Onassis Dance Days 2024: Παραστάσεις χορού με όρους σύγχρονης τελετουργίας

Τι είναι χορός; Σε αυτό το απλό ερώτημα αγαπούν να απαντούν λοξά καλλιτέχνες, ανεξαρτήτως εθνικότητας, ηλικίας, αρτιμέλειας, χορευτικών ή μη καταβολών, στους οποίους δίνει βήμα το Onassis Dance Days (ODD). Το ανατρεπτικό φεστιβάλ νέων χορογράφων της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, που εδώ και έντεκα χρόνια μας δίνει την ευκαιρία να αντιληφθούμε πώς εξελίσσεται η σύγχρονη χορευτική δημιουργία, εντός και εκτός συνόρων, επιστρέφει με πιο πυκνό πρόγραμμα στο τριήμερο από τις 23 έως τις 25 Φεβρουαρίου και βάζει τη μουσική στο τέρμα, απογειώνοντας την έννοια του sound design.

Το ODD, όπως κάθε χρόνο, ρίχνει φως στους Έλληνες χορογράφους που ήδη παρελαύνουν στα ευρωπαϊκά φεστιβάλ ή θα μας απασχολήσουν τα επόμενα χρόνια, ενώ περιλαμβάνει ένα αξιοσημείωτο παράλληλο πρόγραμμα. Ταυτόχρονα, συστήνει στο ελληνικό κοινό ένα διεθνές όνομα που φιγουράρει σε όλα τα σπουδαία φεστιβάλ της Ευρώπης. Για φέτος, αυτή είναι η Βελγίδα εικαστικός Miet Warlop, η οποία θα παρουσιάσει το «One Song», μια εκστατική περφόρμανς χορού που είναι συγχρόνως ζωντανή συναυλία και αθλητικός μαραθώνιος.

Σπρωξίδια, headbanging και stage diving ως πηγή έμπνευσης

«Οι φετινές συμμετοχές στο φεστιβάλ επιλέχθηκαν σταδιακά και ιδιοσυγκρασιακά» αναφέρουν στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων οι επιμελητές του φεστιβάλ, Ιλειάνα Δημάδη και Κωνσταντίνος Τζάθας. «Καθοριστική ήταν η παράσταση της Βελγίδας Miet Warlop, την οποία είδαμε στην πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, το καλοκαίρι του 2022: ένα σύγχρονο έργο τέχνης εν κινήσει, βαθιά συγκινητικό -ένας θρήνος για τον εκλιπόντα αδερφό της- και, μαζί, ένα ξόρκι υπέρ της ζωής, με τη μορφή αθλητικών επιδείξεων αλλά και χορογραφημένης συναυλίας, από μια ομάδα μουσικών-χορευτών. Μοναδική εμπειρία -εκστατική σχεδόν. Ήταν η τέλεια απάντηση σε μια συζήτηση που είχαμε εδώ και καιρό με την διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου: “Να προτείνουμε παραστάσεις χορού που να ενώνονται, με όρους σύγχρονης τελετουργίας, οι χορευτές, οι μουσικοί, οι ρυθμοί, οι ιδρώτες, οι ιδέες, οι ήχοι και, μαζί, το κοινό”».

Κάπως έτσι, όπως εξηγούν, επέλεξαν, μέσα από ανοιχτό κάλεσμα (open call), έργα για την άναρχη κίνηση του συναυλιακού πλήθους, με τα σπρωξίδια, τα headbanging και το stage diving ως πηγή έμπνευσης («Slamming» της Ξένιας Κογχυλάκη με τον Γιώργο Πούλιο στη μουσική), για τα όρια μεταξύ χορού, rave, εξομολόγησης και ομαδικής θεραπείας («We all need therapy» του Πάνου Μαλακτού με τον Die Arkitekt συμπρωταγωνιστή), για το αδυσώπητο σφυροκόπημα του ήχου και του χρόνου («Runway» της Χριστιάνας Κοσιάρη με τον Jan Van Angelopoulos στο sound design)… Απευθείας ανάθεση ήταν το ηχο-αυτοβιο-χορογραφικό «All of my love», το νέο έργο της Ιωάννας Παρασκευοπούλου, την οποία, όπως λένε, μετά τη μεγάλη επιτυχία του «MOS», του πρώτου της έργου στη Στέγη που περιοδεύει αδιάκοπα εδώ και δύο χρόνια, θέλησαν να συνεχίσουν να υποστηρίζουν.

Μια δυναμική πλατφόρμα εξωστρέφειας

Για την Ιλειάνα Δημάδη και τον Κωνσταντίνο Τζάθα, το Onassis Dance Days υποστηρίζει κάτι που δεν είναι αυτονόητο: «τον σύγχρονο χορό στην Ελλάδα ως το πιο δυναμικό και υβριδικό πεδίο των σύγχρονων παραστατικών τεχνών και, μαζί, το πιο εξαγώγιμο είδος καλλιτεχνικής έκφρασης σε επίπεδο διεθνούς διπλωματίας, το οποίο ήδη πρεσβεύουν διεθνώς ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ο Ευριπίδης Λασκαρίδης και ο Χρήστος Παπαδόπουλος, τις περισσότερες φορές σε παραγωγή και με την υποστήριξη της Στέγης».

Σύμφωνα με τους ίδιους, περίπου σαράντα χορογράφοι έχουν δώσει το «παρών» τα τελευταία δώδεκα χρόνια στο Onassis Dance Days, με το ετήσιο αυτό φεστιβάλ χορού της Στέγης να «λειτουργεί ως μια δυναμική πλατφόρμα εξωστρέφειας, ένας βατήρας για να σπάσουν οι Έλληνες καλλιτέχνες τα σύνορα της χώρας, να περιοδεύσουν στο εξωτερικό και να λάβουν διακρίσεις σε διεθνείς διοργανώσεις χορού -κάτι που συμβαίνει ανελλιπώς, κάθε χρόνο». «Από πέρυσι, με μια διάθεση διεθνοποίησης αλλά και όσμωσης, ξεκινήσαμε να συστήνουμε, στο πλαίσιο του φεστιβάλ, και έναν ξένο καλλιτέχνη» δηλώνουν.

Όσο για το αν πιστεύουν πως η τέχνη του χορού έχει τη θέση που της αξίζει στην Ελλάδα, η Ιλειάνα Δημάδη και ο Κωνσταντίνος Τζάθας θεωρούν ότι υπάρχουν κάποιες εξαιρετικές αλλά σκόρπιες πρωτοβουλίες τόσο για την υποστήριξη της έρευνας όσο και για την παρουσίαση του σύγχρονου χορού και λιγότερες για την εξωστρέφειά του. «Ο σύγχρονος ελληνικός χορός είναι ένα μεγάλο πολιτιστικό και δημιουργικό κεφάλαιο το οποίο διαθέτει σημαντικό δυναμικό για περαιτέρω ανάπτυξη και εξέλιξη, τόσο σε επίπεδο πόρων και παραγωγής όσο και σε επίπεδο ανάπτυξης κοινού» τονίζουν.

Με τα λόγια των δημιουργών

Αν κάτι διατρέχει το πρόγραμμα του Onassis Dance Days 2024, είναι η ορμή μιας νέας γενιάς καλλιτεχνών που πειραματίζεται με νέα μέσα και πυροδοτεί συζητήσεις έχοντας ως πηγή έμπνευσης την πραγματικότητα, αφού καταπιάνεται με θέματα όπως η απώλεια, η αγάπη, ο φόβος του γήρατος και η ψυχική υγεία. Οι τέσσερις χορογράφοι που συμμετέχουν στο φετινό φεστιβάλ- Ιωάννα Παρασκευοπούλου, Ξένια Κογχυλάκη, Χριστιάνα Κοσιάρη και Πάνος Μαλακτός, μίλησαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για το τι σημαίνει γι’ αυτούς/ές το Onassis Dance Days, για όσα τους/τις ενέπνευσαν και για τον τρόπο με τον οποίο προετοίμασαν τα έργα τους.

Ιωάννα Παρασκευοπούλου, MOS & All of My Love

Φέτος, το ODD επανασυστήνει μία από τις πιο ανερχόμενες Ελληνίδες χορογράφους, την Ιωάννα Παρασκευοπούλου, που απέσπασε πέρυσι τη διάκριση του διεθνούς δικτύου Aerowaves, παρουσιάζοντας δύο ηχοκινητικά έργα της: το βραβευμένο «MOS» και το νέο της και άκρως προσωπικό πρότζεκτ «All of My Love» σε παγκόσμια πρεμιέρα, το οποίο τραγουδάει ήδη από τον τίτλο, κλείνοντας το μάτι σε όσους και όσες κάποτε χόρεψαν το άσμα ασμάτων των Led Zeppelin.

Για την ίδια, το ODD είναι «μια σημαντική ετήσια συνάντηση που δίνει την ευκαιρία σε νέους δημιουργούς να παρουσιάσουν τις δουλειές τους». Είναι η τρίτη φορά που συμμετέχει στο φεστιβάλ. «Η πρώτη ήταν κατά τη διάρκεια της πανδημίας με την παρουσίαση του βίντεο πρότζεκτ “All she likes is popping bubble wrap”. Πριν δύο χρόνια, ακολούθησε η παρουσίαση του ντουέτου “MOS” που θα επαναληφθεί και φέτος. Τώρα, ετοιμάζω ένα σόλο με τίτλο “All of My Love”, δοκιμάζοντας να επικοινωνήσω μέσα από ένα πιο προσωπικό μονοπάτι. Βλέπω το φεστιβάλ σαν ένα πείραμα και μια διαδικασία μέσω της οποίας ανακαλύπτω ποια είναι η γλώσσα, τα εργαλεία και η ανάγκη μου.

Με απασχολεί η απώλεια και ο θάνατος κυριολεκτικά και μεταφορικά όπως και ποιο είναι το παρόν μου. Μέσα από συνειρμικές διαδικασίες και ανακαλώντας μνήμες από το παρελθόν, επανέφερα αισθήσεις και συνέλεξα υλικά, φωτογραφίες και βίντεο με στόχο να ανασυνθέσω το παρελθόν για να δημιουργήσω ένα παρόν. Δημιούργησα μια συνθήκη επιστολής προς ένα αγαπημένο μου πρόσωπο για να αποτυπώσω όσα έχουν εγγραφεί στο συνειδητό και στο ασυνείδητό μου, να θέσω ερωτήματα και να μείνω μετέωρη φυσικά σε ένα σύμπαν που υπάρχει με και χωρίς εμάς» αναφέρει.

Ξένια Κογχυλάκη, Slamming (work in progress)

Μια παράσταση χορού πάνω στην άναρχη και βουτηγμένη στην αδρεναλίνη συμπεριφορά του πλήθους μιας ροκ/πανκ συναυλίας. Tο νέο χορογραφικό τρίο της Ξένιας Κογχυλάκη προσεγγίζει τους χορούς του πλήθους, όχι ως κάτι που πρέπει να αποκρυπτογραφηθεί, αλλά ως τόπους εμπειρίας, ερευνώντας τη σημασία της συλλογικής κίνησης ως πρακτική αντίστασης. «Το Onassis Dance Days αποτελεί ένα από τα λίγα φεστιβάλ χορού της Ελλάδας που υποστηρίζει τη δημιουργία νέων χορογραφικών έργων με διάθεση εξωστρέφειας και σύνδεσης της ελληνικής χορευτικής σκηνής με σκηνές της Ευρώπης. Είναι η δεύτερη συνεχόμενη χρονιά που συμμετέχω στο φεστιβάλ, γεγονός που έχει προσφέρει μια συνέχεια στο έργο μου. Το “Slamming” έρχεται λοιπόν ως οργανική συνέχεια με την προηγούμενη δουλειά μου, και έχει ως σημείο εκκίνησης τις κινητικές πρακτικές που συναντιούνται στο συναυλιακό πλήθος, εξερευνώντας τις χορογραφικές τους προεκτάσεις επί σκηνής. Σε συνεργασία με την Ειρήνη Γεωργίου και τη Noumissa Sidibé μοιραστήκαμε δύο μήνες εντατικών προβών, ενώ μέρος της προετοιμασίας του έργου πραγματοποιήθηκε στο BIT Teatergarasjen, στο Μπέργκεν της Νορβηγίας στο πλαίσιο του προγράμματος Transmissions» σημειώνει η ίδια.

Χριστιάνα Κοσιάρη, RUNWAY

Εμπνευσμένο από βηματισμούς πασαρέλας (European, New York, Dramatic Catwalks, κ.α), το «Runway» διερευνά τις συμπεριφορές και τις μεταμορφώσεις μιας γυναίκας, βάσει των κυρίαρχων προτύπων ομορφιάς της εποχής. Τα catwalks παραλλάσσονται σε μια μορφή silly walks, καθώς η ερμηνεύτρια βαδίζει, τρέχει, σκοντάφτει, βάφεται, φτιάχνει τα μαλλιά της, παραπατάει στα τακούνια της και επανισορροπεί σε έναν αγώνα ταχύτητας κόντρα στη φθορά του χρόνου και του τρόμου που αυτός προκαλεί. Για την Χριστιάνα Κοσιάρη, το Onassis Dance Days δίνει «την ευκαιρία σε νέους και νέες χορογράφους να παρουσιάσουν την δουλειά τους σε ένα ασφαλές περιβάλλον που εμπνέει την έρευνα, τη συζήτηση με μέντορες, την καθοδήγηση στην πορεία της δημιουργίας και τη δικτύωση για την μετέπειτα πορεία του έργου». «Αποτελεί σημαντικό βήμα στην εξέλιξη της πορείας μου, ως νέας χορογράφου, καθώς μου δίνεται η ευκαιρία να παρουσιάσω το έργο μου και να επικοινωνήσω αυτά που με απασχολούν ως καλλιτέχνη τόσο σε ανθρώπους που αγαπάνε το χορό όσο και σε curators και programmers της Ελλάδας και του εξωτερικού» προσθέτει.

Όπως εξηγεί, η σκέψη για το έργο αυτό σε ανεπτυγμένη μορφή προέκυψε όταν φοιτούσε στην U(R)TOPIAS Ακαδημία Χορογραφίας, στο πλαίσιο της Ελευσίνας- Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2023, κατά τη διάρκεια ενός masterclass του Γάλλου χορογράφου Olivier Dubois. «Ο Olivier μας ζήτησε, μέσα σε πολύ λίγες μέρες, να συντάξουμε την περιγραφή ενός έργου, να μιλήσουμε γι’ αυτό στους συναδέλφους μας και να το παρουσιάσουμε στη σκηνή, σαν να πρόκειται για κάτι ήδη έτοιμο. Εκεί ανακάλυψα ότι αυτό που ήθελα να ερευνήσω ήταν ο χρόνος ως μια διαδικασία πολύπλοκη και ταυτόχρονα τρομακτική. Η ομορφιά που χάνεται, ο φόβος του γήρατος που συνάδει με τον φόβο του θανάτου, είναι θέματα που απασχολούν την ύπαρξή μας και οι τρόποι για να τα ξορκίσουμε ποικίλλουν. Τρεφόμαστε υγιεινά, γυμναζόμαστε, παρεμβαίνουμε αισθητικά σε μια προσπάθεια να κρατήσουμε το σώμα πιο κοντά στη νεότητά του, χρησιμοποιούμε κρέμες αντιγήρανσης, ορούς, μάσκες ομορφιάς, προκειμένου να καθυστερήσουμε -και ει δυνατόν να αναβάλλουμε για πάντα-τα σημάδια γήρατος.

Μετά από αυτό το masterclass, άρχισα να ερευνώ περισσότερο την έννοια της ομορφιάς, τόσο ως στερεότυπο ανά τους αιώνες αλλά και πως αποτυπώνεται δομικά στα fashion shows. Η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι μια παράδοξη πασαρέλα μπορεί να αποδώσει την ιδέα που ήθελα ν’ αναδείξω: πώς επιζητώντας αποδοχή, επιλέγουμε να προβάλλουμε την εικόνα μας σε διάφορους χώρους και καταστάσεις. Εκτός από τα fashion shows, άρχισα να παρακολουθώ τις σύγχρονες τάσεις και μεθόδους ομορφιάς στα social media (TikTok, Instagram) και βέβαια ταινίες και βιβλιογραφία που ανέλυαν τα κοινωνικά πρότυπα ομορφιάς, την επίδραση της ψυχολογίας στην εξωτερική εμφάνιση και το σώμα ως σημείο που κατασκευάζει την ταυτότητα του ατόμου» δηλώνει.

Πάνος Μαλακτός, We All Need Therapy

Μια εξομολόγηση κρίσης πανικού παίρνει τη μορφή δημόσιας ψυχοθεραπείας, στα όρια μεταξύ χορού, παράστασης, θεάτρου, rave και ομαδικής θεραπείας. «Δεν είχα ασχοληθεί ποτέ με την ψυχοθεραπεία. Ούτε πίστευα ότι υπάρχουν κρίσεις πανικού. Μέχρι που μου συνέβη» δηλώνει ο Κύπριος χορογράφος και περφόρμερ, προ(σ)καλώντας μας σε ένα άκρως εξομολογητικό «rave as therapy happening», με τον ίδιο και τον μουσικό Die Arkitekt ζωντανά στη σκηνή.

«Έχω κάνει αιτήσεις χρηματοδότησης γι’ αυτό το πρότζεκτ συνολικά πέντε φορές. Τρεις φορές στις πολιτιστικές υπηρεσίες της Κύπρου και δύο φορές στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Τελικά, δύο χρόνια αργότερα, η αίτησή μου έγινε δεκτή τόσο από την Πλατφόρμα Χορογραφίας της Κύπρου όσο και από τη Στέγη κι έτσι βρίσκομαι τώρα στην Αθήνα παρουσιάζοντας την τελική εκδοχή του “W.A.N.T.” (We All Need Therapy)» εξηγεί ο Πάνος Μαλακτός και προσθέτει: «Πίστευα από την αρχή σε αυτό το πρότζεκτ και γι’ αυτό επέμενα να κάνω αιτήσεις χρηματοδότησης. Το “We All Need Therapy” προέκυψε σαν ιδέα μετά από χρόνια αποτυχιών στη χορευτική μου καριέρα, στις σχέσεις μου, την ερωτική μου ζωή και τελικά στην ψυχική μου υγεία. Στο τέλος της μέρας όλα τα παραπάνω συνδέονται μεταξύ τους. Ξεκίνησα λοιπόν ψυχανάλυση κι έτσι άρχισα να εμβαθύνω όλο και περισσότερο στα ζητήματα της ψυχικής υγείας και στον αντίκτυπο που έχει στον κόσμο. Συνειδητοποίησα ότι δεν ήμουν ο μόνος που αντιμετώπιζα κρίσεις πανικού, άγχος και πολλά άλλα. Άρχισα να ανοίγομαι και να συζητάω για τα θέματα ψυχικής υγείας που αντιμετώπιζα με φίλους, με αγνώστους και τώρα με ένα ευρύτερο κοινό μέσω του Onassis Dance Days».