Η Αττική στο “κόκκινο”: Το θλιβερό ιστορικό των πυρκαγιών των τελευταίων χρόνων [Αφιέρωμα]

“Αρχίσαμε…”.

Το πρώτο πράγμα που θα ξεστομίσει κάποιος στο άκουσμα μιας είδησης για φωτιά το τελευταίο διάστημα, και γίνεται άμεσα αντιληπτό πόσο αναμενόμενο και δεδομένο έχουν πια οι κάτοικοι της Αττικής και όχι μόνο, ότι καλοκαίρι και καύσωνας ισούνται με πυρκαγιές. Ο φόβος της φωτιάς υπήρχε πάντα στη χώρα, όμως είναι προφανές ότι η κλιματική αλλαγή και οι υψηλές θερμοκρασίες των τελευταίων χρόνων έχουν δυσχεράνει το πρόβλημα.

Από την Πεντέλη στη Βαρυμπόμπη και από το θλιβερό Μάτι στη Μάνδρα των τελευταίων ημερών, η Αττική έχει μετρήσει τεράστιες υλικές και περιβαλλοντικές ζημιές, αλλά δυστυχώς και ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν στην πύρινη λαίλαπα. Και επειδή η ιστορία δεν πρέπει να επαναλαμβάνεται αλλά να μας μαθαίνει, ο Χ-τύπος συγκέντρωσε σε ένα ιστορικό αφιέρωμα τις πιο καταστροφικές φωτιές που βίωσε το λεκανοπέδιο με την ελπίδα να είναι και οι τελευταίες.

• 1981: Κοκκιναράς Κηφισιάς

Το 1981 τεράστια πυρκαγιά κατέκαψε το δάσος Κοκκιναρά Κηφισιάς. Από τη φωτιά έγιναν στάχτη περισσότερα από 6.000 στρέμματα πρασίνου. Κάηκε ολοσχερώς η βόρεια πλευρά της Πεντέλης και στη συνέχεια οι φλόγες ανέβηκαν και έγλειψαν μεγάλη έκταση του βουνού. Το μέτωπο πέρασε το Μαρούσι και έφτασε μέχρι το κτήμα Συγγρού. Τελικά η φωτιά σβήστηκε λίγο έξω από την Κηφισιά. Η πυρκαγιά μαινόταν ολόκληρη τη μέρα και η Αττική είχε κηρυχθεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.

• 1982: Διόνυσος

Μετά τις απόπειρες αναδάσωσης της περιοχής, το καταστροφικό έργο συνεχίστηκε. Από τον Διόνυσο ξεκίνησαν οι φωτιές που γρήγορα επεκτάθηκαν και στην Πεντέλη, την Εκάλη, το Πικέρμι, τον Γέρακα και τον Μαραθώνα. Στις πυρκαγιές αυτές καταστράφηκαν συνολικά περισσότερα από 25.000 στρέμματα πρασίνου. Στον Γέρακα δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους – βρέθηκαν καμένοι όταν έσβησαν και οι τελευταίες φλόγες.

• 1986: Βαρυμπόμπη

Περισσότερα από 40.000 στρέμματα έγιναν στάχτη στη Βαρυμπόμπη. Την ίδια χρονιά μεγάλη πυρκαγιά έπληξε και το Πεντελικό. Σε μία από τις φωτιές κινδύνεψαν το Μοναστήρι της Πεντέλης, ορισμένα σπίτια της περιοχής και το Αστεροσκοπείο.

• 1992: Αυλώνας

Η πυρκαγιά ξεκίνησε από τον σκουπιδότοπο του Αυλώνα. Οι φλόγες έκαψαν τη Μαλακάσα, τα Κιούρκα, περιοχές κοντά στη λίμνη του Μαραθώνα, το Καπανδρίτι, το Γραμματικό, τον Κάλαμο και τον Ωρωπό. Υπολογίζεται ότι τη χρονιά αυτή έγιναν στάχτη περισσότερα από 55.000 στρέμματα.

• 1993: Άγιος Στέφανος

Ένα στρατιωτικό ελικόπτερο που κατέπεσε ήταν η αιτία της πυρκαγιάς που κατέκαψε χιλιάδες στρέμματα. Η φωτιά ξεκίνησε από τον Άγιο Στέφανο, αλλά πολύ γρήγορα λαμπάδιασαν ακόμα το Σούνιο, ο Μαραθώνας, η Σταμάτα, ο Διόνυσος, η Μάνδρα Αττικής και η Παλλήνη. Το 1993 όμως ήταν χρονιά πλούσια σε πυρκαγιές. Λίγους μήνες μετά τις πρώτες φωτιές, η Αττική είχε να αντιμετωπίσει και δεύτερο γύρο καταστροφής. Πυρκαγιές κατέκαψαν την παλαιά Πεντέλη, το Ντράφι και την Παλλήνη. Το 1993 υπολογίζεται ότι καταστράφηκαν περισσότερα από 11.000 στρέμματα.

• 1995: Πεντέλη

Από τις πλέον καταστροφικές φωτιές που κατέκαψαν την Αττική ήταν αυτές του Ιουλίου του 1995. Οι φλόγες ξεκίνησαν από τον Άγιο Πέτρο, πολύ κοντά σε γραμμή υψηλής τάσης της ΔΕΗ, σε ημέρα με πολύ έντονους ανέμους. Πικέρμι, Παλλήνη, Ντράφι, Ανθούσα και Πεντέλη παραδόθηκαν σχεδόν αμέσως στις φλόγες. Ολοσχερώς κάηκε το δάσος της Ραπεντώσας από τον Αγιο Πέτρο ώς το Γερμανικό Νεκροταφείο. Επί τρεις ολόκληρες ημέρες η Πεντέλη καιγόταν. Περισσότερα από 150 σπίτια καμένα και πάνω από 100.000 στρέμματα δάσους. Η φωτιά έφτασε στο Ντράφι, στην Καλλιτεχνούπολη και στον Νέο Βουτζά. Την ίδια περίοδο κάηκαν και 9.000 στρέμματα στον Ωρωπό. Καταστροφικές πυρκαγιές ξέσπασαν και στο Σχηματάρι και στα Βίλια.

• 1998: Πεντέλη (ξανά)

Πολλά μέτωπα, που ξεκίνησαν από τον Νέο Βουτζά και από την Ανθούσα, συνέχισαν να καίνε τα παλιά καμένα και ό,τι είχε ξεκινήσει να φυτρώνει. Αυτή τη φορά οι καταστροφές δεν αφορούσαν σπίτια, αλλά εκτάσεις πυκνού πευκοδάσους. Οσες περιοχές δηλαδή την είχαν «γλιτώσει» το 1995. Συνολικά υπολογίζεται ότι έγιναν στάχτη περί τα 75.000 στρέμματα.

• 2000: (Και πάλι) Πεντέλη

Για μια ολόκληρη νύχτα του Αυγούστου κατακάηκε ό,τι είχε ξεμείνει από τις προηγούμενες φωτιές. Η πυρκαγιά αυτή τη φορά τέθηκε υπό έλεγχο σχετικά γρήγορα, αλλά είχε προλάβει να καταστρέψει όλα όσα ο μηχανισμός της φυσικής αναδάσωσης δημιουργούσε την περασμένη διετία.

• 2005: Ραφήνα, Καλλιτεχνούπολη, Ν. Βουτζάς

Οι πρώτες φλόγες ξεκίνησαν από τη Ραφήνα. Η Αγ. Τριάδα και η Αγ. Κυριακή τυλίχτηκαν σχεδόν αμέσως στις φλόγες, ενώ λίγο αργότερα παραδόθηκαν ο Νέος Βουτζάς και η Καλλιτεχνούπολη. Στον Ν. Βουτζά η πυρκαγιά απείλησε -όπως και φέτος- σπίτια και η Καλλιτεχνούπολη χρειάστηκε να εκκενωθεί. Ακόμα, εκκενώθηκαν κατασκηνώσεις, το Νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης και αναφέρθηκαν προβλήματα στο αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος».

• 2007: Πάρνηθα-Πεντέλη

Το καλοκαίρι του 2007 έλαβε μέρος στην Ελλάδα μία από τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές στη σύγχρονη ιστορία της. Τη χρονιά της μεγάλης πυρκαγιάς στην Πάρνηθα, ξανακαίγεται και η Πεντέλη. Περισσότερα από 10.000 στρέμματα έγιναν και πάλι στάχτη.

• 2009: Γραμματικό

Στις 21 Αυγούστου πυρκαγιά ξέσπασε στην περιοχή του Γραμματικού, είχε διάρκεια τεσσάρων ημερών και έκαψε συνολικά 210.000 στρέμματα, κυρίως πευκοδάσους. Επεκτάθηκε σε ολόκληρη τη βορειοανατολική Αττική, από την περιοχή του Γραμματικού και τον Μαραθώνα μέχρι το Πικέρμι και την Παλλήνη, κατακαίγοντας στο ενδιάμεσο τμήμα της Πεντέλης στην περιοχή του Διονύσου. Η πυρκαγιά αυτή είναι από τις μεγαλύτερες που έχει γνωρίσει ποτέ ο νομός Αττικής.

• 2017: Βορειοανατολική Αττική

Από τα τέλη του Ιουλίου μέχρι και τα μέσα του Αυγούστου, η Βορειοανατολική Αττική είχε 39.000 στρέμματα καμένης γης. Μόνο στα Καλύβια Θορικού κάηκαν στις 31 Ιουλίου 3.300 στρέμματα. Στις 13 Αυγούστου εκδηλώθηκε πυρκαγιά στον Κάλαμο Αττικής και μέχρι την επόμενη ημέρα, το μέτωπο είχε επεκταθεί και μετρούσε 25 χιλιόμετρα. Όλη η νύχτα της 14ης Αυγούστου ήταν κόλαση με συνεχείς αναζωπυρώσεις. Από τον Κάλαμο η πυρκαγιά επεκτάθηκε στον Βαρνάβα και κινήθηκε μέχρι την παραλία σε Αγίους Αποστόλους και Σέσι Γραμματικού. Κάηκαν σπίτια, κινδύνευσαν κάτοικοι και εκκενώθηκαν δύο κατασκηνώσεις.

• 2018: Πεντέλη – Νέος Βουτζάς – Μάτι – Κόκκινο Λιμανάκι και Κινέτα

Φυσικά, ποιος μπορεί να ξεχάσει τι συνέβη στις 23 Ιουλίου 2018 όταν και ξέσπασαν οι δύο μεγάλες πυρκαγιές στην Αττική, η πρώτη στην Κινέτα και η δεύτερη κοντά στο Νταού Πεντέλης, η οποία και επεκτάθηκε μέσα από τους οικισμούς σε Νέο Βουτζά και Μάτι με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 102 άνθρωποι αλλά και να τραυματιστούν δεκάδες άλλοι. Μάλιστα, το νεότερο θύμα ήταν μόλις 6 μηνών και το μεγαλύτερο 93 χρονών.

Στην αρχή η πυρκαγιά κατευθυνόταν με φυσιολογικούς ρυθμούς προς την περιοχή του Διονύσου, καίγοντας χαμηλή βλάστηση, με αποτέλεσμα να μην προβλεφθεί ο τεράστιος κίνδυνος που επερχόταν, αλλά μετά ο άνεμος ισχυροποιήθηκε απότομα και άλλαξε κατεύθυνση προς τα ανατολικά, με αποτέλεσμα η πυρκαγιά να βγει γρήγορα εκτός ελέγχου, ενώ παράλληλα εκτός ελέγχου είχε βγει τότε και η πυρκαγιά στη Κινέτα. Η φωτιά στην Πεντέλη εξαπλώθηκε με απίστευτα ταχείς ρυθμούς λόγω της ασυνήθιστα ακραίας ταχύτητας των ανέμων, καθώς οι ριπές ανέμου στο βουνό έφτασαν ως και τα 124 χιλιόμετρα την ώρα, σε συνδυασμό και με υψηλές θερμοκρασίες. Καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση του ανέμου έπαιξε η τοπογραφία και το μικροκλίμα της περιοχής, τα οποία ευθύνονταν για τη δημιουργία ισχυρών καταβατικών ανέμων κατά μήκος του παραλιακού μετώπου από τη Ραφήνα μέχρι τη Νέα Μάκρη. Ως αποτέλεσμα, η πυρκαγιά κατέκαψε τη βόρεια πλευρά του χωριού του Νταού, κινήθηκε προς την ευρύτερη περιοχή της Ραφήνας, στους οικισμούς Νέος Βουτζάς αρχικά και Κόκκινο Λιμανάκι και Μάτι φτάνοντας στη θάλασσα.

Η πυρκαγιά στο Νέο Βουτζά και το Μάτι έχει χαρακτηριστεί ως η φονικότερη στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους και η δεύτερη πιο φονική πυρκαγιά παγκοσμίως κατά τον 21ο αιώνα, μετά τις πυρκαγιές στην Αυστραλία στις 7 Φεβρουαρίου 2009 που είχαν αφήσει πίσω τους 180 θύματα.

• 2021: Βαρυμπόμπη

Ο πιο καταστροφικός χρόνος ήταν, σύμφωνα με το meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, το 2021 για τα ελληνικά δάση, καθώς μέσα σε ένα χρόνο φωτιές κατέστρεψαν γενικά στην Ελλάδα όσα στρέμματα γης είχαν καεί συνολικά τα τελευταία οχτώ χρόνια. Στην Αττική το πύρινο μέτωπο εντοπίστηκε στη Βαρυμπόμπη όπου καταπράσινες εκτάσεις που αποτέλεσαν για δεκαετίες αγαπημένο τόπο εκδρομών και υπαίθριων συναντήσεων μεταμορφώθηκαν σε καμένη γη από το βίαιο πέρασμα της φωτιάς που κατέκαψε πεύκα και “μαύρισε” τις πλαγιές. Η καμένη έκταση εκτιμάται στα 30.000 στρέμματα.

• 2022: Πεντέλη

Άλλη μια πυρκαγιά μετρά στις πληγές η Πεντέλη, καθώς πέρσι, κατά τη διάρκεια μιας ημέρας, όπου το Λεκανοπέδιο βρισκόταν στο επίπεδο 4 για επικινδυνότητα φωτιάς ξέσπασε πυρκαγιά στην περιοχή του Νταού. Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή, από την πρώτη στιγμή δεν ήταν σύμμαχος των πυροσβεστικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα η κατάσταση να τεθεί εκτός ελέγχου.

• 2023: Δυτική Αττική

Και ερχόμαστε στο σήμερα, όπου τις τελευταίες ημέρες δεν έχει τέλος ο πύρινος εφιάλτης που βιώνει η χώρα. Στην Αττική, μέχρι και την Πέμπτη, για το κάθε μέτωπο που βρισκόταν υπό έλεγχο, ξέσπαγε ένα άλλο σε διαφορετικό σημείο. Περιοχές όπως τα Μέγαρα, η Μάνδρα, η Νέα Πέραμος, ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας ήρθαν αντιμέτωπες με τις φλόγες και τον πυκνό καπνό, με την Πυροσβεστική να βρίσκεται διαρκώς επί ποδός και την Πολιτική Προστασία να ανακοινώνει εκκενώσεις οικισμών και κλείσιμο κεντρικών δρόμων.

Το σίγουρο είναι ότι από δω και στο εξής το μέλλον του περιβαλλοντικού συστήματος της Αττικής δείχνει δυσοίωνο και απαιτείται άμεσα η ανάληψη δράσης και μέτρων προστασίας.

[Με πληροφορίες από efsyn.gr]