Νέα Ιωνία: Η προσφυγούπολη που έγινε εμπορικό κέντρο (α’ μέρος)

H  Νέα Ιωνία είναι βαθιά συνδεδεμένη με τον ελληνισμό της Μικράς Ασίας καθώς πρόσφυγές ήταν εκείνοι που ίδρυσαν την πόλη το 1923, κατοίκησαν τις γειτονιές της και δούλεψαν στα εργοστάσια της. Παρακάτω σας παρουσιάζουμε ένα σύντομο ιστορικό της Νέας Ιωνίας και τους χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς  στο πλαίσιο  διαδημοτικής  έρευνας*, την οποία και παρουσιάζουν ο ΧΤΥΠΟΣ και το xtypos.gr  στους αναγνώστες τους.

Ιστορία
Η Νέα Ιωνία τοποθετείται βορειανατολικά της Αθήνας και συγκεντρώνει 67.134 κατοίκους. Από τον 11ο αιώνα π. Χ., αποτελούσε τον αρχαίο δήμο Δαιδαλίδων, έναν από τους αρχαιότερους της Αθήνας που ανήκε στην Κεκροπίδα φυλή. Ιδρύθηκε το Σάββατο 30 Ιουνίου 1923, όταν ο επικεφαλής των ξεριζωμένων, ο ιερέας Παπαϊωακείμ Πεσμαζόγλου, μαζί με τον αρχηγό της Επανάστασης, Νικόλαο Πλαστήρα, εγκαινίασαν στην τότε περιοχή «Ποδαράδες» το συνοικισμό για τους Μικρασιάτες πρόσφυγες από τη Σπάρτη της Πισιδίας. Ο συνοικισμός αυτός ονομάστηκε αρχικά «Νέα Πισιδία», αλλά μετονομάστηκε σε «Νέα Ιωνία», καθώς προστέθηκαν πρόσφυγες και από άλλες πόλεις της Ιωνίας. Η Νέα Ιωνία δεν υπήρξε ποτέ Κοινότητα, αλλά έγινε απευθείας Δήμος το 1934. Κατά την πρώτη εικοσαετία, αναδείχθηκε σε πανελλαδική κλίμακα ως η γρηγορότερα αναπτυσσόμενη βιομηχανική πόλη, μιας και η βιομηχανία και η βιοτεχνία των ταπήτων και των υφασμάτων είχαν αναπτυχθεί αλματωδώς. Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του ΄50, η μεν ταπητουργία σχεδόν εξαφανίστηκε, ενώ η βιομηχανία περιορίστηκε αισθητά. Αντισταθμιστικά, από τις αρχές της δεκαετίας του ΄70, αναπτύχθηκε το εμπόριο. Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της αγοράς της Νέας Ιωνίας έπαιξε ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος, ο οποίος με τις τρεις στάσεις του (Περισσός, Πευκάκια και Νέα Ιωνία) εξυπηρετούσε χιλιάδες επισκέπτες. Σήμερα, η Νέα Ιωνία θεωρείται ότι έχει μία από τις καλύτερες αγορές της Αττικής με δεκάδες μεγάλα και εκατοντάδες μικρά καταστήματα.

Ηρώο των Εκτελεσθέντων στο «Μπλόκο της Καλογρέζας»
Το Ηρώο των Εκτελεσθέντων στο «Μπλόκο της Καλογρέζας» ανεγέρθηκε το 1982 προς τιμήν των 22 νέων της Καλογρέζας που εκτελέστηκαν στο ρέμα του Ποδονίφτη από τις δυνάμεις Κατοχής και τα Τάγματα Ασφαλείας των Γερμανών, στις 15 Μαρτίου 1944. Κάθε χρόνο γίνονται μνημόσυνα και εκδηλώσεις πολιτιστικές και αθλητικές με πρωτοβουλία του Δήμου, των Αντιστασιακών Οργανώσεων και Συλλόγων. Η 15η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Δημοτικό Συμβούλιο ως Εθνική Τοπική Εορτή του Δήμου Νέας Ιωνίας. Η αναθηματική στήλη είναι έργο της γλύπτριας Αφροδίτης Λιτή και βρίσκεται στην πλατεία Ζωοδόχου Πηγής. Έχει χαραγμένα τα ονόματα των 22 παλικαριών ενώ στη βάση της στήλης υπάρχει χαραγμένο ένα επίγραμμα του Γιάννη Ρίτσου.
 

Παναιτώλιο

Το Παναιτώλιο είναι ένα ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική. Βρίσκεται μέσα στην πευκόφυτη πλατεία Παναιτωλίου στο κέντρο της Αλσούπολης. Ανεγέρθηκε το 1930 από την εταιρεία «ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ Α.Β.Ε.», η οποία είχε αγοράσει γη και τη διαφήμιζε, για να την πουλήσει ως «Αλσόπολη». Πρωτολειτούργησε ως ξενοδοχείο με το όνομα «ΤΑ ΠΕΥΚΑ». Στον πόλεμο ήταν αρχηγείο των Γερμανών και καταστράφηκε από βομβαρδισμό. Μετά τον πόλεμο, το αγόρασε ο γιατρός Νικολακόπουλος που το ονόμασε «Παναιτώλιο» προς τιμήν του χωριού της καταγωγής του. Το 1988 απαλλοτριώθηκε από το Δήμο με χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού. Αργότερα, αναπαλαιώθηκε, εκσυγχρονίσθηκε ως χώρος και χρησιμοποιείται ως Πολιτιστικό Κέντρο καλύπτοντας συναφείς δραστηριότητες του Δήμου. Εγκαινιάσθηκε το 1997, με την ευκαιρία της Αδελφοποίησης του Δήμου με την Martina Franca της Ιταλίας. Σήμερα, ο κήπος του έχει διαμορφωθεί σε παιδική χαρά και πάρκο των κατοίκων.

Μουσεία του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ

Από το 2004 σε αναπαλαιωμένα κτίρια παλαιών εργοστασίων του Δήμου στην Ελευθερούπολη άρχισαν να λειτουργούν τα Μουσεία Ιστορίας, Λαογραφίας καιΥφαντουργίας-Ταπητουργίας, με ευθύνη του Κέντρου Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.), που ίδρυσε ο Δήμος Νέας Ιωνίας. Το ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, ιδρύθηκε το 2003 και βρίσκεται στην οδό Πατριάρχου Ιωακείμ 4. Σκοπός του είναι η περισυλλογή, η διάσωση, η διατήρηση και η μετάδοση των στοιχείων της Ιστορίας και του Πολιτισμού των Ελλήνων της Ανατολής-και ειδικότερα της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης, της Κωνσταντινούπολης-και η συλλογή, η ταξινόμηση, η μελέτη και η αξιοποίηση του αρχειακού υλικού που αφορά τη Νέα Ιωνία. Για την εξυπηρέτηση των σκοπών αυτών οργανώνει ειδικές επιτροπές για τη συλλογή στοιχείων και ντοκουμέντων και τη λειτουργία Βιβλιοθήκης και Μουσείων. Αναλαμβάνει την οργάνωση συνεδρίων και εκδηλώσεων, την πραγματοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων που απευθύνονται σε μαθητές και νέους, τις εκδόσεις συναφών έργων και την επιστημονική έρευνα σε κάθε στοιχείο που αφορά τον πολιτισμό του Ελληνισμού που έζησε ως το 1922 στα μέρη εκείνα. Σήμερα, μετά την τελική διαμόρφωση των χώρων, στα μουσεία υπάρχουν εκθέματα ιστορικού και λαογραφικού περιεχομένου που έφεραν οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τα δώρισαν στον Οργανισμό. Λειτουργεί μάλιστα και ειδικό τμήμα Ιστορικού Αρχείου Νέας Ιωνίας, όπου συγκεντρώνεται υλικό, το οποίο αναφέρεται σε σημαντικά θέματα της Ιστορίας της Νέας Ιωνίας, από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα. Εκτός από τα παραπάνω, στο αρχείο αυτό υπάρχουν και συνεντεύξεις με πρόσωπα υπερηλίκων των οποίων οι γνώσεις, οι μνήμες και οι πληροφορίες αποτελούν μοναδικά ντοκουμέντα. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι στο διάστημα 2004-2011 οργανώθηκαν πέντε Συμπόσια για τη Μικρά Ασία.

Συνεχίζεται…