“Νέα Ιωνία και Νικόλαος Πλαστήρας” (Α’ ΜΕΡΟΣ), του Λουκά Χριστοδούλου

Εκτενής έρευνα με αδημοσίευτο φωτογραφικό υλικό του Λουκά Χριστοδούλου, Προέδρου του ΚΕΜΙΠΟ Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας

Πέρυσι συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή που έβαλε τέλος στον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία στη Μ. Ασία.

Φέτος συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την Συνθήκη της Λοζάνης που καθόρισε, για την Ελλάδα και την Τουρκία μεταξύ άλλων και τα γεωγραφικά τους σύνορα.

Επίσης φέτος συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την ίδρυση της πόλης μας της Ν. Ιωνίας.

Πίσω από τις τρείς αυτές μεγάλες επετείους, φιγουράρει η μορφή του τότε συνταγματάρχη Νικ. Πλαστήρα.

Διότι:

– Ήταν εκείνος που ύψωσε το ανάστημά του και έσωσε το γόητρο του Ελληνικού Στρατού και κατά την υποχώρησή του από τα εδάφη της Μ. Ασίας και κατόπιν ως αρχηγός του κινήματος «Επανάστασις 1922» έθεσε τα θεμέλια για την ανασυγκρότηση του Ελληνικού Κράτους.

– Mε απόφασή του, ορίστηκε ο Ελ. Βενιζέλος αρχηγός της Ελληνικής διπλωματικής αποστολής που χειρίστηκε τα πολύπλοκα θέματα που συζητήθηκαν στη Λοζάνη μέχρι τελικά να υπογραφεί η συνθήκη Ειρήνης στις 24 Ιουλίου 1923 που ισχύει μέχρι σήμερα.

– Ο Νικ. Πλαστήρας έθεσε τον θεμέλιο λίθο του τότε συνοικισμού των Ποδαράδων στις 30 Ιουνίου 1923 και ήταν παρών στα εγκαίνια του συνοικισμού Ιωνία, στις 9 Δεκεμβρίου 1923.

Ο Νικ. Πλαστήρας  γεννήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 1883 στο Μορφοβούνι Καρδίτσας και ήταν γιος του ράφτη Χρήστου Πλαστήρα και της υφάντρας Στυλιανής Καραγιώργου.

Το να μιλήσουμε για την στρατιωτική του δράση και τα επιτεύγματά του θα θέλαμε ώρες ολόκληρες και δεν είναι της παρούσης. Θα αναφερθούμε περιληπτικά από το 1919 και μέχρι τον θάνατό του.

Το 1919 τίθεται επικεφαλής του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων και συμμετείχε στην εκστρατεία της ΑΝΤΑΝΤ στην Ουκρανία, κατά των Μπολσεβίκων. Μετά την αποτυχία της επιχείρησης διέφυγε στο Γαλάτσι της Ρουμανίας και από εκεί προαχθείς σε συνταγματάρχη, επικεφαλής της μονάδας του μεταφέρθηκε στη Σμύρνη.

Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή.

Ως επικεφαλής του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων έχει ως περιοχή ευθύνης του την περιοχή της Μαγνησίας. Μεταξύ άλλων προέβαινε σε εκκαθαρίσεις από τους Τούρκους αντάρτες (τσέτες) και στην προάσπιση των ελληνικών πληθυσμών, ενώ ίδρυσε και ένα ορφανοτροφείο με σκοπό τη φροντίδα των ορφανών Ελληνόπουλων. Μάλιστα είχε δώσει ρητή διαταγή στους άντρες του να μην πειράξουν τους μουσουλμάνους πολίτες.

Στη Μικρασιατική εκστρατεία έδωσε πολλές νικηφόρες μάχες με λίγες απώλειες που τον έκαναν γνωστό στους Τούρκους. Οι τελευταίοι τον ονόμασαν «Καρά-Πιπέρ» (μαύρο πιπέρι), ενώ το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων έγινε γνωστό ως «Σεϊτάν Ασκέρ» (Στρατός του Διαβόλου). Επίσης, επικηρύχθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ.

Στην τουρκική επίθεση της 13ης Αυγούστου 1922 στο Αφιόν Καραχισάρ στάλθηκε να ενισχύσει την άμυνα του υψώματος Καλετζίκ, στρατηγικής σημασίας για την ελληνική άμυνα, απέτυχε όμως να το κρατήσει και να το ανακαταλάβει. Την επομένη το 5/42 Σύνταγμά του και οι υπόλοιπες μονάδες, ύστερα από νέες τουρκικές επιθέσεις, ανατράπηκαν και υποχώρησαν, εγκαταλείποντας τα πυροβόλα και υποχώρησαν προς το Τσεσμέ, όπου και επιβιβάστηκαν σε πλοία με προορισμό την Χίο και την Λέσβο.

Πολιτική δράση.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Επανάσταση της 11^ης Σεπτεμβρίου 1922 των στρατιωτικών δυνάμεων στη Χίο και τη Λέσβο, ανέλαβε την αρχηγία της επαναστατικής επιτροπής (από όπου απέκτησε και το προσωνύμιο ‘Αρχηγός’). Τον Σεπτέμβριο του 1922 αρχηγός επαναστατημένων στρατιωτικών δυνάμεων έρχεται στην Αθήνα όπου ανέτρεψε την κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου και υποχρέωσε τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄ σε παραίτηση υπέρ του γιου του Γεωργίου Β΄ και σχημάτισε επαναστατική κυβέρνηση, χωρίς όμως να συμμετάσχει σ’ αυτήν (όντας όμως ο ουσιαστικός αρχηγός).

Με τη φροντίδα του περιεθάλπησαν και στεγάστηκαν εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες της Μ. Ασίας, και με νομοθετικό διάταγμα (14 Φεβρουαρίου 1923), έδωσε λύση στο αγροτικό ζήτημα, διανέμοντας το μεγαλύτερο μέρος των τσιφλικιών στους ακτήμονες. Χάρη σ’ αυτόν και τον Θεόδ. Πάγκαλο αναδιοργανώθηκε ο Στρατός και ανασυντάχθηκε η Στρατιά του Έβρου, δίνοντας ένα βοήθημα στον Ελ. Βενιζέλο, κατά τις διαπραγματεύσεις για τη Συνθήκη της Λοζάνης, περιορίζοντας τις απαιτήσεις του Κεμάλ. Επίσης υποστήριξε και ανέλαβε την ευθύνη για την «Εκτέλεση των Έξι», κατευνάζοντας τον λαό που ζητούσε την τιμωρία των υπεύθυνων για την ολέθρια Μικρασιατική Καταστροφή.

Πλαστήρας και Νέα Ιωνία.

Κατά το 1923 έχουμε 4 σπουδαίες πρωτοβουλίες-παρουσίες του Νικ. Πλαστήρα που σχετίζονται με τη Ν. Ιωνία:

A. Η επιστολή Δ. Γεωργόπουλου στο Νικ. Πλαστήρα¹

Παρασκευή 4 Μαΐου 1923. Ο μηχανικός Δημ. Γεωργόπουλος, ο οποίος ήταν έφεδρος αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού και υπασπιστής του Ν. Πλαστήρα στη Μικρασιατική εκστρατεία, στέλνει υπόμνημα στον Αρχηγό της «Επανάστασις 1922», με ενδιαφέρουσες προτάσεις για το μέλλον του υπό ανέγερση συνοικισμού των Ποδαράδων.

Από το εν λόγω υπόμνημα του Δημ. Γεωργόπουλου, ο οποίος έχει σχεδιάσει και τον πρώτο τοπογραφικό χάρτη του κέντρου της Ν. Ιωνίας, διαπιστώνουμε ότι διαμαρτύρεται στον Νικ. Πλαστήρα για την ανέγερση λιγότερων δωματίων (250) από τα προγραμματισθέντα (870), ενώ προτείνει λύσεις για την απασχόληση των προσφύγων με την ανέγερση εργοστασίων έναντι παραχώρησης οικοπέδων στους κεφαλαιούχους.

Η εν λόγω πρόταση φαίνεται να υιοθετείται λίγο αργότερα, αφού η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.) διέθεσε 40 οικόπεδα για ανέγερση εργοστασίων στην Αττική. Από αυτά, τα 25 ήταν στον συνοικισμό Ποδαράδων (μάλιστα τα 21 εξ αυτών στην ευρύτερη περιοχή της Ελευθερούπολης), 2 στην Καισαριανή, 7 στη Νίκαια, 2 στον Υμηττό, 1 στο Βύρωνα, 1 στα Ταμπούρια, 1 στη Δραπετσώνα και 1 στον Πειραιά.

Είναι ολοφάνερο το βάρος που είχε ρίξει ο Νικ. Πλαστήρας, αλλά και μετέπειτα η Ε.Α.Π. με τον φιλέλληνα, πρώτο Πρόεδρό της Χένρυ Μόργκενταου, στη Νέα Ιωνία.

B. Η θεμελίωση του συνοικισμού των Ποδαράδων.

Σάββατο 30 Ιουνίου 1923. Γύρω στις 10 το πρωί, μια μικρή ομάδα 3-4 κυβερνητικών αυτοκινήτων ξεκινάει από το κέντρο της Αθήνας (την Παλαιά Βουλή) με κατεύθυνση τους Ποδαράδες. Φθάνουν στον συνοικισμό.

Από την πομπή των αυτοκινήτων κατέρχονται: ο Αρχηγός της Επανάστασης Νικ. Πλαστήρας με τη στρατιωτική του στολή, ο πρωθυπουργός Στυλ. Γονατάς, ο υπουργός Πρόνοιας Απόστ. Δοξιάδης και άλλοι επίσημοι.

Όπως μας λέει ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου, κατευθύνθηκαν εδώ κοντά στον χώρο του περίγυρου της σημερινής εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων. «Εις την δεξιάν πλευρά της νυν εκκλησίας των Αγ. Αναργύρων, η κυβέρνηση είχε χτίσει μια μεγάλη δεξαμενή δια την εργασίαν της εκκαθαρίσεως. Επάνω στη δεξαμενή τοποθετήσαμεν ανθοστήλας και δεκάδας χαλιών. Διακοσμήσαμεν δηλ. την δεξαμενήν κατά εξαιρετικόν τρόπον. Επάνω εκεί έγινε και ο αγιασμός».

Μετά τον αγιασμό, έφτασε η ώρα να δοθεί το όνομα στον οικισμό. Να τον βαφτίσουν. Ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου ζήτησε να δοθεί το όνομα «Νέα Σπάρτη» διότι τα χαλιά της Σπάρτης ήταν ονομαστά σε όλο τον κόσμο αλλά και για να τους θυμίζει την αλησμόνητη πατρίδα τους. Ο Νικ. Πλαστήρας αντέτεινε το όνομα «Νέα Πισιδία», το οποίο και έγινε αποδεκτό.

Γ. Επιθεώρηση εργασιών του συνοικισμού Ποδαράδων.

Κυριακή 25 Νοεμβρίου 1923. Οι Νικ. Πλαστήρας, Απόστ. Δοξιάδης και Χένρυ Μόργκενταου, έρχονται στο συνοικισμό Ποδαράδων για να επιθεωρήσουν τα έργα προόδου του συνοικισμού.

Δ. Εγκαίνια συνοικισμού Ποδαράδων-ΙΩΝΙΑ.

Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 1923. Ο συνοικισμός έχει ντυθεί στα γιορτινά του, αφού έχουν ανεγερθεί τα πρώτα 400 δωμάτια. Σημαίες Ελληνικές και Αμερικανικές κυματίζουν. Το κλίμα εορταστικό. Κάτι καινούργιο γεννιέται. Η πόλη μας. Η ΙΩΝΙΑ.

Προφανώς, έχει αποφασιστεί νωρίτερα ο συνοικισμός να ονομαστεί Ιωνία αντί Νέα Πισιδία, αφού σε αυτήν είχαν ήδη εγκατασταθεί πρόσφυγες από όλη την Ιωνική γη.

Ας μεταφερθούμε, όμως, στην τελετή των εγκαινίων.

Παρόντες: O Αρχηγός της «Επανάστασις 1922» Νικ. Πλαστήρας, ο υπουργός Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως Απόστ. Δοξιάδης, ο υπουργός Στρατιωτικών Κων. Μανέτας, ο δήμαρχος Αθηναίων Σπ. Πάτσης (αφού η Ιωνία αποτελούσε μέχρι το 1934 συνοικισμό της Αθήνας), ο Πρόεδρος της Ε.Α.Π. Χένρυ Μόργκενταου, ο αντιπρόεδρος Τζών Κάμπελ, το μέλος του Δ. Σ. Περ. Αργυρόπουλος, στελέχη της Ε.Α.Π. κ.ά.

Από την εφημερίδα² της 10^ης Δεκεμβρίου 1923, ας παρακολουθήσουμε την τελετή:

Μετά τον αγιασμό και την προσφώνηση του Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου, μία μικρή Σμυρνιοπούλα πρόσφερε στον Νικ. Πλαστήρα ανθοδέσμη, με την εξής προσφώνηση:

«Πλαστήρα μας, πατέρα μας, μοναδικιά ελπίδα μας, μέσα στην τόση μας ορφάνια και καταφρόνια πέστο μας να τ΄ ακούσουμε και πάλι από το στόμα σου, πως νάτος έφθασε ο χρόνος που συ μπροστά άφοβος οδηγητής μας απάνω στο μαύρο σου άλογό σου θα μας ξαναπάς πίσω στην πανώρια μας Ανατολή που περιμένουν άθαφτοι κι άκλαφτοι το στερνό μνημόσυνο οι γονιοί μας και τα αδέλφια μας».

Με πολλή συγκίνηση απάντησε ο Αρχηγός της Επανάστασης Νικ. Πλαστήρας, πως «γρήγορα θα ξαναδούμε όλοι καλύτερες μέρες και δεν θ΄ αργήσουν οι πόθοι σας να γίνουν πραγματικότης».

Εκ μέρους της Κυβέρνησης, απάντησε ο Απ. Δοξιάδης, λέγοντας τα εξής περίπου:

Πριν από λίγους μήνας ο ίδιος παππάς (εννοεί τον Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου) στον ίδιο τόπο εδώ μπροστά σ΄ ένα πρόχειρο ξύλινο παράπηγμα, όταν γύρω απλώνονταν γύμνια κι η ερημιά, ομίλησε μ΄ ελπίδας και υποσχέσεις για τα μέλλοντα σπιτάκια. Σήμερον, οι ελπίδες και οι υποσχέσεις έγιναν πραγματικότης, να μπροστά σας ολάκερη η πόλις της «Ιωνίας», η πόλις που βγήκε μέσα από το αίμα και το δάκρυ που χύσαμε στη Μικρασία και στη Θράκη και από τον ιδρώτα μας. Γι΄ αυτά τα σπίτια αυτά τα άψυχα έχουν ψυχή για μας. Και στέγες, τοίχοι, κεραμίδια και πέτρες θα σας λέν΄ και θα σας θυμίζουν πως εκεί κάτω πέρα από το γαλανό κύμα του Αιγαίου, εκεί στην πολυπόθητη ακτή βρίσκονται βαθειά στη γη κρυμμένες μαζύ με τα κόκκαλα των γονέων σας οι ρίζες σας.- και πως οσοδήποτε μεγάλη και αν ήταν η καταστροφή και το ξερρίζωμά σας – καμμιά, μα καμμιά δύναμη δεν μπορεί να σταματήση το ξαναβλάστημά σας και το ξαναθέριωμα της Φυλής μας. Εδώ μέσα έχετε καθήκον να εκατονταπλασιάσετε την εργασία που καταβάλαμε εμείς και που σήμερα περήφανα το δείχνουμε στους ξένους ως δείγμα της ζωτικότητος της ακατάβλητης Φυλής μας που μέσα από το θάνατο γεννάει τη Ζωή και σ΄ αυτό απάνω βασιζόμαστε πως θα μας βοηθήσουν κι΄ αυτοί.

*Η συνέχεια στην επόμενη έκδοση της εφημερίδας Χ-τύπος