Κόκκινα δάνεια – Οι 4 «ασπίδες»

Στην κόψη του ξυραφιού ακροβατούν χιλιάδες δανειολήπτες οι οποίοι λόγω της κρίσης του κορονοϊού, αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει.

Η κατάσταση χαρακτηρίζεται εξαιρετικά κρίσιμη και εκφράζονται φόβοι για μια νέα γενιά κόκκινων δανείων που θα βάλουν σε μεγάλες περιπέτειες τις τράπεζες και την οικονομία γενικότερα.
Τα πιστωτικά ιδρύματα κινδυνεύουν να με το «φαινόμενο του γκρεμού», το απότομα δηλαδή κοκκίνισμα δανείων μετά τη λήξη της περιόδου αναστολής λόγω κορονοϊού.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι στα τέλη Σεπτεμβρίου οι τράπεζες είχαν σε αναστολή δάνεια 20,2 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν σε περισσότερο από 12% των χαρτοφυλακίων δανείων.

Ειδικότερα:

• 10,9 δισ. είναι τα δάνεια νοικοκυριών σε αναστολή και
• 9,3 δισ. ευρώ των επιχειρήσεων.

Το μεγάλο μερίδιο που έχουν τα δάνεια σε αναστολή ενέχουν μεγάλους κινδύνους για το μέλλον εάν υπάρξουν μεγάλες αναταξινομήσεις δανείων από τα εξυπηρετούμενα στα μη εξυπηρετούμενα.
Αυτό είναι το «φαινόμενο του γκρεμού», που είναι πιθανό να φέρει τα πάνω κάτω στις τράπεζες, καθώς θα υποβάλουν τον Μάρτιο, την αναθεωρημένη στρατηγική τους για την εξυγίανση των χαρτοφυλακίων τους.
Σε κάθε περίπτωση, θεωρείται βέβαιο ότι η πανδημία θα δημιουργήσει νέα κόκκινα δάνεια και θα αλλάξει άρδην τα δεδομένα στην οικονομία με ότι αυτό συνεπάγεται για την αγορά.
Κοινό μυστικό είναι άλλωστε, ότι η υγειονομική κρίση έχει παραλύσει την αγορά, με αποτέλεσμα μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις να βρίσκονται επί ξηρού ακμής και να κινδυνεύουν με «λουκέτο».
Το κλίμα είναι βαρύ, με δεδομένο ότι ο τζίρος των Χριστουγέννων θα είναι πολύ περιορισμένος σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια και το ερώτημα είναι πώς θα αποπληρωθούν δάνεια και υποχρεώσεις.
Οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες, κάτι που γίνεται αντιληπτό και από το γεγονός ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν είναι ικανά να περιορίσουν την ύφεση στην οικονομία.
Σε κάθε περίπτωση, «κλειδί» για δανειολήπτες (ιδιώτες και επιχειρήσεις) που θέλουν να πάρουν αναστολή πληρωμών στις μηνιαίες δόσεις τους είναι η 31η Δεκεμβρίου.
Βασική προϋπόθεση για να μεταθέσουν τις πληρωμές για κάποιους μήνες του νέου έτους, είναι τη συγκεκριμένη ημερομηνία, το δάνειό τους να μην έχει «γράψει» moratorium 9 μηνών.

Οι αναστολές στην πληρωμή των μηνιαίων δόσεων άρχισαν απ’ τον Απρίλιο και πήραν παράταση μέχρι το τέλος του έτους κάτι που σημαίνει μεταξύ άλλων ότι τα moratoria:

• Θα συνεχιστούν έως τις 31 Μαρτίου του 2021.
• Δεν αγγίζει ένα δανειολήπτη -φυσικό πρόσωπο ή επιχείρηση- που σταμάτησε να πληρώνει το δάνειο από τον Απρίλιο, καθώς στο τέλος του έτους εκπνέει το εννεάμηνο.

Ρευστή κατάσταση
Με βάση τα έως τώρα δεδομένα, οι τράπεζες θα ενεργοποιήσουν από την 1η Ιανουαρίου ρυθμίσεις που βασίζονται στη σταδιακή επαναφορά στη δόση που έδινε ο δανειολήπτης πριν από την πανδημία.
Ωστόσο, η κατάσταση είναι τόσο ρευστή που όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά και τα πάντα θα βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση, από το πότε η χώρα θα βγει από το τούνελ του covid.
Άλλωστε άπαντες αντιλαμβάνονται ότι ακόμη και αύριο να τελειώσει η επιδημιολογική κρίση, η οικονομία θέλει χρόνο για να μπορέσει να πάρει ξανά μπροστά και να μπει στις ράγες της ανάπτυξης.

Νέα στρατηγική
Η κρίση της πανδημίας έχει τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με τα μνημόνια που βίωσε τα προηγούμενα χρόνια η χώρα και μόλις πήγε να αναπνεύσει βρέθηκε ξανά σε αδιέξοδο.
Η κρίση των μνημονίων οδηγούσε σε «αργό θάνατο» την οικονομία και την κοινωνία, ενώ η σημερινή εάν δεν λειτουργήσει γρήγορα το εμβόλιο φέρνει «ξαφνικό θάνατο» στις επιχειρήσεις
Είναι πλέον σαφές ότι η κατάσταση για τους δανειολήπτες είναι εξαιρετικά κρίσιμη κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να χαράξουν άμεσα τη στρατηγική τους για να μη βρεθούν σε αδιέξοδο.
Το παραμικρό λάθος σε μια τόσο δύσκολη συγκυρία όπως η σημερινή είναι ικανό να οδηγήσει σε ολισθηρό δρόμο και να ανατρέψει προγραμματισμούς και κόπους μια ολόκληρης ζωής.

Οι επιλογές
Με αυτά τα δεδομένα οι δανειολήπτες που έχουν πληγεί από την κρίση του covid-19 θα πρέπει να λάβουν τις αποφάσεις τους γρήγορα για να μη βρεθούν αντιμέτωποι με υποχρεώσεις που είχαν πριν από την πανδημία.
Στη διάθεσή τους από την 1η Ιανουαρίου του 2021 θα έχουν μόλις τέσσερις επιλογές, κάτι που σημαίνει ότι θα πρέπει να υλοποιούν για να μη βρεθούν αντιμέτωποι με έναν πρωτόγνωρο  εφιάλτη.

Ειδικότερα:

Α. Ενήμερες οφειλές την 30η Σεπτεμβρίου: Επιχειρήσεις και ιδιώτες που είχαν ενήμερες οφειλές την 30ή Σεπτεμβρίου και δεν έχουν ενταχθεί έως σήμερα σε πρόγραμμα αναστολής καταβολής δόσεων κεφαλαίου ή και τοκοχρεολυτικών δόσεων θα μπορούν, εάν αποδεδειγμένα πλήττονται από την κρίση, να αιτηθούν την ένταξή τους σε σχετικό πρόγραμμα μέχρι την 31η Μαρτίου 2021. Η μέγιστη διάρκεια του προγράμματος είναι εννέα μήνες από την ημερομηνία ένταξης.  Αυτό σημαίνει πως ο δανειολήπτης που θα αποφασίσει να μπει το πρόγραμμα αναστολής δόσεων τον Ιανουάριο θα πάρει αναστολή που θα ισχύσει μέχρι και τον Οκτώβριο του 2021.

 
Β. Πληττόμενες επιχειρήσεις σε πρόγραμμα αναστολής: Όσοι ιδιώτες και επιχειρήσεις έχουν πληγεί από την κρίση και έχουν μπει σε πρόγραμμα αναστολής καταβολής δόσεων κεφαλαίου ή και τοκοχρεολυτικών δόσεων θα μπορούν να αιτηθούν μέχρι τις 31/3/2021 την παράταση του. Βασική προϋπόθεση όμως είναι η η συνολική παραμονή τους στο πρόγραμμα να μην υπερβαίνει τους εννέα μήνες.  Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όποιος δανειολήπτης άρχισε την αναστολή των δόσεων του δανείου του τον Ιούλιο του 2020, μπορεί να συνεχίσει την αναστολή μέχρι και τον Απρίλιο του 2021. Στην περίπτωση όμως που άρχισε η αναστολή τον Μάιο του 2020, τότε θα μπορεί να μην πληρώνει μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2021.

Γ. Επαναφορά στη συμβατική δόση: Η λύση αυτή αφορά δανειολήπτες για τους οποίους στις 31 Δεκεμβρίου ολοκληρώνεται το εννεάμηνο των moratorium και που αποδεδειγμένα παρουσιάζουν προσωρινές δυσκολίες ρευστότητας. Πρόκειται για μια κατηγορία δανειοληπτών που πριν από την υγειονομική κρίση εξυπηρετούσαν με συνέπεια -παρά τις δυσκολίες που είχαν-, τις δανειακές τους υποχρεώσεις. Στη συγκεκριμένη κατηγορία των δανειοληπτών,  θα δίνεται η δυνατότητα να αιτηθούν την ένταξή τους σε βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα σταδιακής επαναφοράς στην καταβολή της συμβατικής δόσης.  Αυτό σημαίνει ότι τα πιστωτικά ιδρύματα από την 1η Ιανουαρίου θα ενεργοποιήσουν προγράμματα ομαλής και σταδιακής επαναφοράς των πληρωμών στην προ covid εποχή.

Δ. Πρόγραμμα «Γέφυρα»: Όσοι δανειολήπτες  έχουν υποβάλει αίτηση και είναι επιλέξιμοι (140.000 φυσικά πρόσωπα, ελεύθεροι επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι) για να ενταχθούν στο πρόγραμμα «Γέφυρα» θα δίνουν από την ημερομηνία ενεργοποίησης του προγράμματος και για τους επόμενους 9 μήνες, μόνο το ποσό της δόσης που τους αναλογεί, με το υπόλοιπο να καλύπτεται από το Δημόσιο. Οι πρώτες επιδοτήσεις άρχισαν το Νοέμβριο και θα συνεχιστούν τους επόμενους μήνες. Το πρόγραμμα τηρεί σειρά προτεραιότητας με βάση την ημερομηνία επιλεξιμότητας.

Προς παράταση;
Με δεδομένες τις δυσκολίες που υπάρχουν, το υπουργείο Οικονομικών είναι πολύ πιθανό να παρατείνει έως το τέλος Ιανουάριου την  προθεσμία που έχουν οι δανειολήπτες για να ρυθμίσουν τα κόκκινα δάνειά τους.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι θα δοθεί επιπλέον χρόνος για την ένταξή τους στο «Πρόγραμμα Γέφυρα», κάτι που έγινε και για το διάστημα από τέλη Σεπτεμβρίου στα τέλη Οκτωβρίου για την υποβολή αιτήσεων.

90 ημέρες
Για δάνεια που βρίσκονται σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών ή έχουν καταγγελθεί, ο δανειολήπτης θα πρέπει πρώτα να έρθει σε συμφωνία με την τράπεζα ή άλλον χρηματοδοτικό φορέα για να ρυθμιστεί την οφειλή του.
Στο πλαίσιο αυτό, η τράπεζα καλεί τον οφειλέτη για συμφωνία σε μια κοινά αποδεκτή αναδιάρθρωση του δανείου και αυτός με τη σειρά του θα πρέπει να  προσκομίσει τα έγγραφα που θα ζητηθούν εντός 15 ημερών. Μετά την κοινοποίηση της συμφωνίας για την αναδιάρθρωση του δανείου, ο οφειλέτης έχει περιθώριο 15 ημέρες από την πρόταση για την αποδεχθεί ή να την απορρίψει. Εάν υπάρξει συμφωνία αποστέλλεται ενημέρωση στην πλατφόρμα της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, με το ποσό της μηνιαίας δόσης για να ξεκινήσει να καταβάλλεται η συνεισφορά του Δημοσίου.
Οι επιδοτήσεις των στεγαστικών δανείων για όλες τις εγκεκριμένες αιτήσεις πρέπει να ξεκινήσουν  έως  το τέλος Ιανουαρίου, χωρίς να αποκλείεται το να δοθεί μικρή παράταση.

Η αναδιάρθρωση
Με βάση αυτά τα δεδομένα γίνεται αντιληπτό ότι απαιτείται αναδιάρθρωση στα επιχειρηματικά δάνεια, εξέλιξη που είναι βέβαιο ότι θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο, το ρόλο των εταιρειών διαχείρισης.
Η δυναμική που αποκτούν φαίνεται από το γεγονός ότι από την αρχή του 2020, έχουν προχωρήσει σε πάνω από 60.000  ρυθμίσεις δανείων σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, συνολικού ύψους 1,6 δισ. ευρώ.
Εάν προσθέσει κανείς και τα χαρτοφυλάκια κόκκινων δανείων άνω των 20 δισ. ευρώ που θα βγουν μέσω τιτλοποιήσεων και πωλήσεων στην αγορά τους επόμενους 12-18 μήνες, γίνεται σαφές ότι τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Στις εταιρίες αυτές απασχολείται προσωπικό άνω των 4.000 εργαζομένων, κυρίως προερχόμενων από τις τράπεζες, γεγονός που σημαίνει ότι ξέρουν τι πρέπει να κάνουν για την αποπληρωμή των δανείων. Η εμπειρία δείχνει ότι σε αγορές, όπως η Ιταλία ή η Ισπανία, οι εταιρείες διαχείρισης δανείων είχαν εξαιρετικές επιδόσεις, χάρη σε εξειδίκευση, τεχνογνωσία και εργαλεία που ανέπτυξαν οι ίδιες.
Το ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί και στη χώρα μας είναι εάν και κατά πόσο μπορούν να συμβάλλουν στην εξυγίανση επιχειρήσεων.