Κορονοϊός 4 χρόνια μετά: Το «καμπανάκι» του 2003 και γιατί κάποιοι δεν νόσησαν ποτέ

Σε λίγες ημέρες, συμπληρώνονται τέσσερα χρόνια από το πρώτο κρούσμα του κορονοϊού και το παγκόσμιο σοκ που προκάλεσε. Ταχύτατη εξάπλωση ενός άγνωστου μέχρι τότε ιού, αποκλεισμοί περιοχών, εγκλεισμός, θάνατοι, αλλαγή του τρόπου ζωής σε όλο τον κόσμο.

Μιλήσαμε με τον αναπληρωτή Καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και λοιμωξιολόγο, Γκίκα Μαγιορκίνη, για το αποτύπωμα του κορονοϊού μετά από τέσσερα χρόνια. Τι έφερε και τι άφησε πίσω του.

Ο κ. Μαγιορκίνης, επισημαίνει ότι ο κορονοϊός αποτελεί πλέον καθημερινότητα και θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτόν. Ειδικά για τα άτομα ευάλωτων ομάδων, αναφέρει ότι θα πρέπει να εμβολιάζονται κάθε χρόνο, υποστηρίζει ότι δεν αποκλείεται να έχουμε και νέα πανδημία κάποια στιγμή και μιλάει για το «καμπανάκι» του κορονοϊού το 2013.

Αναλυτικά η συνέντευξη:

Ποια είναι το σημερινό αποτύπωμα του κορονοϊού παγκόσμια;

Έχουμε βγει ήδη εδώ και αρκετό καιρό, από την επείγουσα φάση της πανδημίας. Ο ιός παραμένει ενεργός επιδημιολογικά όλο το έτος. Για το λόγο αυτό χρειάζεται επικαιροποιημένος εμβολιασμός κάθε χρόνο, κυρίως για τις ευάλωτες ομάδες, όχι όλο τον πληθυσμό. Με τα εμβόλια που καλύπτουν και τα πιο πρόσφατα στελέχη που κυκλοφορούν.

Ο ιός βρίσκεται στα νοσοκομεία καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους πλέον. Βρισκόμαστε σε μία κατάσταση ύφεσης στην Ελλάδα, αλλά εξακολουθούμε να έχουμε ασθενείς στα νοσοκομεία. Οι ασθενείς αυτή τη στιγμή είναι λιγότεροι από 500, αλλά από ότι φαίνεται έχουμε ασθενείς όλη τη διάρκεια του έτους. Είχαμε μία έξαρση από το πρώτο δεκαήμερο του Δεκεμβρίου, μέχρι το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου και μετά πέρασε σε ύφεση.

Φαίνεται ότι οι εξάρσεις σχετίζονται με μεταλλαγμένα στελέχη, που εξακολουθεί να παράγει ο ιός και φαίνεται ότι έτσι θα συνεχίσει.

Τι περιμένουμε για το μέλλον

Η πορεία του ιού δείχνει ότι θα είναι συνέχεια ενεργός. Δεν περιμένουμε κάτι δραματικό, να αλλάξει δηλαδή ο ιός πρόσωπο, να γίνει κάτι πολύ βαρύ, ή να γίνει πολύ ήπιος. Φαίνεται ότι σταθεροποιείται σε μία χαμηλή σχετικά νοσηρότητα. Αλλά εξακολουθεί να ασκεί μία σημαντική πίεση στο σύστημα υγείας. Θα πρέπει να υπάρχουν δε και οι ανάλογοι πόροι για την αντιμετώπιση του ιού. Για τα νοσήλια, τα εμβόλια και τα αντιϊκά φάρμακα, τα οποία είναι εξαιρετικά ακριβά.

Άρα θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον κορονοϊό

Νομίζω ήδη έχουμε μάθει. Ο περισσότερος κόσμος έχει μάθει τι πρέπει να κάνει. Έχει μάθει τα τεστ που χρειάζεται να κάνει και να προστατεύεται. Απλά θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι, η πίεση στο σύστημα υγείας θα είναι διαρκής.

Ο κόσμος όμως δεν πηγαίνει να εμβολιαστεί. Δεν έχει πεισθεί ότι το εμβόλιο είναι ασφαλές. Πολλοί μάλιστα κατηγορούν και τα εμβόλια για κάποιες παθήσεις, όπως αυτοάνοσα κλπ. Θα έπρεπε να κάνουμε μία νέα καμπάνια, για το τι συμβαίνει 4 χρόνια μετά;

Δεν νομίζω ότι οι καμπάνιες βοηθούν πολύ. Αυτό που βοηθά είναι η προσωπική σχέση του καθενός με το γιατρό του. Οι γιατροί θα πρέπει να επενδύσουν λίγο περισσότερο στο να ενημερώσουν τους ασθενείς τους, πόσο σημαντικό είναι το εμβόλιο. Επειδή μιλάμε για ευάλωτες ομάδες, γιατί αυτούς αφορά το εμβόλιο, οι ασθενείς αυτοί έχουν μία συχνή επικοινωνία με τον γιατρό τους, οι οποίοι και τους συνταγογραφούν και τα φάρμακά τους. Οι γιατροί αυτοί, καλό είναι να ενημερώνουν τους ασθενείς τους.

Τι έχουμε μάθει για τον ιό τέσσερα χρόνια μετά. Πώς ξεκίνησε, γιατί επεκτάθηκε τόσο γρήγορα, αν υπάρχει κίνδυνος νέα πανδημίας με άλλον ιό;

Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε αρχικά, ότι οι πανδημίες δεν είναι η εξαίρεση, είναι ο κανόνας, στον πλανήτη που ζούμε. Ο κόσμος ξέχασε τις πολύ βαριές επιδημίες, όπως πολιομυελίτιδα, ευλογιά, ιλαρά, όλα αυτά τα νοσήματα τα ξέχασε ο κόσμος, εξαιτίας του εμβολιασμού που βγήκε για αυτές τις ασθένειες. Και ξαφνικά βγήκαν κάποιοι και είπαν ότι αυτός ο ιός φτιάχτηκε σε ένα εργαστήριο. Ξαφνικά ανακαλύψαμε τον κορονοϊό, λες και δεν υπήρχαν ποτέ μικρόβια πάνω στον πλανήτη και μάλιστα πολύ σοβαρά, θανατηφόρα, τα οποία μάλιστα προκάλεσαν και πολύ πιο θανατηφόρες πανδημίες.

Το καμπανάκι του 2003

Το 2003 ένα «ξαδερφάκι» του κορονοϊού, ο αρχικός Sars Cov, ο οποίος φαίνεται δεν ήταν αρκετά προσαρμοσμένος ώστε να προκαλέσει πανδημία, είχε φύγει από τα σύνορα της Κίνας «πήγε» στον Καναδά, όπου πέθαναν και άνθρωποι, αλλά με τα κατάλληλα μέτρα αντιμετωπίστηκε. Ήταν ένα πρώτο «καμπανάκι». Δείχνει λοιπόν ότι υπάρχει μία δυναμική κορονοϊών. Ας μην ξεχνάμε ότι υπήρχαν ήδη 4 κορονοϊοί, που προκαλούν ήπια νοσήματα, γρίπη κλπ. Αυτοί «πέρασαν» στους ανθρώπους αλλά δεν έχουμε μνήμη για το πώς πέρασαν και τι ακριβώς προκάλεσαν. Υπάρχουν επίσης επιδημίες, που δεν ξέρουμε ακριβώς που αποδόθηκαν. Για παράδειγμα, το 1915-1927 υπήρχε μία επιδημία, που ονομάστηκε επιδημία «ληθαργικής εγκεφαλίτιδας».

Οι άνθρωποι πάθαιναν βαρύτατα νευρολογικά συμπτώματα και ψυχιατρικά και «έμεναν σαν κούκλες». Ποτέ δεν καταλάβαμε που οφειλόταν αυτό. Αυτό έχει ξεχαστεί, αλλά πάνω από 1.000.000 πληθυσμού προσβλήθηκε από αυτή τη νόσο. Και τότε δεν υπήρχαν εργαστήρια όπως σήμερα, για να μελετηθεί η ασθένεια. Υπάρχει και μία ταινία του 1990, το Awakenings, εμπνευσμένη από αυτή την πάθηση.

Τι απαντάτε στις θεωρίες συνομωσίας ότι ο κορονοϊός «βγήκε» από εργαστήρια;

Δεν υπάρχει λόγος να μιλάμε για θεωρίες συνομωσίας. Είναι πλέον γνωστό, ότι ο ιός εντοπίστηκε σε νυχτερίδες σε περιοχή της Κίνας, όπως και άλλοι συγγενικοί ιοί. Φαίνεται ότι είχε μολύνει ζώα, που βρίσκονταν σε κλουβιά, σε αγορά στη Γούχαν στην Κίνα. Αυτά τα ζώα φαίνεται ότι κυκλοφορούσαν εκεί πολύ καιρό και κάποια στιγμή ο ιός πέρασε στους ανθρώπους.

Ήταν μία επιμόλυνση της κτηνοτροφικής αλυσίδας από έναν άγριο ιό, η οποία «πέρασε κάτω από το ραντάρ», αφού δεν ξέραμε τι ψάχνουμε και τι συμπτώματα παρουσιάζει. Μολύνθηκε λοιπόν κάποια ζώα και αυτά με τη σειρά τους μόλυναν κάποιους ανθρώπους και έτσι εξαπλώθηκε ο ιός.

Μπορεί να ξανασυμβεί; Και γιατί αυτοί οι ιοί έρχονται από την Κίνα;

Είναι σίγουρό ότι θα ξανασυμβεί κάποια στιγμή. Δεν έχουμε αμφιβολία για αυτό. Φαίνεται ότι υπάρχει μία ενδημικότητα των συγκεκριμένων κορονοϊών στην Κίνα. Άλλοι όμως ιοί δεν ήρθαν από την Κίνα. Οι μεγάλοι κίνδυνοι, όπως οι αιμορραγικοί πυρετοί, τύπου Εμπόλα, προήλθαν από την Αφρική.

Επηρεάζει η κλιματική αλλαγή τη μετάδοση των ιών και τη δημιουργία πανδημίας και σε ποιο μέγεθος;

Σίγουρα επηρεάζει και έχουμε και παραδείγματα που η κλιματική αλλαγή έχει οδηγήσει σε εξάπλωση παθογόνων ιών. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα, είναι η χολέρα. Η οποία ενδημούσε σε περιοχές του Ινδικού Ωκεανού. Η αύξηση της θερμοκρασίας του νερού, φαίνεται ότι έχει αρχίσει να επηρεάζει την εξάπλωση αυτού του βακτηρίου και άλλων συγγενικών βακτηρίων, που προκαλούν βαριές γαστρεντερίτιδες, που πλέον απομονώνονται και σε σημεία άλλων ωκεανών. Για παράδειγμα η επιδημία της χολέρας, που ξεκίνησε περίπου στο 1960, δεν έχει σταματήσει.

Τι ακριβώς συμβαίνει με την long covid. Μπορεί να εντοπιστεί εύκολα από τους γιατρούς; Και πως πρέπει να διαχειριστεί από τον ασθενή;

Η long covid είναι μία διάγνωση που πρέπει να συνδυάσει δύο πράγματα. Το ένα να έχεις περάσει covid σχετικά πρόσφατα, μετά να έχεις συμπτώματα τα οποία επιμένουν μετά τη νόσο και κυρίως αυτά να μην αποδίδονται σε κάτι άλλο. Είναι μία διάγνωση συνδυασμού και αποκλεισμού. Δεν πρέπει να μας κάνει εντύπωση, υπάρχουν και άλλες τέτοιες ασθένειες, για παράδειγμα η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Υπάρχει επίσης και η long flu για την γρίπη.

Υπάρχουν άνθρωποι που δεν νόσησαν ποτέ από τον κορονοϊό. Έχει μελετηθεί για ποιο λόγο δεν κόλλησαν;

Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι κάποια γονίδια προστατεύουν από τον κορονοϊό και έχουν να κάνουν και με το ανοσοποιητικό σύστημα. Αλλά δεν υπάρχει σαφής απάντηση, ότι θα κάνω ένα τεστ και θα ξέρω ότι εγώ δεν πρόκειται να κολλήσω. Υπάρχουν κάποιοι προγνωστικοί γενετικοί δείκτες, που λένε πόσο ευαισθησία έχεις στη νόσο και αν θα την περάσεις ελαφρά ή βαριά. Εμείς στο πανεπιστήμιο κάνουμε μία ευρωπαϊκή μελέτη και ο κόσμος μπορεί να έρθει στο εργαστήριό μας και να δώσει αίμα. Εκεί θέλουμε να έρθουν και άτομα που δεν έχουν περάσει κορονοϊό. Στο ΕΚΠΑ, στο Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής. Στο τηλέφωνο 210-7462240, μπορεί κάποιος να επικοινωνήσει και να κλείσει ραντεβού.

Από την εποχή που ξεκίνησαν τα εμβόλια, υπήρχε πάντα στα διάθεση το κοινού, ένα ψηφιακό έντυπο όπου συμπλήρωναν ενδεχόμενες παρενέργειες. Έχουμε κάποια συμπεράσματα από όλο αυτό; Υπάρχουν παρενέργειες;

Παρενέργειες υπάρχουν από το εμβόλιο και είναι γνωστές. Κάποιες είναι σπάνιες, κάποιες είναι πολύ σπάνιες. Ενδεικτικά αναφέρω την έρπη ζωστήρα, που την προκαλεί και το εμβόλιο γρίπης. Περιπτώσεις θανάτου, αναφέρθηκαν από το εμβόλιο της AstraZeneca.