«Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε…»: Το Ινστιτούτο Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς στην Πινακοθήκη Γκίκα

Το Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς (ΙΕΜΚ) διοργανώνουν την έκθεση «Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε…», στην Πινακοθήκη Γκίκα. Η έκθεση, που θα εγκαινιάσει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, ανοίγει για το κοινό την Πέμπτη 25 Απριλίου και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 21 Ιουλίου 2024.

Βαμβακάρης, Θεοδωράκης, Κωνσταντινίδης, Μητρόπουλος, Ξενάκης, Ξένος, Γ.Α. Παπαϊωάννου, Σισιλιάνος, Σκαλκώτας, Τσιτσάνης, Χατζιδάκις και ο Σταύρος Ξαρχάκος. Τι τους συνδέει;

Οι πρώτοι έντεκα φιλοξενούνται στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου Μπενάκη/Πινακοθήκη Γκίκα, στην οδό Κριεζώτου 3, στημένη από τον ιστορικό διευθυντή του μουσείου, Άγγελο Δεληβορριά, σχεδόν «διατηρητέα» σήμερα. Η έκθεση εστιάζει στην καλλιτεχνική και πνευματική δημιουργία στην Ελλάδα μεταξύ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Δικτατορίας.

Η πρωτότυπη δράση «Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε…» αποτελεί πρωτοβουλία του νεοσύστατου Ινστιτούτου Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς, εγκαινιάζοντας μια στενότερη συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη. Η δράση, σε επιμέλεια της μουσειολόγου Ερατούς Κουτσουδάκη και με την επιστημονική αρωγή του Συλλόγου «Οι φίλοι της μουσικής», μας καλεί σε ένα ταξίδι (επαν)ανακάλυψης του έργου των έντεκα αυτών εμβληματικών συνθετών, μέσα από τη ματιά τού σήμερα και με τη χρήση της τεχνολογίας. Όπως σημειώνουν οι διοργανωτές σε ανακοίνωσή τους, μπορούμε να ακούσουμε μουσικά δείγματα των συνθετών, να τους παρακολουθήσουμε να μας μιλούν, να θυμηθούμε τις -κάποτε κάποτε- στενές δημιουργικές και φιλικές σχέσεις που τους ένωναν μεταξύ τους. Μας επιτρέπει ακόμα να παρατηρήσουμε πώς και πόσο διαφορετικά συνεχίζουν να αποτελούν σήμερα πηγή έμπνευσης νέων δημιουργών.

Μαζί, με τη χρήση μιας δωρεάν ψηφιακής εφαρμογής που σχεδιάστηκε ειδικά για τις ανάγκες της παρέμβασης αυτής, οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν το κινητό τους τηλέφωνο και τα ακουστικά τους για να ανακαλύψουν περισσότερα για το πώς άλλοι «ένοικοι» της Πινακοθήκης, ποιητές, λογοτέχνες, σκηνοθέτες, ζωγράφοι, χορογράφοι, συνεργάζονταν με τους συνθέτες αυτούς, δημιουργώντας ένα πολυεπίπεδο πλέγμα δημιουργικών σχέσεων. Στο πλαίσιο αυτό, επιλέχθηκαν επιπλέον τρεις «πυκνωτές» της καλλιτεχνικής παραγωγής της γενιάς αυτής και παρουσιάζονται για την ιδιαιτερότητα των περιπτώσεών τους.

Η μουσειακή παρέμβαση με τίτλο «Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε» λειτουργεί βέβαια εμβόλιμα, παραδειγματικά και για τούτο, εν γνώσει της, αποσπασματικά. Καλεί τους επισκέπτες σε μια ενεργητική και προσωπική ανίχνευση των νημάτων που δένουν τους δημιουργούς μεταξύ τους. Μας καλεί να ανακαλύψουμε το αποτύπωμα ενός «οικοσυστήματος» το οποίο, με τις καμιά φορά απροσδόκητες συγκλίσεις και τις αποκλίσεις κάθε συμμετέχοντος δημιουργού, είναι σήμερα, σχεδόν έναν αιώνα μετά, απολύτως παρόν στην ελληνική μας πραγματικότητα. Μετασχηματίζεται, μεταλαμπαδεύεται, επανερμηνεύεται, μα είναι πάντα εδώ. Η δράση αντλεί τον τίτλο της από μια φράση του Μένη Κουμανταρέα που συνδέεται με τον Δημήτρη Μητρόπουλο και τον Κωνσταντίνο Καβάφη.

Και τι ρόλο παίζει σ’ αυτή τη συντροφιά ο Σταύρος Ξαρχάκος; Η δράση -συμπληρώνει η ανακοίνωση- ολοκληρώνεται με μια αυτόνομη εκθεσιακή ενότητα, που είναι τόσο αυθύπαρκτη όσο και απολύτως εξαρτημένη από τη μόνιμη έκθεση και την παρέμβαση του ΙΕΜΚ σ’ αυτήν. Πρόκειται για μια μουσειακή εγκατάσταση αφιερωμένη στον Σταύρο Ξαρχάκο, μια εν ζωή εμβληματική προσωπικότητα του σύγχρονου μουσικού μας πολιτισμού. Φιλοξενείται στον χώρο περιοδικών εκθέσεων, στο ισόγειο του Μουσείου Μπενάκη / Πινακοθήκης Γκίκα, με την πρωτοβουλία του ΙΕΜΚ και μας προσφέρει τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε, μέσα σε ένα υποβλητικό και σύγχρονο τεχνολογικά περιβάλλον, τον Σταύρο Ξαρχάκο να αφηγείται τις μνήμες του από τη δημιουργική του συμπόρευση με τη γενιά που κατοικεί στους ορόφους της Πινακοθήκης, ενώ για πρώτη φορά παρουσιάζονται τεκμήρια από τη ζωή και το έργο του, πριν αυτά πάρουν το δρόμο προς τη δημιουργία ενός αρχείου.

Συνομιλητής και συνοδοιπόρος κάποιων από τους σημαντικότερους της λεγόμενης «γενιάς του ’30», ο Ξαρχάκος διατρέχει δημιουργικά τις δεκαετίες, με το έργο του να εμπεριέχει σχεδόν όλα τα μουσικά είδη στην ιστορία της ελληνικής μουσικής: λαϊκό, ρεμπέτικο, «έντεχνο λαϊκό» τραγούδι, λόγια μουσική, θεατρική και κινηματογραφική μουσική. Η μουσειακή εγκατάσταση του ισογείου, μας δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσουμε καλύτερα και έναν άλλο Ξαρχάκο, τον συνθέτη κλασικής μουσικής, τον μαθητή της θρυλικής Σχολής Tζούλιαρντ της Νέας Υόρκης, τον συνομιλητή του Λέοναρντ Μπερνστάιν και του Ντέιβιντ Ντάιαμοντ, υπό τους ήχους σημαντικών έργων του συνθέτη.

Με αφορμή την έκθεση αυτή το ωράριο λειτουργίας της Πινακοθήκης Γκίκα αλλάζει και διαμορφώνεται ως εξής: Πέμπτη 10:00 – 22:00, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή 10:00-18:00.