Συντάξεις: 4 νέες ανατροπές

Όσα πρέπει να ξέρουν ασφαλισμένοι και συνταξιούχοι

*Αλλάζει ο υπολογισμός εντός του 2025

*Τι κερδίζουν όσοι φεύγουν με 40 έτη

*Νέο τοπίο στην προσωπική διαφορά

*Νέα όρια συνταξιοδότησης το 2027

Νέο τοπίο διαμορφώνεται στις συντάξεις τόσο για όσους συνεχίζουν να έχουν τη λεγόμενη προσωπική διαφορά όσο και για όσους εγκαταλείψουν τον εργασιακό τους βίο εντός της επόμενης χρονιάς.

Τα νέα δεδομένα δείχνουν περισσότερα χρήματα στην τσέπη, κάτι που θα τονώσει το εισόδημα των συνταξιούχων, σε μια εξαιρετικά κρίσιμη συγκυρία, λόγω της έκρηξης του πληθωρισμού και της ακρίβειας.

Ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης κάνουν λόγο για τέσσερις μεγάλες ανατροπές που αφορούν σε νέο μοντέλο προσδιορισμού στο ύψος της σύνταξης, την προσωπική διαφορά, την 40ετία και νέα μεγαλύτερα όρια ηλικίας για συνταξιοδότηση.

Το 2025 και κυρίως το 2027 θεωρούνται χρονιές καθοριστικής σημασίας, καθώς θα καθορίσουν σε μέγα βαθμό το νέο τοπίο στις συντάξεις με ότι αυτό συνεπάγεται για το εισόδημα όσων φεύγουν από την αγορά εργασίας

Το νέο μοντέλο προσδιορισμού της σύνταξη δεν πρόκειται να επηρεάσει όσες ήδη καταβάλλονται, καθώς οι αλλαγές που θα γίνουν αφορούν το ύψος των νέων, δηλαδή όσων προκύψουν από το 2025 και μετά.

Σε κάθε περίπτωση το νέο τοπίο που θα διαμορφωθεί υποχρεώνει τους εν δυνάμει συνταξιούχους να σκεφτούν τη στρατηγική που πρέπει να ακολουθήσουν καθώς οι αλλαγές επηρεάζουν το εισόδημα τους.

Εάν σκεφτεί κανείς ότι κατά τη φετινή χρονιά αναμένεται κύμα φυγής με πάνω από 212.000 συνταξιοδοτήσεις γίνεται αντιληπτό, ότι απαιτούνται και δεύτερες σκέψεις για να αποφευχθούν λάθος επιλογές.

Ας δούμε λοιπόν αναλυτικά τις τέσσερις μεγάλες ανατροπές στις συντάξεις οι οποίες είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουν κραδασμούς, καθώς αφορά στον προγραμματισμό ζωής που έχουν κάνει όσοι είναι κοντά στην ηλικία των 60 ετών.

Νέος δείκτης μισθών

Το νέο τοπίο για την πρώτη μεγάλη αλλαγή αναμένεται να ξεκαθαρίσει σύντομα, καθώς η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας έχει δηλώσει ότι οι συντάξεις από το 2025 και μετά θα υπολογίζονται με βάση το νέο δείκτη μισθών.

Στο πλαίσιο αυτό έχουν αρχίσει οι διαδικασίες για τη συγκρότηση της επιτροπής που θα παραδώσει το πόρισμα της για την κατασκευή του δείκτη τιμών, που προβλέπει η νομοθεσία για τον καθορισμό του ύψους των συντάξεων.

Η νέα διάταξη προβλέπει ότι η αναπροσαρμογή των συντάξιμων αποδοχών για το διάστημα έως και το 2024 διενεργείται κατά τη μεταβολή του μέσου ετήσιου Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι “η προσαύξηση των συντάξιμων αποδοχών για το διάστημα από το 2025 και εφεξής διενεργείται με βάση τον δείκτη μεταβολής μισθών, που υπολογίζεται από την ΕΛΣΤΑΤ”.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τον νόμο Βρούτση από 1/1/2025 και εφεξής:

– το ανώτατο όριο των ασφαλιστέων αποδοχών προσαυξάνεται κατ’ έτος κατά τον δείκτη μεταβολής μισθών, και όχι με τιμαριθμοποίηση των μισθών και σύνδεσή τους με τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, που είναι η μέθοδος που θα ισχύει ως και το 2024,

-ο δείκτης θα δείχνει πόση ήταν η αύξηση του μέσου μισθού για το σύνολο της οικονομίας κάθε χρόνο από το 2002 και μετά και κατά την ετήσια μεταβολή του Δείκτη Μισθών και θα αναπροσαρμόζει τις συντάξιμες αποδοχές των ασφαλισμένων που θα αποχωρούν από 1ης/1/2025 και μετά,

-ο νόμος προέβλεπε την εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης από το 2021, αλλά επειδή δεν μπορούσε να τον προσδιορίσει η ΕΛΣΤΑΤ πήρε αναβολή για να εφαρμοστεί από 1ης/1/2025.

Το “κέρδος”

Εργατολόγοι τονίζουν ότι οι τελικές λεπτομέρειες του νέου συστήματος δεν έχουν ακόμη “κλειδώσει”, εξηγούν όμως ότι είναι καλύτερο γιατί μπορεί να οδηγήσει σε αυξήσεις πάνω από τον πληθωρισμό και σε μεγαλύτερη ανταποδοτική σύνταξη.

Όπως σημειώνουν με βάση το σημερινό σύστημα υπολογισμού των συντάξιμων αποδοχών, το κέρδος για τους ασφαλισμένους αφορά αποκλειστικά και μόνον τις χρονιές που υπάρχει υψηλός πληθωρισμός.

Εάν σκεφτεί κανείς ότι εκτός από το 2022 που ο πληθωρισμός έσπασε όλα τα ρεκόρ και έφτασε στο 9.9%, καμία από τις προηγούμενες δεν ξεπέρασε το 3%, κάτι όμως που δεν θα ισχύει από την επόμενη χρονιά.

Το ερώτημα όπως γίνεται αντιληπτό είναι τι κερδίζουν όσοι ασφαλισμένοι μπορούν να κάνουν αναστολή του δικαιώματός τους να συνταξιοδοτηθούν φέτος και να το κάνουν πράξη από την επόμενη χρονιά.

Η απάντηση έχει σχέση με το γεγονός ότι με το σημερινό σύστημα υπολογισμού των συντάξιμων αποδοχών, οι ασφαλισμένοι κερδίζουν μόνον τις χρονιές που ο πληθωρισμός είναι υψηλός.

Με την αλλαγή που θα ισχύσει από το 2025, οι ασφαλισμένοι που θα βγουν στα έτη 2025-2028 θα πάρουν μεγαλύτερη ανταποδοτική σύνταξη, καθώς θα υπολογιστεί με μισθούς αυξημένους κατά 4,5% με 5% ετησίως.

Όπως τονίζουν εργατολόγοι:

– στις αιτήσεις συνταξιοδότησης από το 2025 και μετά, η αναπροσαρμογή των αποδοχών στις συντάξεις θα γίνεται για μεν το διάστημα από το 2002 ως και το 2023 με βάση τον πληθωρισμό,

-για το διάστημα από 2025 και μετά με βάση το μέσο ποσοστό αύξησης των μισθών κατά το προηγούμενο έτος για το σύνολο των εργαζομένων.

40ετία

Η δεύτερη μεγάλη αλλαγή αφορά όσους αποφασίσουν να παρατείνουν τον εργασιακό τους βίο, καθώς με τα έως τώρα δεδομένα, πολλοί ήταν αυτοί που έκριναν ότι ήταν προτιμότερο να φύγουν νωρίτερα στη σύνταξη

Το τοπίο πλέον δείχνει να αλλάζει και οι πλέον κερδισμένοι του συστήματος είναι αυτοί που θα αποφασίσουν να αποχωρήσουν με σαράντα χρόνια ασφάλισης και πληρωμένων εισφορών.

Το σύστημα δείχνει ότι στα 40 χρόνια κορυφώνονται τα “κέρδη” συγκριτικά με τους σημερινούς συντελεστές, και όσοι εξαντλήσουν τον χρόνο στην εργασία τους, θα μπορούν να εξασφαλίσουν από 26,2 έως 254 ευρώ επιπλέον στη σύνταξη τους.

Οι συντάξιμες αποδοχές υπολογίζονται με βάση τον μέσο όρο των μεικτών μηνιαίων αποδοχών από το 2002 έως τον μήνα πριν από τη συνταξιοδότηση επί των οποίων έγιναν ασφαλιστικές κρατήσεις κλάδου κύριας σύνταξης.

Προσωπική διαφορά

Η τρίτη μεγάλη αλλαγή αφορά σε περίπου 1,2 εκατ. συνταξιούχους, με προσωπική διαφορά, καθώς οι εκτιμήσεις στο υπουργείο Εργασίας, αναφέρουν ότι περισσότεροι από 400.000 έχουν καταφέρει σήμερα να την μηδενίσουν στο 100%.

Οι υπόλοιποι εξακολουθούν μεν να διατηρούν προσωπική διαφορά, αλλά το ποσό σε σχέση με την αρχική διαφορά έχει “κουρευτεί” από 45%- 98% λόγω του δεύτερου επανυπολογισμού και των αυξήσεων στην εθνική και ανταποδοτική τους σύνταξη.

Κατά συνέπεια περίπου 800.000 συνταξιούχοι βλέπουν την προσωπική διαφορά τους να μειώνεται, εκ των οποίων οι 450.000 θα τη δουν να καταργείται με τις επόμενες αυξήσεις που θα λάβουν έως το 2027.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι όσοι έχουν προσωπική διαφορά έως και 95 ευρώ, θα τη μηδενίσουν σε 1 ως 3 χρόνια, ενώ όσοι έχουν από 40 ευρώ, έως 250 ευρώ, θα πρέπει να περιμένουν ως και 9 έτη για να τη μηδενίσουν.

Η μόνη περίπτωση να μηδενιστεί η προσωπική διαφορά, είναι να αποφασιστεί με νομοθετική ρύθμιση οριζόντιο κούρεμα, κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα να δουν πιο γρήγορα πραγματικές αυξήσεις στις συντάξεις τους.

Χρονιά ορόσημο

Η τέταρτη μεγάλη αλλαγή αφορά στα δεδομένα που σχετίζονται με την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης που σχετίζεται με την γήρανση του πληθυσμού, κάτι που γίνεται σαφές από το ότι το 2023 γεννήθηκαν μόλις 73.000 παιδιά.

Η εξέλιξη αυτή φέρνει εκ νέου στο προσκήνιο μια μεγάλη ανατροπή που είναι πιθανό να αρχίσει να υλοποιείται από το 2027, με ότι αυτό συνεπάγεται για όσους είχαν προγραμματίσει τότε τη συνταξιοδότησή τους.

Ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης τονίζουν ότι η μελέτη της Αναλογιστικής Αρχής που θα αποτυπωθεί τη χρονιά ορόσημο του 2027, θα αποτυπώσει, την αύξηση του προσδόκιμου ζωής και την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης.

Σύμφωνα με τον νόμο του 2010, από την 1/1/2024 τα όρια ηλικίας ανακαθορίζονται ανά τριετία, με βάση το προσδόκιμο ζωής και με σημείο αναφοράς την ηλικία των 65 ετών.

Η αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, γίνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας που εκδίδεται κατά το τελευταίο έτος κάθε τριετούς περιόδου με βάση τους σχετικούς δείκτες που προσδιορίζονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και την Eurostat και αφορούν στην επόμενη περίοδο.

Ειδικότερα, από το 2010 έως το 2015 είχαμε αύξηση του προσδόκιμου ζωής περίπου 7 έως 12 μήνες, αλλά την περίοδο 2015-2020 δεν σημειώθηκε αντίστοιχη αύξηση. Εξαιτίας της πανδημίας το προσδόκιμο ζωής έχει υποχωρήσει οπότε σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας δεν απαιτείται να ανοίξει συζήτηση για αύξηση των γενικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης νωρίτερα από το 2027.

Η Ελλάδα μάλιστα ήταν «προφυλαγμένη» καθώς στην περίοδο των μνημονίων λόγω των ασφυκτικών πιέσεων από τους Θεσμούς αυξήθηκαν τα ηλικιακά όρια στα 67 και στα 62 έτη αντίστοιχα

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η Ελλάδα έχει το υψηλότερο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης μαζί με τη Γαλλία και την Ιταλία και έτσι δεν χρειάστηκε να ανοίξει μια τέτοια συζήτηση.

Τα δεδομένα όμως είναι πλέον διαφορετικά, καθώς η αύξηση του προσδόκιμου ζωής φέρνει στο προσκήνιο το θέμα της αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και ήδη στο “τραπέζι” βρίσκονται δύο σενάρια.

Το πρώτο σενάριο αφορά σε μια μικρή αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης από έναν έως τρεις μήνες ετησίως, προκειμένου η νέα επιβάρυνση να μη γίνει αισθητή στους ασφαλισμένους.

Το δεύτερο σενάριο έχει ως βάση του τις κατευθύνσεις της Eurostat, σύμφωνα με τις οποίες η Ελλάδα, το 2030 θα πρέπει να το αυξήσει κατά ενάμισι έτος στα 68,5 τα όρια και για την πρόωρη συνταξιοδότηση κατά ένα έτος και τρεις μήνες στα 63,5. Ειδικά για τις γυναίκες λόγω του μεγαλύτερου προσδόκιμου ζωής, υποδεικνύει αύξηση του ορίου ηλικίας το 2030 κατά ένα μήνα περισσότερο, στα 68,6 και στα 63,6 για πρόωρη συνταξιοδότηση.

Τα στοιχεία είναι ακόμη πιο ανησυχητικά για τις νεότερες γενιές, καθώς για το 2050 οι δημογραφικές προβολές δείχνουν ότι το γενικό όριο ηλικίας στη χώρα μας θα πρέπει να φτάσει στα 70,5 έτη και με πρόωρη σύνταξη στα 65,5.

Όσον αφορά στο μακρινό 2070 τα όρια ηλικίας θα πρέπει να αγγίξουν τα 72,5 και με πρόωρη σύνταξη τα 67,5.