεμική αεροπορία έπληξε περισσότερους από 1.500 στόχους στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένων εκτοξευτών ρουκετών, αποθεμάτων όπλων και κυβερνητικών υποδομών της Χαμάς.

Το Ισραήλ κινητοποίησε 57.000 εφέδρους και ανέπτυξε χερσαίες δυνάμεις κατά μήκος των συνόρων της Γάζας, αλλά η χερσαία εισβολή δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.

Στις 21 Νοεμβρίου 2012, τέθηκε σε ισχύ μια κατάπαυση του πυρός -με τη μεσολάβηση της αιγυπτιακής κυβέρνησης του Μοχάμεντ Μόρσι υπό την ηγεσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Όταν ήρθε η… ηρεμία

Για ένα διάστημα, το Ισραήλ και η Γάζα απολάμβαναν μια περίοδο σχετικής ηρεμίας. Αλλά μέχρι το 2014, η Χαμάς αντιμετώπισε ισχυρές οικονομικές και πολιτικές πιέσεις.

Ο νέος πρόεδρος της Αιγύπτου, ο Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι, θεώρησε τη Χαμάς σύμμαχο με την εχθρότητά του, τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, και έκλεισε τις σήραγγες λαθρεμπορίου από την Αίγυπτο προς τη Γάζα, στερώντας από τη Χαμάς μια από τις βασικές πηγές εσόδων της.

Τελικά, αυτό το μείγμα πολιτικών και οικονομικών πιέσεων προκάλεσε αυξανόμενα επίπεδα βίας.

Αυτή η βία, με τη σειρά της, οδήγησε στην Επιχείρηση «Προστατευτική Αιχμή», η οποία ξεκίνησε στις 8 Ιουλίου 2014 και αποτελούνταν από τρεις φάσεις.

Η πρώτη ήταν μια αεροπορική εκστρατεία (8-16 Ιουλίου) που έμοιαζε με τον πυλώνα άμυνας, με το Ισραήλ να στοχεύει μαχητές της Χαμάς και υποδομές.

Ωστόσο, η αεροπορική εκστρατεία από μόνη της δεν μπόρεσε να καταστρέψει το δίκτυο σηράγγων της Χαμάς- έτσι, σε μια δεύτερη φάση, το Ισραήλ εξαπέλυσε χερσαία εισβολή (17 Ιουλίου – 4 Αυγούστου).

Αν και οι δυνάμεις του IDF (Ισραηλινές Πολεμικές Δυνάμεις) εισήλθαν μόνο λίγα χιλιόμετρα μέσα στη Γάζα για να βρουν και να καταστρέψουν τις εκτεταμένες διασυνοριακές σήραγγες της Χαμάς, οι IDF αντιμετώπισαν σποραδικά σφοδρούς θύλακες αντίστασης σε μέρη όπως η Shuja’iya, όπου η ταξιαρχία Golani του IDF έδωσε μια από τις πιο έντονες μάχες του πολέμου.

Μετά από δύο εβδομάδες επιχειρήσεων, οι IDF αποσύρθηκαν, και η «Προστατευτική Αιχμή» εισήλθε στην τελική φάση ολοκλήρωσής της (5-26 Αυγούστου), η οποία σημαδεύτηκε από μια σειρά προσωρινών εκεχειριών που διακόπηκαν από αεροπορικές επιδρομές και πυρά ρουκετών.

Ο απολογισμός

Η «Προστατευτική Αιχμή» κόστισε τόσο σε αίμα όσο και σε θησαυρούς. Από την ισραηλινή πλευρά, τουλάχιστον 66 στρατιώτες και έξι άμαχοι έχασαν τη ζωή τους στη σύγκρουση.

Σύμφωνα με την Ισραηλινή Φορολογική Αρχή, η «Προστατευτική Αιχμή» προκάλεσε σχεδόν 55 εκατομμύρια δολάρια σε άμεσες ζημιές σε ιδιωτικές και δημόσιες υποδομές και άλλα 443 εκατομμύρια δολάρια σε έμμεσες ζημιές λόγω των οικονομικών διαταραχών που προκάλεσε η σύγκρουση.

Από παλαιστινιακής πλευράς, τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) υπολόγισαν τον αριθμό των νεκρών Παλαιστινίων σε 2.133, εκ των οποίων οι 1.489 ήταν άμαχοι – ένα σημείο που η Χαμάς χρησιμοποίησε για να προωθήσει το νομικό και διεθνές αίτημά της ότι το Ισραήλ χρησιμοποίησε δυσανάλογη βία.

Αντίθετα, οι ισραηλινές εκτιμήσεις δείχνουν ότι υπήρξαν 1.598 Παλαιστίνιοι νεκροί στην «Προστατευτική Αιχμή», εκ των οποίων το 75% ήταν μαχητές. Επιπλέον, ο ΟΗΕ εκτιμά ότι 500.000 άνθρωποι – το 28% του πληθυσμού της Γάζας – εκτοπίστηκαν εσωτερικά, ενώ τα σπίτια περίπου 108.000 ανθρώπων ήταν ακατοίκητα.

Το Ισραήλ προσπαθεί να διατηρήσει μια δύσκολη ισορροπία σε σχέση με τη Χαμάς. Από τη μία πλευρά, θέλει να τιμωρήσει τη Χαμάς για τις επιθέσεις της- από την άλλη, δεν θέλει να εξαλείψει τη Χαμάς, επειδή ανησυχεί ότι η οργάνωση θα μπορούσε να αντικατασταθεί από μια πολύ πιο βίαιη.