H Frontex ζητούσε ενημέρωση, το Λιμενικό δεν απαντούσε: Έκθετη η Ελλάδα για το ναυάγιο της Πύλου, γιατί αρνήθηκε την βοήθεια

Στις 10 Ιουνίου 2023 το πλοίο Adriana αναχώρησε από το λιμάνι του Τομπρούκ στη Λιβύη με κατεύθυνση την Ιταλία μεταφέροντας περίπου 750 ανθρώπους που προσπαθούσαν να φτάσουν στην Ευρώπη.

Περίπου 15 ώρες μετά την πρώτη προειδοποίηση από τις ιταλικές αρχές (κι ενώ υπήρχαν κι αναφορές ΜΚΟ για ανθρώπους σε κίνδυνο ) το σκάφος ανατράπηκε και βυθίστηκε ανοιχτά της Πύλου.

Ένα σκάφος του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος συμμετείχε στη διάσωση μόλις 100 άτομα, η πλειοψηφία των οποίων μεταφέρθηκε στην ακτή από ιδιωτικό σκάφος. Περίπου 80 σοροί ανασύρθηκαν, ενώ περισσότεροι από 600 άνδρες, γυναίκες και παιδιά εκτιμάται ότι «χάθηκαν» στα νερά του Αιγαίου.

Το πρωί της 14ης Ιουνίου 2023, ο Frontex έστειλε αεροσκάφος στις συντεταγμένες της Adriana, στο πλαίσιο προσχεδιασμένης εναέριας επιτήρησης. Τη στιγμή που έφτασε, το σκάφος είχε ανατραπεί και κανένας επιβάτης ή άλλα ίχνη του σκάφους δεν ήταν ορατά στο νερό. Όταν η Frontex προσφέρθηκε να επιστρέψει με άλλο αεροσκάφος, το ελληνικό Λιμενικό δήλωσε οι υπηρεσίες της δεν ήταν πλέον απαραίτητες.

Να εξετάσει την απόσυρσή της η Frontex

Η έρευνα που διεξήγαγε η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη Emily O’Reilly σχετικά με τον τρόπο που ενήργησε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής (Frontex) αποκαλύπτει, μεταξύ άλλων, πως η Ελλάδα παραβιάζει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στις επχειρήσεις ελέγχου των συνόρων. Τα αποτέλεσματα που ήρθαν χθες στη δημοσιότητα εκθέτουν εκ νέου την κυβέρνηση και ανοίγουν το παράθυρο για «τιμωρία» του ελληνικού κράτους.

Πιο συγκεκριμένα, όπως τονίζεται, ακριβώς επειδή το σκάφος Adriana βρισκόταν στην ελληνική περιοχή έρευνας και διάσωσης, ο συντονισμός κάθε επιχείρησης ήταν ευθύνη του ελληνικού Λιμενικού από το οποίο η Frontex – και οποιοδήποτε άλλο σκάφος στην περιοχή – έπρεπε να λάβει περαιτέρω οδηγίες.

Σύμφωνα με έγγραφα που ελέγχθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας, η Frontex ζήτησε – μεταξύ 13 και 14 Ιουνίου – σε τέσσερις διαφορετικές περιπτώσεις ενήμερωση προκειμένου να παράσχει υποστήριξη στο Λιμενικό – με εναέρια επιτήρηση ή άλλα μέσα. Δεν έλαβε καμία απάντηση από τις ελληνικές αρχές σε καμία από τις εν λόγω εκκλήσεις.

Το βράδυ της 13ης Ιουνίου 2023, ένα drone της Frontex είχε προγραμματιστεί να περάσει πάνω από την περιοχή όπου βρισκόταν το σκάφος που βρισκόνταν σε κίνδυνο. Αντ’ αυτού, εξέτραπη σε άλλο περιστατικό κατόπιν αιτήματος των ελληνικών αρχών.

Δυστυχώς, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η Frontex έχει λόγους να αμφιβάλλει κατά πόσον ορισμένα κράτη μέλη συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Η έρευνα αυτή, για παράδειγμα, αποκάλυψε ένα περιστατικό κατά το οποίο η Ακτοφυλακή κράτους μέλους διέταξε ρητά τον Frontex να μην αναπτύξει αεροσκάφη επιτήρησης σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) της ΕΕ έχει διαπιστώσει στο παρελθόν ότι τα μέσα παρακολούθησης του Οργανισμού εκτρέπονται σκόπιμα προκειμένου να μην γίνουν αντιληπτά τα «pushbacks» που διενεργούνται κατά κόρον.

Η Frontex θα πρέπει να εξετάσει κατά πόσον επιτρέπεται στον Οργανισμό να τερματίσει, να αποσύρει ή να αναστείλει τις δραστηριότητές του με το εν λόγω κράτος μέλος. Θα πρέπει να διευκρινίσει δημοσίως τους λόγους για τους οποίους καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τηρούνται ή όχι οι προϋποθέσεις.

Καμία λογοδοσία για το ναυάγιο: Εξαφανισμένα όλα τα στοιχεία

Παρά τις επανειλημμένες καταγγελίες που έχουν διατυπωθεί από επιζώντες, ΜΜΕ και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πως οι ενέργειες του Λιμενικού συνέβαλαν στη βύθιση του σκάφους, δεν έχει αποδοθεί ακόμη δικαιοσύνη για τους εκατοντάδες νεκρούς.

Η Ευρωπαία Συνήγορος σημειώνει την απουσία βίντεο ή άλλου ηχητικού ντοκουμέντου από την επιχείρηση και όσα συνέβησαν στις ώρες και τα λεπτά πριν την ανατροπή του σκάφους, καθώς και από τα γεγονότα που έλαβαν χώρα αμέσως μετά την πτώση εκατοντάδων ανθρώπων στη θάλασσα.

Διαπιστώθηκε ότι η συσκευή ελέγχου επί του σκάφους είχε απενεργοποιηθεί χωρίς να υπάρχει κάποια σχετική αιτιολόγηση. Ένας αριθμός επιζώντων ισχυρίστηκε, παράλληλα, ότι τα κινητά τους τηλέφωνα κατασχέθηκαν από το Λιμενικό.

Το Λιμενικό, παράλληλα, έστειλε τη Frontex σε άλλο περιστατικό, ενώ αν είχε σταλεί στο σημείο, θα μποροούσε να καταγράψει τι συνέβη και ενδεχομένως να υποστηρίξει τις ενέργειες του ΛΣ.

Η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης… εκκρεμεί, ενώ τα αιτήματα για ενημέρωση όσον αφορά την πρόοδο της έρευνας παραμένουν αναπάντητα από τις ελληνικές Αρχές.

Παρά τις πρωτοβουλίες που έχουν λήφθει, είναι λυπηρό το γεγονός ότι, σε επίπεδο ΕΕ, δεν υπάρχει ενιαίος μηχανισμός λογοδοσίας που θα μπορούσε να διερευνήσει ανεξάρτητα όλα τα συναφή ζητήματα, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου των ελληνικών αρχών, του ρόλου του Frontex και του ρόλου οποιουδήποτε άλλου σχετικού θεσμικού οργάνου, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έχει την ευθύνη για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις διατάξεις περί θεμελιωδών δικαιωμάτων δυνάμει των Συνθηκών της ΕΕ.