Όλες οι αλλαγές στις διαθήκες – Τι θα γίνει στις ιδιόγραφες

Το κληρονομικό δίκαιο της Ελλάδας εισέρχεται σε νέα εποχή με σημαντικές αλλαγές που προωθεί το υπουργείο Δικαιοσύνης, στοχεύοντας στον εκσυγχρονισμό και την απλοποίηση των διαδικασιών. Βασικοί άξονες των μεταρρυθμίσεων είναι η διατήρηση της ιδιόγραφης διαθήκης με αυστηρούς κανόνες για τη διασφάλιση της γνησιότητάς της, η εισαγωγή των κληρονομικών συμβάσεων που θα διευκολύνουν τη διανομή περιουσιών και η λειτουργία του Μητρώου Διαθηκών, εξασφαλίζοντας ασφάλεια και διαφάνεια. Παράλληλα, εξετάζονται δικαιώματα κληρονομιάς για συντρόφους ζωής, ενώ προστατεύονται τα κληρονομικά δικαιώματα των ανιόντων συγγενών.

Στο επίκεντρο των μεταρρυθμίσεων βρίσκεται η διατήρηση της ιδιόγραφης διαθήκης, αλλά με συγκεκριμένες προϋποθέσεις που θα εγγυώνται τη γνησιότητα της βούλησης του διαθέτη και θα περιορίζουν τους κινδύνους παραποίησης ή αλλοίωσης. Μέχρι σήμερα, η ιδιόγραφη διαθήκη μπορούσε να γραφτεί από τον διαθέτη και να μείνει κρυμμένη σε ένα συρτάρι ή να παραδοθεί σε κάποιο συγγενικό πρόσωπο. Αυτή η πρακτική συχνά προκαλεί προβλήματα, αφού οι διαθήκες μπορεί να χαθούν, να καταστραφούν ή ακόμη και να αλλοιωθούν. Με τη νέα ρύθμιση που σχεδιάζεται, οι πολίτες θα μπορούν να καταθέτουν την ιδιόγραφη διαθήκη τους σε συμβολαιογράφο. Έτσι, θα εξασφαλίζεται ότι το έγγραφο παραμένει ασφαλές, ενώ οι κληρονόμοι θα μπορούν να προχωρήσουν στις απαιτούμενες διαδικασίες χωρίς να χρειαστεί να εμπλακούν σε δικαστικές διαμάχες.

Για παράδειγμα, ένας ηλικιωμένος που θέλει να αφήσει την περιουσία του στα παιδιά του θα μπορεί να γράψει την επιθυμία του σε μια ιδιόγραφη διαθήκη και να την καταθέσει σε έναν συμβολαιογράφο της επιλογής του. Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά του δεν θα χρειαστεί να ψάχνουν τη διαθήκη μετά τον θάνατό του ή να αντιμετωπίσουν αμφισβητήσεις από άλλα μέλη της οικογένειας.

Ερχονται κληρονομικές συμβάσεις

Παράλληλα, σημαντική καινοτομία είναι η εισαγωγή των κληρονομικών συμβάσεων, που μέχρι τώρα δεν υπήρχαν στο ελληνικό δίκαιο. Αυτές οι συμβάσεις θα επιτρέπουν στον διαθέτη να συνεννοηθεί με τους κληρονόμους του πριν από τον θάνατό του για το πώς θα μοιραστεί η περιουσία. Όλοι οι ενδιαφερόμενοι θα υπογράφουν τη συμφωνία, η οποία θα επικυρώνει τη διανομή. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία μεγάλης αξίας, όπως ακίνητα ή επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, ένας επιχειρηματίας μπορεί να συμφωνήσει με τα παιδιά του πώς θα μοιραστούν οι μετοχές της εταιρείας του μετά τον θάνατό του, εξασφαλίζοντας έτσι τη συνέχεια της επιχείρησης χωρίς προστριβές.

Ένα άλλο θέμα που εξετάζεται είναι το δικαίωμα κληρονομιάς για τους συντρόφους ζωής, ακόμη και αν δεν υπάρχει γάμος ή σύμφωνο συμβίωσης. Αυτό είναι ένα ευαίσθητο ζήτημα, καθώς στην πράξη υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ζουν μαζί και μοιράζονται τη ζωή τους, αλλά δεν έχουν τυπικά αναγνωρισμένη σχέση. Εάν πεθάνει ένας σύντροφος, ο άλλος μπορεί να βρεθεί σε δύσκολη θέση, καθώς σήμερα δεν έχει κανένα κληρονομικό δικαίωμα. Οι προτάσεις αυτές έρχονται να καλύψουν αυτό το νομικό κενό και να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη προστασία σε τέτοιες περιπτώσεις.

Μια ακόμη αλλαγή αφορά τη δημιουργία ενός Μητρώου Διαθηκών. Αν και η ίδρυσή του είχε προβλεφθεί από το 1952, δεν λειτούργησε ποτέ. Τώρα, σχεδιάζεται να λειτουργήσει κανονικά, ώστε όλες οι διαθήκες, είτε δημοσιευμένες είτε αδημοσίευτες, να καταχωρίζονται ψηφιακά. Αυτό σημαίνει ότι ένας πολίτης που συντάσσει διαθήκη θα έχει τη δυνατότητα να την καταθέσει σε συμβολαιογράφο, ο οποίος θα τη δηλώνει στο Μητρώο. Έτσι, θα αποφεύγεται το φαινόμενο χαμένων διαθηκών και θα επιταχύνονται οι διαδικασίες για τους κληρονόμους.

Είναι επίσης σημαντικό ότι δεν θίγεται ο πυρήνας των κληρονομικών δικαιωμάτων των ανιόντων συγγενών, δηλαδή των παππούδων, των γιαγιάδων και των γονέων. Η Ομάδα Εργασίας που εξετάζει τις αλλαγές έχει αποφασίσει ότι οι ηλικιωμένοι συγγενείς θα συνεχίσουν να προστατεύονται από τη νόμιμη μοίρα.