Κάλαντα Πρωτοχρονιάς: Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά – Τα έθιμα και οι στίχοι

Τα κάλαντα είναι εθιμικά τραγούδια, τα οποία δημιουργήθηκε από τον λαό και οι ρίζες τους χάνονται κάπου στην Αρχαία Ελλάδα.

Ωστόσο, με την πάροδο των χρόνων, καθιερώθηκαν στις μεγάλες γιορτές των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων.

Ετυμολογικά η λέξη «κάλαντα» προέρχεται από τις ρωμαϊκές ‘καλένδες’ και σημαίνει οι πρώτες μέρες του Ιανουαρίου, οπότε ξεκινά το νέο έτος.

Τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα είναι γνωστά ως «Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά» και τα λένε τα παιδιά – συνήθως- πόρτα πόρτα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς «χτυπώντας» τα παραδοσιακά τρίγωνα.

Αρχιμηνιά και Αρχιχρονιά

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά,
ψηλή μου δενδρολιβανιά,
κι αρχή καλός μας χρόνος,
εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνο.

Αρχή που βγήκε ο Χριστός,
άγιος και πνευματικός,
στη γη να περπατήσει,
και να μας καλοκαρδίσει.
Άγιος Βασίλης έρχεται,
και όλους μας καταδέχεται,
από την Καισαρεία,
σ’ εισ’ αρχόντισσα κυρία.

Βαστάει εικόνα και χαρτί,
ζαχαροκάντιο ζυμωτή,
χαρτί και καλαμάρι,
δες και με το παλικάρι.
Το καλαμάρι έγραφε,
τη μοίρα μου την έγραφε,
και το χαρτί ομίλει,
Άγιέ μου καλέ Βασίλη.

Τοπικά πρωτοχρονιάτικα κάλαντα

Εκτός από το «Αρχιμηνιά και Αρχιχρονιά» υπάρχουν και τα τοπικά κάλαντα σε διάφορες παραλλαγές ανά την Ελλάδα. Για παράδειγμα στηη Μακεδονία, τη Θράκη, την Ικαρία, την Κέρκυρα, τη Χίο, την Κεφαλονιά και τη Ζάκυνθο λένε τα δικά τους τοπικά κάλαντα. Επίσης υπάρχουν και τα ποντιακά κάλαντα αλλά και παραλλαγές σε πρωτοχρονιάτικα κάλαντα της Κρήτης ενώ η Ήπειρος έχει αι αυτή τα δικά της πρωτοχρονιάτικα κάλαντα.