“Ένα παλιό τοπωνύμιο: Ποδαράδες, Μια καινούργια πατρίδα: Νέα Ιωνία”, του Χ. Σαπουντζάκη (Β’ ΜΕΡΟΣ)

Άρθρο του Χάρη Σαπουντζάκη, Ιστορικού-Συγγραφέα στο Χ-τύπο

(Τα γεγονότα του 1923, 100 χρόνια πριν.)

Η ώρα περνά αργά, βασανιστικά. Ο ήλιος ψηλά. Είναι η τελευταία μέρα του Ιουνίου, η 30η Ιουνίου 1923!

Σιγά-σιγά αρχίζουν ν΄ανεβαίνουν σε μια οιονεί εξέδρα, που είχε στηθεί επάνω από τη μεγάλη δεξαμενή νερού του εργολάβου για τα έργα που γίνονταν στο δεξιό μέρος του σημερινού ναού των Αγ. Αναργύρων, απέναντι από το 1ο Δημοτικό σχολείο, το οποίο πάρα πολύ γρήγορα θα ανεγερθεί και θ’ αρχίσει να λειτουργεί.

Επί τέλους από το βάθος, το τέρμα της σημερινής Ηρακλείου προς την Αθήνα, μέσα σ’ ένα σύννεφο σκόνης-χωματόδρομος γαρ-η κυβερνητική κουστωδία καταφθάνει. Μετά τις απαραίτητες χειραψίες, ανεβαίνουν όλοι επάνω στην πρόχειρη εξέδρα, στρωμένη για την περίσταση με χαλιά!

Ο κόσμος χειροκροτεί, επευφημεί τον αγαπητό στους μικρασιάτες στρατηγό , τον Νικ. Πλαστήρα.

Ο Παπαϊωακείμ ψάλλει τον αγιασμό και ραντίζει με τον βασιλικό τους επισήμους.

Γίνεται απόλυτη σιωπή. Ο ιερέας ευθυτενής, ψηλός κι επιβλητικός θα προσφωνήσει τους επισήμους, αλλά δεν θα μείνει σ’ αυτά. Θα μπει κατευθείαν στο θέμα.

Λέει στ’ «Απομνημονεύματά του»:

Εξιστόρησα την προσφορά της Κοινότητάς μας στην πατρίδα, στις επιστήμες, στη βιοτεχνία και το εμπόριο. Μετά τη Σμύρνη, είπα, τις Κυδωνίες και την Καισάρεια, η κοινότητά μας ερχόταν πρώτη μεταξύ των άλλων. Χάρη στην Ταπητουργία, οι Τούρκοι αν και πλειοψηφούσαν, ήταν μειονεκτικά απέναντί μας. Οι ίδιοι μας ανεγνώριζαν ως υπέρτερους! Γι’ αυτό ανέκαθεν δεν είχαμε μεγάλο θρησκευτικό φανατισμό! (Βέβαια όλα άλλαξαν μετά το 1919, την απόβαση του Ελληνικού στρατού στη Σμύρνη και την προέλασή του ως τον Σαγγάριο).

Και φθάνουμε στο κρίσιμο σημείο. Ο ιερέας κατά την συνήθεια των ξεριζωμένων, όταν οργάνωναν κοινότητα να δίνουν τ’ όνομα της πατρίδας των βάζοντας βέβαια μπροστά το πρόθεμα «Νέα»: Νέα Σμύρνη, Νέα Φιλαδέλφεια, Νέα Χαλκηδόνα, Νέα Πέραμος κλπ., ζητάει από τον Αρχηγό Ν. Πλαστήρα να δοθεί το όνομα «Νέα Σπάρτη». Οι Σπαρταλήδες επευφημούν! Ο Πλαστήρας δεν βιάζεται να απαντήσει. Σκέπτεται λίγο. Μιλάει για τα δίκαια και τον καημό των ξεριζωμένων, τους συγχαίρει για την αγάπη τους προς την πατρίδα τους θέλοντας δε να συμπεριλάβει κι άλλες κοινότητες κοντά στη Σπάρτη. Ζητάει ο συνοικισμός να πάρει το όνομα «Νέα Πισιδία».

Με συνοπτικές διαδικασίες η πρόταση υλοποιείται. Σε μια πέτρα σκαλίζεται το όνομα «Νέα Πισιδία» και μετά τοποθετείται από τον στρατηγό λίγο πιο εκεί δεξιά προς την Ηρακλείου σ’ ένα μικρό λάκκο, που σκεπάζεται μετά.

Το όνομα όμως θα μείνει θαμμένο στη γη. Είναι σαν να μην δόθηκε ποτέ!

Οι Σπαρταλήδες, ως γνωστόν, είναι εγωιστές και περήφανοι. Αφού προτάθηκε το «Νέα Σπάρτη» κανένα άλλο όνομα δεν θα μπορούσε να τους ενδιαφέρει και βέβαια δεν το υποστήριξαν! Για μερικούς αυτό ήταν λάθος. Ας έμενε έστω το «Νέα Πισιδία», παρότι βέβαια δεν θεμελιωνόταν μια περιφέρεια, αλλά μια πολιτεία.

Άλλωστε ούτε Βουδουρλήδες υπήρχαν εκεί, ούτε Νησλήδες, ούτε Παρλαλήδες. Είχαν πάει ήδη στη Μακεδονία ή στον Πειραιά και τη Νίκαια!

Στους επόμενους μήνες, καθώς η Ταπητουργία θα βάλει μπρος και θα ανεγείρονται συνεχώς σπίτια σε σχέδια από την Ευρώπη, οι λεγόμενες «τετρακατοικίες» και «διπλοκατοικίες». Σπίτια λιθόκτιστα με κεραμοσκεπή, που είχαν 2 πατώματα. Αν σε κάθε πάτωμα ήταν δυο διαμερίσματα, είχαμε τις τετρακατοικίες, αν ένα διπλοκατοικίες (ή βίλες)! Το κάθε διαμέρισμα έχει 45 τ.μ.

Και σήμερα ακόμη σώζονται τέτοια σπίτια στην οδό Π. Μελά, ιδίως.

Άρχισαν να καταφθάνουν πρόσφυγες από την Ινέπολη του Πόντου, τη Σαφράμπολη, τη Νεάπολη. Σήμερα είναι μικρές συνοικίες, κρατώντας τ’ όνομα της πατρίδας τους, χωρίς το πρόθεμα «Νέα».

Αλλά φυσικά θα έρθουν πολλοί από άλλα μέρη. Σμυρνιοί, Κωνσταντινουπολίτες, Καππαδόκες, Αϊβαλιώτες, Κονιαλήδες, Βουρλιώτες και άλλοι.

Πλέον οι Σπαρταλήδες δεν έχουν το μονοπώλιο στους Ποδαράδες! Και αυτό τους δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα. Έτσι τον Οκτώβριο του 1923 η Επιτροπή τους θα διαμαρτυρηθεί στο Υπουργείο, ότι «αθέτησε» την υπόσχεσή του,

Όμως οι ανάγκες είναι πολλές! Η Κυβέρνηση πιέζεται! Θα πρέπει οι πρόσφυγες να φύγουν από τα σχολεία. Και επόμενο είναι να αθετήσει την αρχική υπόσχεση.

Έτσι τα σχολεία από το σχολικό έτος 1924-1925 θ’ αρχίσουν να λειτουργούν. Και πρώτο θα είναι το 1ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Ιωνίας που θα φιλοξενεί 4: το 1ο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων, το 2ο Αρρένων, το 1ο και 2ο Θηλέων. Η φοίτηση δεν ήταν μικτή. Μικτή θα γίνει το 1928.

Το τοπωνύμιο «Ποδαράδες» θα υπερισχύσει για λίγο, ωσότου ξαφνικά ακούγεται το ΙΩΝΙΑ και αμέσως μετά το ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ.

Πως και γιατί πέρασε αυτό το όνομα δεν είναι εξακριβωμένο. Λέγεται ότι ένας Σπάρταλης, παλιός δημογέροντας, αφού δεν επεκράτησε το «Νέα Σπάρτη», μιλούσε στον περίγυρό του για ένα ένδοξο όνομα , και βέβαια το ΙΩΝΙΑ είναι ένα ένδοξο όνομα.

Το ΙΩΝΙΑ έγινε αποδεκτό, πρώτα βέβαια, από τους Σμυρνιούς, που πια είχαν και την πλειοψηφία.

Έτσι λίγο πριν κλείσει το 1923 περάσαμε στο ΙΩΝΙΑ και λίγο μετά στο ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ.