Δάνεια: Σχέδιο διάσωσης μεσαίας τάξης και ευάλωτων

Σε σημαντικές αλλαγές στην χρηματοπιστωτική πίστη προχωράει η κυβέρνηση προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση στον τομέα των “κόκκινων” δανείων που αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες πληγές της οικονομίας.

Κοινό μυστικό είναι άλλωστε ότι τα δάνεια συνεχίζουν όχι μόνο να ταλαιπωρούν, αλλά και να περνούν θηλιά σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
Οι λάθος επιλογές που έγιναν στο παρελθόν έχουν πολλές φορές αποδειχτεί μοιραίες και πλέον καθίσταται αναγκαία μια δεύτερη ευκαιρία που θα δώσει τη δυνατότητα για ένα νέο ξεκίνημα.
Βασική προϋπόθεση ασφαλώς είναι να υπάρχει συνέπεια στις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει ο δανειολήπτης προκειμένου να μην δημιουργηθούν συνθήκες οι οποίες παραπέμπουν σε εποχές που η χώρα πλήρωσε πολύ ακριβά.
Το πρόβλημα είναι σε κάθε περίπτωση εμφανές και απαιτούνται ρυθμίσεις οι οποίες θα δίνουν τη δυνατότητα στους οφειλές να πάρουν σημαντικές ανάσες στη θηλιά τόσο των πιστωτικών ιδρυμάτων όσο και των servisers.
Εάν προσθέσει κανείς και τα χρέη στα ασφαλιστικά ταμεία γίνεται αντιληπτό, ότι δίπλα στο υπέρογκο δημόσιο χρέος, υπάρχει και ένα “βουνό” ιδιωτικού χρέους, που πνίγει μια πολύ σημαντική μερίδα πολιτών.
Σύμφωνα με στοιχεία του 2024, οι Έλληνες χρωστούν σε Δημόσιο (ασφαλιστικά ταμεία -εφορία) και χρηματοδοτικούς φορείς (τράπεζες – servicers), το αστρονομικό ποσό των 226 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Χρηματοπιστωτικού Τομέα και Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους:

-το σύνολο του ιδιωτικού χρέους ανέρχεται σε 376,6 δισ. ευρώ,

-οι ληξιπρόθεσμες οφειλές διαμορφώνονται στα 225,6 δισ. ευρώ (στοιχεία β’ τριμήνου 2024) έναντι 372,9 δισ. ευρώ και 223 δισ. ευρώ αντίστοιχα πέρυσι.

Ασφαλώς και οι ρυθμίσεις που έχουν γίνει έχουν βελτιώσει την κατάσταση, αλλά το υψηλό ιδιωτικό χρέος παραμένει “βαρίδι” για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις αλλά και συνολικά για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.

Οι αριθμοί
Στοιχεία από το α’ εξάμηνο του 2024, δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος που υποχρέωσαν την κυβέρνηση να προχωρήσει σε ρυθμίσεις, προκειμένου να μην οδηγηθεί η αγορά σε τέλμα.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (2023), το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα βρίσκεται στη 16η θέση ανάμεσα στα κράτη – μέλη με ποσοστό 93,3% του ΑΕΠ, παραμένοντας κάτω από τον ευρωπαϊκό Μ.Ο. – 125,3%.

Ειδικότερα:

Α. Από το 2019 μέχρι και το 2024 το ποσοστό κόκκινων δανείων στις τράπεζες μειώθηκε σημαντικά μέσω του προγράμματος «ΗΡΑΚΛΗΣ» και από 40,6% το 2019 έφτασε στο 4,6% το γ’ τρίμηνο του 2024

Β. Από το 2020 έως και σήμερα, το ιδιωτικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αλλά και το ιδιωτικό χρέος των νοικοκυριών παρουσιάζουν σταθερή μείωση. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο σύνολό τους το γ’ τρίμηνο του 2024 αποτελούσαν το 30% των δανείων, έναντι ποσοστού 52% το 2019, ενώ η πτωτική πορεία αναμένεται να συνεχιστεί, σύμφωνα με το υπουργείο. Επίσης, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια τραπεζών και servicers ανέρχονται σήμερα

Γ. Τα “κόκκινα” δάνεια που παραμένουν στις τράπεζες υπολογίζονται σε 10,43 δισ. ευρώ από 9,94 δισ. ευρώ πέρυσι, ενώ τα “κόκκινα” δάνεια που “πέρασαν” στους servicers ανέρχονται σε 59,43 δισ. ευρώ έναντι 23,66 δισ. ευρώ το 2019.

Κρίσιμη συγκυρία
Με βάση αυτά τα δεδομένα γίνεται αντιληπτό ότι ήταν αναγκαίες οι ρυθμίσεις που θα δώσουν σημαντικές ανάσες στους οφειλέτες, προκειμένου να μειωθεί το “βουνό” του ιδιωτικού χρέους που υπάρχει στη χώρα μας.
Οι ανάσες αυτές δίνονται μέσω του νέου νομοσχέδιο που φέρει τον τίτλο “Ενίσχυση της Κεφαλαιαγοράς”, που έρχεται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη για τη χώρα συγκυρία, λόγω των νέων δεδομένων που δημιουργεί η εποχή Τραμπ.

Μεσαία τάξη
Σε κάθε περίπτωση, οι νέες ρυθμίσεις του νομοσχεδίου εντάσσονται στο σχέδιο της κυβέρνησης για άνοιγμα στη μεσαία τάξη, η οποία στήριξε τη Ν.Δ. στις εκλογές του 2019 και 2023 και έκανε τον Κυριάκο Μητσοτάκη πρωθυπουργό.
Αυτό γίνεται σαφές από το γεγονός ότι η υποχρεωτική αποδοχή της ρύθμισης από τις τράπεζες και τους servicers δεν αφορά μόνον τους ευάλωτους οφειλέτες, καθώς καλύπτει και μια σημαντική μερίδα της μεσαίας τάξης
Πρόκειται όπως τονίζουν κυβερνητική στελέχη για σημαντική καινοτομία, καθώς δίνεται η δυνατότητα και στη μεσαία τάξη να πληρώσει σταδιακά τις οφειλές της προστατεύοντας την περιουσία της από κατασχέσεις και πλειστηριασμούς.
Οι αλλαγές σύμφωνα πάντα με τα ίδια στελέχη έχουν ως αποτέλεσμα τον δωδεκαπλασιασμό των φυσικών προσώπων που χαρακτηρίζονται ως “επιλέξιμοι οφειλέτες”, από 7% σε 85% του συνόλου των αιτούντων.

Διευρυμένη περίμετρος
Με το νέο νομοσχέδιο για τη μείωση του ιδιωτικούς χρέους, διευρύνεται σημαντικά η περίμετρος για τους δικαιούχους, γεγονός που διευκολύνει τόσο τους ευάλωτους, όσο και τη μεσαία τάξη.
Αυτό γίνεται πράξη μέσα από το διπλασιασμό των εισοδηματικών κριτηρίων, καθώς θεσμοθετείται η υποχρέωση του πιστωτή να καταθέτει έγγραφη πρόταση ρύθμισης προς τον οφειλέτη τρεις μήνες πριν από τον πλειστηριασμό.
Επίσης, υπάρχει σημαντική διευκόλυνση στους ευάλωτους δανειολήπτες να σώσουν την κατοικία τους ακόμη και 20 ημέρες πριν από την εκποίησή της, μέσω της ένταξης τους στο ενδιάμεσο πρόγραμμα.
Το τρίτο σημαντικό στοιχείο, δεν είναι άλλο από τη δυνατότητα επέκτασης της ρύθμισης δανείων με εγγύηση Ελληνικού Δημοσίου, μέσω της διαδικασίας εξυγίανσης.

Εισοδηματικά όρια
Με τη νέα ρύθμιση διπλασιάζονται τα κριτήρια σχετικά με τον χαρακτηρισμό του δανειολήπτη ως επιλέξιμου, προκειμένου να καταστεί υποχρεωτική η συναίνεση του συνόλου των πιστωτών για ένταξη του οφειλέτη στον εξωδικαστικό μηχανισμό.
Ο διπλασιασμός των ορίων αυτών έχει ως προϋπόθεση ο οφειλέτης να έχει ανώτατο όριο ήδη μη εξυπηρετούμενων τραπεζικών οφειλών (δηλαδή σε τράπεζες ή servicers) το ποσό των 300.000 ευρώ.

Με βάση την προηγούμενη ρύθμιση ίσχυαν τα εξής εισοδηματικά κριτήρια:

-Μονοπρόσωπο νοικοκυριό: 7.000 ευρώ

-Δύο μέλη: 10.500 ευρώ

-Τρία μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με ένα ανήλικο: 14.000 ευρώ,

-Τέσσερα μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με δύο ανήλικα: 17.500 ευρώ

-Πέντε μέλη και άνω ή μονογονεϊκή οικογένεια με τρία ανήλικα και άνω: 21.000 ευρώ

Με τα νέα όρια τα δεδομένα έχουν ως εξής:

-για το μονοπρόσωπο νοικοκυριό το όριο εισοδήματος είναι 14.000 ευρώ, η περιουσία 240.000 ευρώ και οι καταθέσεις 14.000

-για νοικοκυριά με δύο μέλη, το όριο εισοδήματος είναι 21.000 ευρώ, της περιουσίας 270.000 ευρώ και των καταθέσεων 21.000 ευρώ ,

-για νοικοκυριά με τρία μέλη το όριο εισοδήματος είναι 28.000, της περιουσίας 300.000 και των καταθέσεων 28.000 ευρώ

-για νοικοκυριά με τέσσερα μέλη το όριο εισοδήματος είναι 35.000 της περιουσίας 330.000 και των καταθέσεων 35.000 ευρώ,

-για νοικοκυριά με πέντε μέλη το όριο εισοδήματος είναι 42.000, της περιουσίας 360.000 και των καταθέσεων 42.000 ευρώ.

Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, οι αλλαγές αυτές έχουν ως αποτέλεσμα τον δωδεκαπλασιασμό των φυσικών προσώπων που χαρακτηρίζονται ως “επιλέξιμοι οφειλέτες” από 7% σε 85% του συνόλου των αιτούντων.

Πρόταση ρύθμισης
Μια άλλη σημαντική παράμετρος, έχει σχέση με τη θεσμοθέτηση της υποχρέωσης του πιστωτή να καταθέσει έγγραφη πρόταση ρύθμισης στον οφειλέτη πριν από τη διενέργεια του πλειστηριασμού.
Η πρόταση από τον πιστωτή πρέπει να έχει γίνει τουλάχιστον τρεις μήνες πριν από τη διενέργεια του πλειστηριασμού και να έχει κατατεθεί με κάθε πρόσφορο μέσο , συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας.
Σε κάθε περίπτωση ορίζεται ότι η απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο οφειλέτης να έχει εγγραφεί στην ηλεκτρονική πλατφόρμα προσωποποιημένης ενημέρωσης του πιστωτή- servicer.
Στην περίπτωση κατά την οποία δεν επαρκεί η περιουσία του οφειλέτη, δεν ανοίγεται πτωχευτική διαδικασία αλλά εγγράφεται στο Μητρώο Φερεγγυότητας.
Στο πλαίσιο αυτό, επεκτείνεται πλέον η δυνατότητα του εισηγητή δικαστή να εκδώσει και για αυτούς τους οφειλέτες πράξη με την οποία διαπιστώνεται η επέλευση της απαλλαγής.

Προθεσμίες – κατασχέσεις
Σημαντικές είναι οι αλλαγές που επέρχονται και στις προθεσμίες οι οποίες αφορούν σε κατασχέσεις, προκειμένου να μην χάνονται περιουσίες εν μια νυχτί και κάτω από αιδευκρίνιστες συνθήκες.
Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται επέκταση προθεσμιών, ώστε να μπορεί ο ευάλωτος οφειλέτης να ενταχθεί στο ενδιάμεσο πρόγραμμα.
Πρόκειται για σημαντική αλλαγή καθώς έως σήμερα, προκειμένου να συμβεί αυτό, ο οφειλέτης όφειλε να κάνει αίτηση εντός 60 ημερών πριν από την κατάσχεση, με αποτέλεσμα πολλοί να χάνουν τις προθεσμίες.
Πλέον ο ευάλωτος οφειλέτης θα έχει τη δυνατότητα υποβολής αίτησης τουλάχιστον 20 μέρες πριν από τον πλειστηριασμό.
Το ενδιάμεσο πρόγραμμα επεκτείνεται για επιπλέον έξι μήνες έτσι ώστε να ολοκληρωθούν οι απαιτούμενες ενέργειες για τη σύσταση και λειτουργία του Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης.

Εγγύηση Ελληνικού Δημοσίου
Η δυνατότητα να ρυθμίζονται μέσω του Εξωδικαστικού Μηχανισμού και τα δάνεια με εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου, προϋπήρχε, αλλά πλέον υπάρχει ένα νέο και πολύ σημαντικό στοιχείο.
Το στοιχείο αυτό έχει σχέση με το ότι επεκτείνεται και στους οφειλέτες που θα επιλέξουν να ρυθμίσουν τις οφειλές τους μέσω της διαδικασίας εξυγίανσης.
Όσον αφορά στις επιχειρήσεις, Επιλέγοντας το εργαλείο της εξυγίανσης, μπορούν να ρυθμίσουν και τα δάνεια με εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η παρασχεθείσα εγγύηση.

Εξωδικαστικός μηχανισμός
Από τα στοιχεία που βλέπουν το φως δημοσιότητας γίνεται σαφές ότι έως και τον Φεβρουάριο του 2025 έχουν 31.953 επιτυχείς ρυθμίσεις οφειλών, μέσω του Εξωδικαστικού Μηχανισμού.
Η ραγδαία αύξηση σημειώθηκε στις επιτυχείς ρυθμίσεις του εξωδικαστικού μεταξύ του 2023 και 2024 και ανήλθε σε ποσοστό 81%, με 16.903 επιτυχείς ρυθμίσεις εντός του 2024, έναντι 9.339 το 2023.
Αθροιστικά μέχρι σήμερα έχουν ρυθμιστεί  οφειλές συνολικού ύψους 10,45 δις ευρώ , εκ των οποίων το μεγαλύτερο μέρος εντός του 2023 και 2024, συγκεκριμένα 5,13 δις ευρώ το 2024 και 3,54 δις ευρώ το 2023 (αύξηση 45%).

«Ασπίς Πρόνοια»
Μέσω του νέου νομοσχεδίου δημιουργείται μόνιμος μηχανισμός αποζημίωσης ζημιωθέντων της «ΑΣΠΙΣ ΠΡΟΝΟΙΑ» και το κυριότερο επιταχύνεται η πληρωμή προκαταβολών χωρίς αυτές να ξεπερνούν το 25% των διαθεσίμων του Εγγυητικού Κεφαλαίου Ιδιωτικής Ασφάλισης Ζωής (ΕΚΙΑΖ).
Με τον τρόπο αυτό δίνεται μια πολύ μεγάλη ανάσα, καθώς επιλύεται με ένα μόνιμο τρόπο το ζήτημα που έχει σχέση με την καταβολής αποζημίωσης σε δικαιούχους απαιτήσεων από ασφάλιση ζωής.