Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: Η αρχή του τέλους της Μικρασιατικής Καταστροφής

Η συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

13 Αυγούστου 1922. Οι ελληνικές δυνάμεις, στη ζώνη των ”πρόσω” ήταν 140.000 και από αυτούς οι μάχιμοι ήταν 80.000. Η συνολική δύναμη του τουρκικού στρατού έφτανε τους 120.000 άνδρες. Από αυτούς οι μάχιμοι ήταν 78.000, μεταξύ των οποίων και 5.000 ιππείς. Απέναντι στο νότιο τμήμα του ελληνικού μετώπου, βρίσκονταν συνολικά 80.000 Τούρκοι στρατιώτες, από τους οποίους μάχιμοι ήταν οι 55.000 μεταξύ των οποίων 5.000 ιππείς.[1]

Ξημερώματα. Δεκάδες τουρκικά κανόνια στέλνουν τον θάνατο στις ελληνικές γραμμές στο μέτωπο του Αφιόν Καραχισάρ για 2 ώρες περίπου προτού μπουν στη μάχη πεζικό και ιππικό. Οι τουρκικές δυνάμεις προσβάλλουν τις αντίστοιχες ελληνικές που αιφνιδιάζονται. Διεξάγονται λυσσώδεις μάχες σώμα με σώμα σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, σε ένα μέτωπο που έχει έκταση δεκάδων χιλιομέτρων, αλλά η τουρκική διάταξη κατορθώνει να διασπάσει την αντίστοιχη ελληνική, σε κάποια σημεία.

Το να περιγράψουμε τις μάχες που διεξήχθησαν μετά την 13^η Αυγούστου έως την 3^η Σεπτεμβρίου που επιβιβάστηκε ο τελευταίος στρατιώτης μας σε πολεμικό πλοίο στον Τσεσμέ, θα χρειαζόμασταν δεκάδες εκατοντάδες σελίδες, άλλωστε υπάρχουν εξαιρετικά πονήματα που τις περιγράφουν αναλυτικά. Θα αρκεστούμε σε κάποια ενδεικτικά σημεία:

..Με τερατώδη αποφασιστικότητα και τεράστιες δυνάμεις χτυπούν την αχίλλεια φτέρνα της ελληνικής μετωπικής παράταξης. Από τον ποταμό Ακάρ, νότια από το Αφιόν Καραχισάρ και μέχρι το Σιβράν καίγονται τα πάντα. Από το πρώτο επιθετικό κλιμάκιο των Τούρκων, 12 Μεραρχίες με 200 πυροβόλα χτυπούν τις 2 ελληνικές Μεραρχίες, την 1^η και την 4^η. Η 1^η Μεραρχία κρατούσε το δεξιό τομέα του Ακάρ Νταγ, με μετωπική έκταση 50 χλμ. Η τόσο μακρά αναπτυγμένη μεραρχιακή μετωπική γραμμή άφηνε πολλά κενά. Η 4η Μεραρχία κρατούσε τον τομέα Καμφάρ Νταγ στον αριστερό τομέα της 1^ης Μεραρχίας μέχρι τον ποταμό Ακάρ με μετωπικό ανάπτυγμα 25 χλμ…[2]

Στο ύψωμα 1310 (Χασάν Μπελ) γράφεται μία ακόμη εποποιΐα. Σε βοήθεια του 1^ου Σώματος Στρατού με Διοικητή τον Νικ. Τρικούπη που αντιμετωπίζει τον κύριο όγκο των  τουρκικών δυνάμεων, προστρέχει το Σύνταγμα 5/42 των τσολιάδων του Νικ. Πλαστήρα που αν και τραυματίστηκε στο δεξί ώμο και το αριστερό χέρι δίνει την υπέρτατη μάχη και σταματάει την προέλαση. Ο διοικητής της 57^ης τουρκικής Μεραρχίας Ρεσάτ μπέης αντιμετωπίζοντας αυτή την απρόβλεπτη κατάσταση και έχοντας δώσει τον λόγο του προηγουμένως στον Κεμάλ πασά, ότι θα καταλάβει το ύψωμα ..τινάζει τα μυαλά του στον αέρα.

Στις 14 Αυγούστου, 400 τουρκικά πυροβόλα άρχισαν ένα τρομακτικό καταιγισμό οβίδων. Τον καταιγισμό του πυροβολικού διαδέχτηκε επίθεση του πεζικού και ιππικού, περισσότερο ορμητική από την προηγούμενη ημέρα.  Το 1^ο Σώμα αντιμετώπιζε μια χωρίς προηγούμενο και έξω από κάθε περιγραφή τρομακτική επίθεση από συντριπτικά ισχυρότερες σε αριθμό στρατιωτών και σε δύναμη πυρός δυνάμεις.[3]

Στις 20 Αυγούστου περικυκλώνεται και πέφτει αιχμάλωτος στα χέρια των Τούρκων ο στρατηγός Ν. Τρικούπης με τα υπολείμματα της μεραρχίας του. Είχε προηγηθεί η μάχη στο ύψωμα Αλή Βεράν με την ανθρωποθυσία δεκάδων εκατοντάδων νεκρών στρατιωτών μας και την απώλεια όλου του πολεμικού και υγειονομικού υλικού της μεραρχίας.            Και σαν να μην έφτανε αυτό η πολιτική ηγεσία της Αθήνας καθαιρεί τον αρχιστράτηγο Χατζηανέστη και ορίζει αρχιστράτηγο τον Ν. Τρικούπη που είναι ήδη αιχμάλωτος των Τούρκων. Την προαγωγή του σε αρχιστράτηγο της Μ. Ασίας μαθαίνει ο Ν. Τρικούπης στο στρατόπεδο αιχμαλώτων από τον ίδιο τον Κεμάλ πασά. «Τρικυμία εν κρανίω» για την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία των Αθηνών.

Μετά την κατάρρευση του μετώπου, στις 20 Αυγούστου 1922, τμήματα του ελληνικού στρατού κατευθύνονται προς την Ερυθραία (ελάχιστα τμήματα εισέρχονται στη Σμύρνη, τα περισσότερα διέρχονται έξωθεν αυτής) όπου τους περιμένουν μεταγωγικά πλοία για να τους παραλάβουν και να τους οδηγήσουν στην Ελλάδα.

Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να κάνουμε για την Ανεξάρτητη Μεραρχία. Αρχίζει την οπισθοχώρηση από την Κιουτάχεια με κατεύθυνση την Πέργαμο. Μάχεται για 15 ημέρες και τελικά ύστερα από επική πορεία φθάνει στο Δικελί και επιβιβάζεται σε πλοία. Μέγα επίτευγμά της ήταν, ότι σώζει και χιλιάδες ψυχές ορθοδόξων χριστιανών κατοίκους των περιοχών που περνούσε.

Το Γ΄ Σώμα Στρατού υποχωρεί προς τα λιμάνια της Πανόρμου, Αρτάκης και Κυζίκου προκειμένου να διεκπεραιωθούν στην Θράκη. Δεν μπορούμε βέβαια να μην καυτηριάσουμε τη στάση των Γάλλων στη πόλη των Μουδανιών, όπου συνέβαλλαν στο όργιο αίματος παραδίδοντας κατοίκους και στρατιώτες στους τσέτες που έδειξαν όλη την σκληρότητά τους, βιάζοντας, ληστεύοντας, σκοτώνοντας ακόμα και βρέφη.

Εκτός βέβαια από την καταστροφή της Σμύρνης, παρόμοια γεγονότα εκτυλίχθηκαν στις πόλεις-κοινότητες με έντονο το χριστιανικό στοιχείο (Βουρλά, Μπουρνόβα, Κυδωνίες, Σεβδίκιοϊ, Αξάρι, Μαγνησία, Κασαμπάς κ.α.) όπου υπήρξαν ολοκαυτώματα με εκατοντάδες νεκρούς, γεγονότα που δεν είναι δυνατόν να αναπτύξουμε αναλυτικότερα στο περιορισμένο χώρο μας. Θα αναφερθούμε μόνο σε προσεχές δημοσίευμα για την Καταστροφή της Σμύρνης.

Εν κατακλείδι. Η ατολμία σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές των ελληνικών κυβερνήσεων μετά την απομάκρυνση του Ελ. Βενιζέλου από την πρωθυπουργία, η απουσία του αρχιστρατήγου Χατζηανέστη από τα πεδία των μαχών και η ασυνεννοησία των Μεράρχων σε κομβικά σημεία αποφάσεων στο μέτωπο του Αφιόν Καραχισάρ, οδήγησαν τον ελληνικό στρατό σε σύμπτυξη (υποχώρηση) με τεράστιες απώλειες (24.000 νεκροί)[4] ολοκληρώνοντας την Μικρασιατική εκστρατεία, τρία χρόνια μετά την αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη στις 2 Μαΐου 1919.

Τώρα όμως δημιουργείται ένα τεράστιο προσφυγικό πρόβλημα με την εκρίζωση 1.500.000 χριστιανών ορθοδόξων από τις πατρογονικές τους εστίες….

[1] Κ. Μπουλαλάς «Η Μικρασιατική Εκστρατεία 1919-1922» (Αθήνα 1959).

[2] «Η Μικρασιατική Καταστροφή. Αφηγήσεις-Μελετήματα- Ντοκουμέντα»: Επιμέλεια Κ. Φωτιάδης

[3] Ο.π.

[4] Επίτομος Ιστορία Ελληνικού Στρατού.