Φροντίδα αδέσποτων ζώων : Οι αρμοδιότητες των Δήμων

Η φροντίδα των αδέσποτων ζώων πρόκειται για ένα ζήτημα πονεμένο, για το οποίο εδώ και χρόνια πασχίζει η Πολιτεία εν γένει και οι Δήμοι ειδικότερα να βρουν λύση. Μπορεί οι αδέσποτοι σκύλοι να είναι αισθητά λιγότεροι σε σύγκριση με παλιότερα, παρόλα αυτά δεν παύουν να υπάρχουν, ενώ οι γατοαποικίες πληθαίνουν όλο και περισσότερο, αφού οι γάτες αναπαράγονται με ταχύτητα… φωτός. Πέρα από αυτό, με την αναπαραγωγή αλλά και μέσω του σάλιου μεταδίδονται σεξουαλικά νοσήματα όπως το FIV (ο αντίστοιχος ιός του HIV για τις γάτες), ενώ παραμονεύει και ο κίνδυνος άλλων ασθενειών, όπως είναι η ρινοτραχειίτιδα και η στοματίτιδα.

Ακόμα και τα ζωάκια όμως που δεν αρρωσταίνουν, σίγουρα δεν ζουν ζωή «χαρισάμενη» στον δρόμο. Αντίθετα, είναι πολύ πιθανό να πέσουν θύματα ασυνείδητων οδηγών και ανθρώπων που τα κακοποιούν. Επιπροσθέτως, παρατηρούνται άγριες συμπλοκές μεταξύ τους, ιδίως μεταξύ αστείρωτων αρσενικών.

Το σίγουρο είναι πως τα αδέσποτα ζώα αξίζουν μια ποιοτική και όμορφη ζωή, και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της φροντίδας που τους παρέχεται είτε συλλογικά από φορείς και σωματεία του Δήμου, είτε από άτομα που τα υιοθετούν.

Ποιες οι αρμοδιότητες των Δήμων

Αρμόδιες αρχές για τη φροντίδα, την περισυλλογή και τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων συντροφιάς είναι οι Δήμοι εντός των διοικητικών ορίων των οποίων εντοπίζονται τα αδέσποτα ζώα. Οι Δήμοι υποχρεούνται να διαθέτουν ολοκληρωμένο επιχειρησιακό πρόγραμμα διαχείρισης των αδέσποτων ζώων, με τον αναγκαίο προϋπολογισμό των επιμέρους κονδυλίων για την υλοποίησή του και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης κάθε δράσης. Την εποπτεία της εφαρμογής των επιχειρησιακών προγραμμάτων περισυλλογής και διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς, καθώς και πρόληψης δημιουργίας νέων αδέσποτων ζώων που εκπονούν οι Δήμοι την έχει με τη σειρά του το Τμήμα Προστασίας Ζώων Συντροφιάς της Διεύθυνσης Οργάνωσης και Λειτουργίας Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Υπουργείου Εσωτερικών, στο οποίο ανατίθενται και ο συντονισμός και η ευθύνη για τη γενικότερη πρόοδο στο θέμα της αντιμετώπισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς από τους Δήμους,  όπως ρητώς προβλέπεται στο άρθρο 3 παρ. 2 και 3 του Ν. 4830/2021.

Οι αρμοδιότητες και υποχρεώσεις των δήμων συνοψίζονται στα εξής σημεία:

• περισυλλογή,
• παροχή κτηνιατρικής περίθαλψης,
• ηλεκτρονική σήμανση και καταγραφή,
• στείρωση,
• εύρεση αναδόχου,
• υιοθεσία.

Έχουν, επιπλέον, την υποχρέωση να ιδρύουν και να λειτουργούν δημοτικά κτηνιατρεία, καταφύγια και αποτεφρωτήρια ζώων συντροφιάς. Τέλος, υποχρεούνται σε σύσταση Επιτροπής Παρακολούθησης του επιχειρησιακού προγράμματος διαχείρισης αδέσποτων ζώων συντροφιάς και πρόληψης δημιουργίας νέων αδέσποτων ζώων, η οποία εκ του νόμου πρέπει να απαρτίζεται από 2 μέλη ορισμένα από φιλοζωικό σωματείο/οργάνωση, 1 κτηνίατρο, 1 επαγγελματία εκπαιδευτή και 1 εκπρόσωπο του Δήμου. Στη διακριτική ευχέρεια των Δήμων έγκειται η ίδρυση και η λειτουργία καταφυγίων ζώων συντροφιάς. Προϋπόθεση για τη νόμιμη λειτουργία τους αποτελεί η καταχώρηση τους στο Υπομητρώο Ζώων Συντροφιάς και η καθημερινή παρουσία προσωπικού τουλάχιστον για 8 ώρες ημερησίως. Ακόμη, οι Δήμοι δύνανται να ιδρύουν και να λειτουργούν περιφραγμένα πάρκα σκύλων σε κοινόχρηστους χώρους εντός του σχεδίου πόλης και οικισμών, όπου οι σκύλοι μπορούν περιφέρονται χωρίς λουρί και οι ιδιοκτήτες τους υποχρεούνται να παραμένουν εντός των περιφραγμένων πάρκων.

Αναφορικά με το ερώτημα «Ποιος φέρει την ευθύνη σε περίπτωση ζημίας από αδέσποτο ζώο;», στο Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς (ΕΜΖΣ) καταχωρούνται και οι αδέσποτοι σκύλοι και γάτες, με όσα στοιχεία είναι διαθέσιμα, την ένδειξη «αδέσποτο» και τα στοιχεία του Δήμου στην περιφέρεια του οποίου περισυλλέγησαν, ή του φιλοζωικού σωματείου ή οργάνωσης μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ή του ιδιώτη που διαθέτει καταφύγιο (εφόσον το αδέσποτο φιλοξενείται εκεί). Αν υφίσταται ανάδοχος, καταγράφονται και τα στοιχεία αυτού. Επομένως σε περίπτωση ζημίας από αδέσποτο, η ευθύνη βαρύνει το πρόσωπο του οποίου τα στοιχεία έχουν καταγραφεί στο ΕΜΖΣ. Εάν πρόκειται για αδέσποτα ζώα συντροφιάς που δεν έχουν σημανθεί, η ευθύνη βαρύνει το Δήμο στα όρια του οποίου προκλήθηκε η βλάβη ή η ζημία. Ο Δήμος ευθύνεται σε αποζημίωση κατά τις διατάξεις των άρθρων 105 – 106 ΕισΝΑΚ (διατάξεις για την αστική ευθύνη του Δημοσίου) και η ευθύνη θεμελιώνεται συνήθως ως παράλειψη που τελείται κατά την κακή χρήση της διακριτικής ευχέρειας των οργάνων του Δήμου όσον αφορά τη λήψη μέτρων για τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων.

Μια ματιά στον νόμο από τον Δήμο Χαλανδρίου

Με αφορμή το ζήτημα των αδέσποτων ζώων, μια σειρά από κρίσιμα θέματα παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο της ημερίδας «Ζώα Συντροφιάς» που υλοποίησε ο Δήμος Χαλανδρίου το Σάββατο 30 Μαρτίου 2024.

Παρουσιάστηκε o νέος νόμος 4830/21 από την προϊσταμένη του τμήματος Πολιτικής Προστασίας Αγγελική Χατζηγεωργίου, ενώ ο αντιδήμαρχος Πολιτικής Προστασίας & Περιβάλλοντος, Χάρης Μαυρουδής, αναφέρθηκε στις ενέργειες που έχει κάνει ο Δήμος για τα ζώα συντροφιάς αλλά και τον προγραμματισμό του για το μέλλον.

Στα οφέλη της υιοθεσίας και της συμβίωσης με ζώα συντροφιάς αναφέρθηκε η ψυχολόγος του Δήμου Κασσιανή Τρικαλιώτη, ενώ ο κτηνίατρος και δημοτικός σύμβουλος Κώστας Γαβράς μίλησε για τα οφέλη των στειρώσεων στα αδέσποτα.

Στην ημερίδα μίλησαν επίσης η πρόεδρος της φιλοζωικής «Φίλοι Ζώων Χαλανδρίου», Έπη Λέρτα, η οποία αναφέρθηκε στη νέα νομοθεσία αλλά και στην κοινή προσπάθεια που γίνεται με τον Δήμο για την προστασία των αδεσπότων, ο εκπαιδευτής Δημήτρης Γραμματικάκης, που ανέδειξε την αναγκαιότητα της κοινωνικοποίησης και εκπαίδευσης των σκύλων, αλλά και ο υπαστυνόμος Δημήτρης Γεώργας, υποδιοικητής του Α.Τ. Χαλανδρίου.

Την ημερίδα έκλεισε ο δήμαρχος Χαλανδρίου, Σίμος Ρούσσος, ο οποίος τόνισε μεταξύ άλλων ότι η σημερινή διοίκηση, ξεκινώντας από το 2014, έχει αποδείξει έμπρακτα το ενδιαφέρον της για τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς και έχει ακολουθήσει μια σταθερή πολιτική προστασίας τους, επενδύοντας χιλιάδες ευρώ στην περισυλλογή, την περίθαλψη, τη στείρωση και την τροφή τους.

«Σε συνεργασία με τη φιλοζωική Χαλανδρίου γίνεται μια πολύ σοβαρή προσπάθεια προστασίας των αδεσπότων της πόλης μας, η οποία και θα συνεχιστεί», είπε ο δήμαρχος Χαλανδρίου.

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν, μεταξύ άλλων, οι αντιδήμαρχοι Κώστας Ευθυμίου, Έλενα Χριστούλη και Δημήτρης Βασιλόπουλος, η επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Αγαπάμε το Χαλάνδρι» Κρίστη Αγαπητού και οι δημοτικοί σύμβουλοι Μιμή Γκασούκα, Χρυσαυγή Αλούπη, Χρήστος Κιάκος και Νίκη Παπαγιαννάκη.

Οι οδηγίες της Ειδικής Γραμματείας για την Προστασία Ζώων Συντροφιάς

Η Ειδική Γραμματεία για την Προστασία Ζώων Συντροφιάς του Υπουργείο Εσωτερικών, σε αποκλειστική συζήτηση με τον Χτύπο μοιράστηκε τους τρόπους με τους οποίους ένας πολίτης μπορεί να ενεργήσει αφότου βρει εγκαταλελειμμένο ή τραυματισμένο ζώο, ενώ διευκρίνισε τη λειτουργία και τις στοχεύσεις της.

Ένας πολίτης που βρίσκει ένα ζώο συντροφιάς σε ανάγκη μπορεί να προβεί στις παρακάτω ενέργειες:

• Να επικοινωνήσει άμεσα με τον οικείο Δήμο για να καταγραφεί το περιστατικό και ο υπεύθυνος για την περισυλλογή του ζώου να επέμβει άμεσα. Αν αυτό δεν καταστεί εφικτό, δύναται να ακολουθήσει τα επόμενα βήματα.
• Να επικοινωνήσει με το αρμόδιο αστυνομικό τμήμα ή τη Δημοτική Αστυνομία, προκειμένου να πραγματοποιηθεί έλεγχος της ταυτοποίησης του ζώου για την ύπαρξη ηλεκτρονικής σήμανσης και η αστυνομία να ενημερώσει τον αρμόδιο αντιδήμαρχο για την ανάγκη επέμβασης του Δήμου.
• Να μεταφέρει ο ίδιος το ζώο, εφόσον μπορεί, σε κτηνίατρο συμβεβλημένο με τον εκάστοτε Δήμο της περιοχής και να ενημερώσει αντίστοιχα τον Δήμο, προκειμένου να καταγραφεί το περιστατικό και να  αναλάβει ο Δήμος το κτηνιατρικό κόστος, αλλά και να μεριμνήσει για τη διαχείριση του ζώου στη συνέχεια. Ωστόσο, αν ο πολίτης επιλέξει να μεταφέρει το ζώο σε κτηνίατρο της επιλογής του μη συμβεβλημένο με τον οικείο Δήμο, η δαπάνη που θα προκύψει δεν δύναται να καλυφθεί από τον Δήμο.

Ποια η λειτουργία & οι στόχοι της Ειδικής Γραμματείας

Η Ειδική Γραμματεία για την Προστασία Ζώων Συντροφιάς, συστάθηκε τον Ιούνιο του 2022 με πρωτοβουλία, του ίδιου του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, με σκοπό τη διαχείριση των ζώων συντροφιάς, δεσποζόμενων και αδέσποτων,  τον περιορισμό της ανεξέλεγκτης αναπαραγωγής τους και την τήρηση της ευζωίας των αδέσποτων ζώων συντροφιάς.

Η λειτουργία της Ειδικής Γραμματείας διαρθρώνεται, σε 5 στρατηγικούς στόχους. Συγκεκριμένα:

• Την εξάλειψη των αδέσποτων ζώων και την αποτροπή των εγκαταλείψεων.
• Την απονομή της δικαιοσύνης σε κάθε περίπτωση κακοποίησης.
• Την ενεργοποίηση και υποστήριξη των Δήμων, ώστε να εκτελέσουν τις αρμοδιότητές τους , όπως αυτές ορίζονται στον Νόμο 4830/2021.
• Την ευρύτερη εφαρμογή του Νόμου 4830/2021.
• Την προώθηση κυβερνητικής πολιτικής για την προστασία των ζώων.

Για την επίτευξη όλων αυτών έχουν γίνει σημαντικά βήματα όπως :

• η δημιουργία ενός ισχυρού θεσμικού πλαισίου, του νόμου 4830/2021,
• η λειτουργία του πιο ενημερωμένου ψηφιακού μητρώου που είχε ποτέ η χώρα για τη διαχείριση αδέσποτων και δεσποζόμενων ζώων, του Εθνικού Μητρώου Ζώων Συντροφιάς,
• η δημιουργία του Εργαστηρίου Φύλαξης και Ανάλυσης Γενετικού Υλικού για την εύρεση των γεννητόρων των εγκαταλελειμμένων ζώων μέσω της εξέτασης του DNA του ζώου.

Τέλος η Ειδική Γραμματεία έχει σχεδιάσει μια σειρά από έργα και δράσεις, προκειμένου η διαχείριση των αδέσποτων ζώων συντροφιάς να μην αποτελεί πλέον το τελευταίο θέμα στην ατζέντα ενός δήμου, καθώς αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα μιας χώρας με τεράστιες κοινωνικές προεκτάσεις.