Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: Οι Βουλευτικές Εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 και το Δημοψήφισμα

Η συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

Ο Ελ. Βενιζέλος προκηρύσσει εκλογές ύστερα από συνεχή αιτήματα της αντιπολίτευσης αρχικά μετά τη διάλυση της Βουλής για τις 25 Οκτωβρίου του 1920. Δεκατρείς όμως ημέρες πριν τη διεξαγωγή τους πέθανε αιφνίδια από δάγκωμα πιθήκου που εξελίχθηκε σε σηψαιμία ο Βασιλιάς Αλέξανδρος.

Στη θέση του ορίστηκε Αντιβασιλέας ο Ναύαρχος Κουντουριώτης.

Πολλοί θα αναρωτηθούν μπορεί το δάγκωμα ενός πιθήκου να αλλάξει τον ρου της Ιστορίας; Κάποιοι ή μάλλον αρκετοί θεωρούν ότι αυτό το δάγκωμα ήταν καθοριστικό για το μέλλον του Ελ. Βενιζέλου και την τύχη της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Τελικά οι εκλογές διεξήχθησαν την 1η Νοεμβρίου 1920 και ουσιαστικά ανάμεσα σε δύο παρατάξεις για πρώτη φορά στην Ελληνική κοινοβουλευτική ιστορία, ακριβώς λόγω της πόλωσης που επικρατούσε την εποχή εκείνη. Τις εκλογές κέρδισε ο αντιβενιζελικός συνασπισμός «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» με αποτέλεσμα να μην εκλεγεί ούτε βουλευτής ο Ελ. Βενιζέλος που αναχώρησε αμέσως για την Γαλλία.
Αναλυτικά τα αποτελέσματα των εκλογών είχαν:

Παράταξη Αρχηγός Ψήφοι % Έδρες
Ηνωμένη Αντιπολίτευσις Δημ. Γούναρης 368.678 49,36 251
Κόμμα Φιλελευθέρων Ελ. Βενιζέλος 375.803 50,31 118
Ανεξάρτητοι – 2.465 0,33 0

ΣΥΝΟΛΑ 746.946 100 369

Το κόμμα των Φιλελευθέρων αν και έλαβε περισσότερους ψήφους (50,31%) έλαβε μόνο 118 έδρες σε σύνολο 369 εδρών, λόγω του ότι το εκλογικό σύστημα ήταν πλειοψηφικό με ευρεία εκλογική περιφέρεια.

Ο ιστορικός Ηλίας Νικολακόπουλος σημειώνει:

Ένας άλλος παρηγορητικός μύθος, που δημιουργήθηκε για να ερμηνεύσει την «απρόσμενη ήττα των φιλελευθέρων, αναφέρεται στη μεταβολή του πολιτικού κλίματος, την οποία προκάλεσε ο αιφνίδιος θάνατος του βασιλιά Αλέξανδρου στις 12 Οκτωβρίου 1920 από σηψαιμία, που προήλθε από το δάγκωμα του πιθήκου στον κήπο των Ανακτόρων. Ο θάνατος του Αλέξανδρου άφησε ανοικτό το θέμα της επανόδου του Κωνσταντίνου, ο οποίος γινόταν έτσι και πάλι το σύμβολο αναφοράς για το σύνολο της αντιβενιζελικής παράταξης. «Ποτέ άλλοτε το δάγκωμα ενός πιθήκου δεν προκάλεσε τον θάνατο 250 χιλιάδων ανθρώπων» θα πει αργότερα ο Ουίνστον Τσώρτσιλ. Αλλά και ο ίδιος ο Ελ. Βενιζέλος το 1931, σε επιστολή του προς τον Γ. Βεντήρη, για τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, αναφέρει ότι «το μεγάλο και ασυγχώρητο λάθος μου» ήταν ότι «όταν επήλθεν ο θάνατος του Αλέξανδρου δεν ανέβαλα τας εκλογάς δια να διαπραγματευθώ μετά του Κωνσταντίνου και των Δυνάμεων την εις τον θρόνον αναρρίχησιν του συνταγματικού διαδόχου Γεωργίου».

Αμέσως μετά την εκλογική νίκη του συνασπισμού «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» δρομολογούν δημοψήφισμα για την επάνοδο του βασιλιά Κωνσταντίνου. Προκηρύχθηκε στις 11 Νοεμβρίου 1920 από την κυβέρνηση Δημ. Ράλλη και διενεργήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 1920 και αφορούσε την επιστροφή ή όχι του Βασιλιά Κωνσταντίνου στον ελληνικό θρόνο. Στο δημοψήφισμα δεν πήρε μέρος το κόμμα των Φιλελευθέρων κηρύσσοντας αποχή, θεωρώντας μη έντιμες τις συνθήκες διεξαγωγής του. Το κυρίαρχο σύνθημα της Κωνσταντινικής παράταξης ήταν “Ψωμί, ελιά και Κώτσο Βασιλιά!”.

Το αποτέλεσμα ήταν 99,0% υπέρ της επιστροφής του Κωνσταντίνου. Το δημοψήφισμα θεωρείται από μερίδα ιστορικών νόθο, τόσο κυρίως λόγω του ποσοστού υπέρ της επιστροφής, όσο και διότι ο αριθμός των ψηφοφόρων που ανακοινώθηκε ήταν κατά 30% αυξημένος σε σχέση με τις εκλογές του περασμένου μήνα και το υψηλό ποσοστό που ανακοινώθηκε προϋπέθετε ότι όλοι οι βενιζελικοί ψηφοφόροι (το μισό του εκλογικού σώματος) ψήφισαν να επανέλθει ο Κωνσταντίνος.

Τελικά στις 6 Δεκεμβρίου 1920 ξαναγύρισε ο βασιλιάς Κωνσταντίνος στην Ελλάδα και τον θρόνο του. Τώρα όμως αρχίζουν και τα προβλήματα της ελληνικής κυβέρνησης, αφού δεν έλαβαν υπόψη τους «τις προτάσεις-εισηγήσεις» των Συμμάχων περί μη επανόδου του Κωνσταντίνου στο θρόνο.
Όπως σημειώνει ο καθηγητής Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης «Σε κάθε περίπτωση πάντως, πάντοτε το τελικό αποτέλεσμα είναι αυτό που μετράει και όχι οι καλές προθέσεις και η εθνική φλυαρία. Εν προκειμένω η αντιβενιζελική παράταξη αγνόησε πεισματικά, για ιδιοτελείς λόγους, τη διεθνή πραγματικότητα και ιδίως το γεγονός ότι μετά τα Νοεμβριανά του 1916 η εικόνα του Κωνσταντίνου στη γαλλική κοινή γνώμη (καθώς και στη βρετανική και ευρύτερα στην αγγλοσαξωνική κοινή γνώμη σε ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία) είχε αμαυρωθεί, και συνεπώς το ζήτημα της παραμονής ή της επιστροφής στο θρόνο του Κωνσταντίνου είχε παύσει πλέον να είναι εσωτερικό θέμα της Ελλάδας, αλλά είχε καταστεί ζήτημα διεθνές».

Πολύ σύντομα λοιπόν η Ελληνική Διπλωματία, από τις αρχές του 1921 βρίσκεται «απομονωμένη» από τους δύο βασικούς συμμάχους της: την Γαλλία και την Αγγλία. Το πρόβλημα βέβαια γίνεται ακόμα δυσκολότερο από τις αντιπαραθέσεις μέσα στο συνασπισμό της «Ηνωμένης Αντιπολίτευσις» αφού αναγκάζεται να παραιτηθεί στις 22/1/1921 ο Πρωθυπουργός Δημ. Ράλλης πριν το ταξίδι στο Λονδίνο. Αναλαμβάνει την πρωθυπουργία ο Νικ. Καλογερόπουλος ο οποίος όμως παραιτείται αμέσως μετά την επιστροφή του από το Λονδίνο, ότε αναλαμβάνει Πρωθυπουργός ο Δημ. Γούναρης, μέχρι τότε υπουργός Στρατιωτικών (Μάρτιος 1921).