Λύσεις – ανάσα στην ενεργειακή κρίση: 4 αναχώματα στην ακρίβεια – Πώς θα αντιμετωπιστούν οι «φουσκωμένοι» λογαριασμοί

Στην κόψη του ξυραφιού ακροβατούν πλέον εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά και επιχειρήσεις που ψάχνουν τρόπους για να μειώσουν τους «φουσκωμένους» λογαριασμούς ρεύματος.

Η ρήτρα αναπροσαρμογής ανέτρεψε κάθε είδους προγραμματισμό, με αποτέλεσμα να διαμορφώνονται συνθήκες αβεβαιότητας για τους νοικοκυραίους που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.

Από τη στιγμή μάλιστα που ουδείς είναι σε θέση να κάνει ασφαλή πρόβλεψη για το πότε θα τελειώσει η ενεργειακή κρίση, το ερώτημα που τίθεται είναι, εάν υπάρχουν περιθώρια για να περιοριστούν τα έξοδα στο ρεύμα.

Η απάντηση στο ερώτημα είναι αρκετά πολύπλοκη, αλλά η λύση στο πρόβλημα, δεν αποκλείεται να βρίσκεται σε πέντε προγράμματα – παρεμβάσεις που έχουν ως στόχο την επιδότηση ή την παροχή κινήτρων για εξοικονόμηση ενέργειας.

Τα προγράμματα αυτά αποτελούν μέρος ενός συνολικού σχεδίου εξοικονόμησης για να μπει φρένο στην ενεργειακή κατανάλωση, που είναι πλέον το υπ’ αριθμόν ένα ζητούμενο, μετά τις δραματικές εξελίξεις που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η συμμετοχή στα προγράμματα αυτά ασφαλώς και έχει κόστος, αλλά με δεδομένο ότι οι λογαριασμοί ρεύματος είναι «ασήκωτοι», θα πρέπει να εξεταστούν ως λύση που θα «μαζέψει» τις ενεργειακές δαπάνες.

Στελέχη του υπουργείου Περιβάλλοντος, μιλούν για 4 σημαντικά προγράμματα που «τρέχουν» ή θα αρχίσουν να «τρέχουν» και θα βοηθήσουν άμεσα νοικοκυριά και επιχειρήσεις να βάλουν ανάχωμα στην ακρίβεια.

«Ανακυκλώνω αλλάζω συσκευή»

Το πρώτο από αυτά τα προγράμματα με τίτλο «ανακυκλώνω αλλάζω συσκευή», αφορά στην αντικατάσταση των ηλεκτρικών συσκευών, όπου τα μέσα ποσά των επιδοτήσεων αναμένεται να αγγίξουν ακόμη και τα 300 ευρώ. Στόχος είναι να βοηθήσει ένα μέσο νοικοκυριό να εξοικονομήσει περί τις 1.000 κιλοβατώρες ετησίως περίπου δηλαδή 25% της συνολικής ετήσιας κατανάλωσης, με μείωση από 150 έως 300 ευρώ ετησίως.

Το νέο στοιχείο για όσους επιλέξουν να λάβουν το voucher  είναι ότι δεν πρόκειται να πιστωθούν χρήματα στους λογαριασμούς τους, όπως συνέβη για παράδειγμα με το fuel pass και το power pass.

Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν υπάρχει πλαφόν ή όριο, κάτι που σημαίνει ότι η επιδότηση θα βασίζεται στο εισόδημα, το οποίο όσο πιο μεγάλο θα είναι, τόσο θα  μειώνεται η επιδότηση και όσο πιο αδύναμος, τόσο θα αυξάνεται η επιδότηση.

Στο πρόγραμμα αναμένεται να ενταχθούν 350.000 νοικοκυριά και θα αφορά την αντικατάσταση παλαιών ενεργοβόρων ηλεκτρικών συσκευών και ειδικότερα των κλιματιστικών των ψυγείων και των καταψυκτών με νέα.

Στο πλαίσιο αυτό, προϋπόθεση ένταξης στο πρόγραμμα είναι να λειτουργούν οι παλαιές ηλεκτρικές συσκευές, ενώ η επιδότηση θα κυμανθεί από 35% έως 50% ανάλογα με το εισόδημα του επιδοτούμενου. Ζητούμενο πάντως είναι τι θα γίνει στην περίπτωση κατά την οποία η ζήτηση είναι μεγάλη και οι αιτήσεις ξεπεράσουν τις 350.000, που είναι το όριο συμμετοχής στο πρόγραμμα.

Ο υπουργός Ενέργειας Κώστας Σκρέκας έχει αφήσει όλα τα ενδεχόμενα ανοικτά, λέγοντας ότι η κυβέρνηση θα αναζητήσει επιπλέον πόρους ώστε και οι υπόλοιποι να μπορέσουν να αλλάξουν τις συσκευές τους. Το πιθανότερο σενάριο πάντως στην περίπτωση που η ζήτηση είναι μεγαλύτερη από την προσφορά των 350.000 αιτήσεων είναι πως θα γίνει ιεράρχηση τους με σειρά κριτηρίων κατάταξης.

Τα κριτήρια αυτά θα έχουν σχέση με το εισόδημα και κοινωνικού χαρακτήρα όπως εάν κάποιος είναι ΑμΕΑ ή πολύτεκνος. Οι πρώτοι 350.000 με βάση τη μοριοδότηση θα προηγηθούν και θα επιδοτηθούν ενώ για το ενδεχόμενο επιπλέον αιτήσεων, θα υπάρξει λίστα επιλαχόντων. Όσον αφορά στις παλαιές συσκευές που θα μπορούν να αποσυρθούν και να αντικατασταθούν είναι ψυγεία, καταψύκτες και κλιματιστικά. Τα μέσα ποσά των επιδοτήσεων για την αντικατάσταση συσκευών θα είναι για ένα air condition 300 ευρώ, για ένα ψυγείο επίσης 300 ευρώ, ενώ για έναν καταψύκτη το ποσό θα είναι 150 ευρώ.

«Φωτοβολταϊκά στη στέγη»

Ένα από τα πιο ενδιαφέρονται προγράμματα είναι αυτό για τα «φωτοβολταϊκά στη στέγη», το οποίο ήδη «τρέχει» και οι ενδιαφερόμενοι έχουν χρόνο για να κάνουν χρήση του, καθώς θα διαρκέσει έως τις 31 Δεκεμβρίου του 2023.

Το πρόγραμμα αφορά σε οικιακά συστήματα για παραγωγή ενέργειας που εγχέεται στο δίκτυο με μέγιστη διάρκεια της σύμβασης τα 20 έτη και με μέγιστη ισχύ τα 6 KWp (3KWp για τα μη διασυνδεδεμένα νησιά). Οι ωφελούμενοι από το πρόγραμμα μπορούν να δουν έσοδα  τα οποία φτάνουν έως 16.000 ευρώ, με την απόδοση της επένδυσης να υπολογίζεται στο 7%.

Το πρόβλημα ωστόσο, έγκειται στο ότι η εγκατάσταση ακόμη και ενός μικρού φωτοβολταϊκού συστήματος από ένα νοικοκυριό, απαιτεί δαπάνη περίπου 8.000 ευρώ και η τιμή αποζημίωσης είναι 87 ευρώ/MWh για 20 χρόνια.

Πηγές της αγοράς εξηγούν ότι:
– Με αυτό το κόστος κατασκευής, ένα τέτοιο πρόγραμμα έχει μικρή ανταπόκριση στους μικρούς ή/και ευάλωτους καταναλωτές,
– Με τη σημερινή του μορφή, προσφέρει προστασία από τις διακυμάνσεις των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας με την κλειδωμένη τιμή που δίνει.

Παράλληλα οι οικιακοί καταναλωτές στις πόλεις είναι δύσκολο να προχωρήσουν στο πρόγραμμα, καθώς για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων στη στέγη πολυκατοικίας χρειάζεται η σύμφωνη γνώμη όλων των συνιδιοκτητών.

Παράγοντες της αγοράς προκρίνουν τη λύση του λεγόμενου εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού τόσο για ιδιώτες όσο και για επαγγελματίες. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει διαφορετικό χώρο για την εγκατάσταση από εκείνη του σπιτιού ή π.χ. του καταστήματός του και η παραγόμενη ενέργεια να συμψηφίζεται εικονικά.

Εάν υποθέσουμε ότι η ετήσια παραγωγή ενός έργου 6 kWh υπολογίζεται σε 8.500 – 9.200 kWh και με την «κλειδωμένη» τιμή των 0,087 ευρώ/kWh ,τότε τα ετήσια έσοδα είναι 740 έως 800 ευρώ ή 14.800 έως 16.000 ευρώ σε βάθος εικοσαετίας.

Με αυτό ως δεδομένο, το συμπέρασμα στο οποίο οδηγείται κανείς με βάση και τους υπολογισμούς του ΥΠΕΝ, είναι ότι απόδοση της επένδυσης ανέρχεται σε 7%  και η απόσβεση μπορεί να γίνει μέσα σε μία δεκαετία.

Από το τέλος της δεκαετίας και μετά έως τη συμπλήρωση των 20 ετών που διαρκεί η σύμβαση στο πλαίσιο του προγράμματος, κάθε νοικοκυριό θα αποκομίσει περίπου 6.800 έως 8000 ευρώ καθαρά κέρδη.

Τα έσοδα αυτά από την παραγόμενη ενέργεια είναι αφορολόγητα ωστόσο για να υπολογίσει κανείς ακριβώς θα πρέπει να έχει εξετάσει την κατανάλωση και την τιμή προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας.

Προϋπόθεση για την ένταξη φωτοβολταϊκού συστήματος στο Πρόγραμμα είναι η ύπαρξη ενεργής σύνδεσης οικιακής κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος στο όνομα του κυρίου του φωτοβολταϊκού στο κτίριο όπου το σύστημα εγκαθίσταται.

Μέρος των θερμικών αναγκών σε ζεστό νερό χρήσης της ιδιοκτησίας του κυρίου του φωτοβολταϊκού πρέπει να καλύπτεται με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως ενδεικτικά ηλιοθερμικά, ηλιακοί θερμοσίφωνες.

Επίσης, όρος για την ένταξη φωτοβολταϊκού συστήματος στο Πρόγραμμα είναι η μη ύπαρξη δημόσιας ενίσχυσης στο πλαίσιο του Αναπτυξιακού- Επενδυτικού νόμου, όπως κάθε φορά ισχύει, των συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση δράσεων χρηματοδότησης (πχ. στο πλαίσιο ΕΠ του ΕΣΠΑ) και γενικότερα οποιουδήποτε άλλου προγράμματος χρηματοδότησης.

«Εξοικονομώ για επιχειρήσεις»

Το πρόγραμμα αποτελεί σημαντική χείρα βοηθείας σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με στόχο τη μείωση του ενεργειακού κόστους, ώστε να πάρουν «ανάσες» στην εποχή της ενεργειακής κρίσης.

Το νέο αυτό «Εξοικονομώ» αναμένεται να ξεκινήσει στις αρχές του φθινοπώρου και θα είναι συνολικού προϋπολογισμού 450 εκ. ευρώ.
Θα περιλαμβάνει ενεργειακές αναβαθμίσεις κτηρίων και παραγωγικών διαδικασιών, συστήματα ανάκτησης θερμότητας, εγκατάσταση «έξυπνων» ενεργειακών συστημάτων και ηλεκτρικά οχήματα διανομής.

Μέσω του προγράμματος θα χρηματοδοτείται:
– η αντικατάσταση συστημάτων ψύξης και θέρμανσης με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης και
– η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες επιχειρήσεων ή και σε όμορα οικόπεδα.

Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλίζεται ενεργειακή αυτάρκεια σε συνδυασμό με την εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης. Για την μείωση του ενεργειακού κόστους προωθείται η αυτοπαραγωγή με ενεργειακό συμψηφισμό και στόχος του ΔΕΔΔΗΕ είναι να βρεθεί και να δεσμευτεί στο δίκτυο χώρος που θα επιμεριστεί σε 4 κατηγορίες

Οι κατηγορίες αυτές θα αφορούν σε ανεξάρτητους παραγωγούς, μεταποίηση και βιομηχανία, νοικοκυριά και αγρότες. Θεωρείται επίσης βέβαιο ότι θα «τρέξει» πρόγραμμα επιδότησης με 40% για τις επιχειρήσεις προκειμένου να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά στις στέγες ή σε άλλους χώρους. Παράγοντες της αγοράς τονίζουν ότι θα κινητοποιηθούν κεφάλαια άνω των 950 εκατ. ευρώ, ενώ το νέο πρόγραμμα θα περιλαμβάνει ξεχωριστό προϋπολογισμό έως 100 εκατ. ευρώ για την εξοικονόμηση ενέργειας στον τουριστικό κλάδο.

«Ηλέκτρα»

Η ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων είναι ένας από τους βασικούς στόχους της κυβέρνησης και το πρόγραμμα «Ηλέκτρα» θα δίνει επιδοτήσεις που φθάνουν υπό προϋποθέσεις έως και στο 95%

Το πρόγραμμα αφορά σχολεία, πανεπιστήμια, νοσοκομεία, κέντρα υγείας, δομές φροντίδας ηλικιωμένων, γραφεία, κλειστές αθλητικές εγκαταστάσεις και χώρους μουσείων και θεάτρων.

Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται σε 640 εκατ. ευρώ, τα οποία μαζί με τη μόχλευση θα κινητοποιήσουν κεφάλαια έως και 1 δισ. ευρώ. Τα 470 εκατ. ευρώ θα προέλθουν μέσω επενδυτικού δανείου από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και τα υπόλοιπα 170 εκατ. ευρώ από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Οι παρεμβάσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων αφορούν σε:
-αντικατάσταση κουφωμάτων, θερμομόνωση, συστήματα θέρμανσης, ψύξης και αερισμού,
-συστήματα φωτισμού χώρων, αυτοματισμού, παραγωγής και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, εγκατάσταση σημείων φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων.

Τα κτίρια που θα αναβαθμιστούν ενεργειακά στο πλαίσιο του «ΗΛΕΚΤΡΑ», αναμένεται να βελτιώσουν την ενεργειακή τους κλάση κατά δύο κατηγορίες μεσοσταθμικά, σύμφωνα με τον Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων. Το βασικό ποσοστό χρηματοδότησης για την ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων ορίζεται στο 50%. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό προσαυξάνεται εάν η αίτηση προβλέπει μεταξύ άλλων ότι το κτίριο προχωρά σε ριζική ανακαίνιση.