H Δρ. Βασιλική Π. Μελέτη στον Χ-τύπο: “Με «ηθικό πρόταγμα» την ισότητα”

Γυναίκα καριέρας και με παράλληλη ακαδημαϊκή πορεία, η Δρ. Βασιλική Π. Μελέτη υπηρετεί σήμερα το χώρο της Δικαιοσύνης, στο Πρωτοδικείο Αθηνών, με «ηθικό πρόταγμα» την ισότητα, ενώ με άρθρα και δημοσιεύσεις της μελετά και καταγράφει τη σύγχρονη πραγματικότητα σε θέματα έμφυλων διακρίσεων.

Μεταξύ άλλων εξέδωσε το 2020 το βιβλίο «Έμφυλα πρόσωπα σε κρίση: η ισότητα των φύλων στην επαγγελματική και την πολιτική ζωή», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαζήση.

Κυρία Μελέτη, πόσο διάχυτη είναι η έμφυλη ανισότητα στη δημόσια ζωή της χώρας, όπως την πραγματεύεστε θεματικά στο βιβλίο σας;
Ως προς την εκπροσώπηση και μεταχείριση των Ελληνίδων, στους περισσότερους τομείς της δημόσιας ζωής, η χώρα μας κατατάσσεται σταθερά στις τελευταίες θέσεις του Ευρωπαϊκού Δείκτη για την Ισότητα των Φύλων, με μέσο όρο βαθμολογίας 51,2/100 σε αντιδιαστολή προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 67,4/100. Ως εκ τούτου η ενδυνάμωση των γυναικών τόσο στην εργασία όσο και στη δημόσια σφαίρα οφείλει να είναι προτεραιότητα όλων.

Είναι θεωρείτε ικανοποιητικός ο αριθμός των γυναικών στην κεντρική πολιτική; Ο αριθμός των εκλεγμένων Ελληνίδων στην κεντρική πολιτική σκηνή είναι από τους μικρότερους στην ΕΕ. Μετά τις εθνικές εκλογές του Ιουλίου 2019, επί συνόλου 51 μελών του Υπουργικού Συμβουλίου, η κυβέρνηση περιλάμβανε μόλις 2 γυναίκες Yπουργούς (4%) και 3 γυναίκες Yφυπουργούς (5%). Δυστυχώς, παρά ορισμένες αυξομειώσεις, η χαμηλή γυναικεία εκπροσώπηση έχει σοβαρές επιπτώσεις όχι μόνο στην προώθηση πολιτικών με γνώμονα την έμφυλη ισότητα, αλλά και στην επίδραση θετικών γυναικείων προτύπων για τις νεότερες γενιές.

Από την εμπειρία σας στις τελευταίες δημοτικές εκλογές θεωρείτε ότι έχει επιτευχθεί το όραμα της έμφυλης ισότητας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση;
Σε καμία περίπτωση και απόδειξη είναι οι αμείλικτοι αριθμοί. Στις Δημοτικές & Περιφερειακές εκλογές το 2014, σε σύνολο 325 Δήμων και 13 Περιφερειών, εξελέγησαν 15 γυναίκες Δήμαρχοι και 2 γυναίκες Περιφερειάρχες. Αντίστοιχα, στις Δημοτικές & Περιφερειακές εκλογές το 2019, σε σύνολο 332 Δήμων και 13 Περιφερειών εξελέγησαν 19 γυναίκες Δήμαρχοι 1 γυναίκα Περιφερειάρχης. Αν και ο αριθμός των γυναικών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι πιο αυξημένος σε σχέση με τα ποσοστά ενεργοποίησής τους στην κεντρική πολιτική σκηνή, και πάλι, στις θέσεις ευθύνης η εκπροσώπησή τους είναι ξεκάθαρα περιορισμένη.

Ομοίως και στις ελληνικές επιχειρήσεις; Ποια είναι η εκπροσώπηση των γυναικών στα ανώτερα και ανώτατα κλιμάκια της μέσης εταιρικής ιεραρχίας;
Στις επιχειρήσεις, και δη στις Τράπεζες, που αποτέλεσαν και το ερευνητικό αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής μου, αν και η είσοδος των γυναικών στις χαμηλότερες βαθμίδες της ιεραρχίας παρουσιάζεται πολλές φορές ακόμα και αυξημένη σε σχέση με των ανδρών, εντούτοις τοευρέως καταγεγραμμένο φαινόμενο της «Γυάλινης Οροφής» περιορίζει τις γυναίκες αυτές, σε βάθος χρόνου, σε θέσεις μικρότερης ευθύνης σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους.

Θεωρείτε ότι στον κόσμο της εργασίας το μισθολογικό χάσμα παραμένει «ανοιχτή πληγή»;
Ασφαλώς και εξακολουθεί να ταλανίζει τις γυναίκες. Παρότι, όταν εκκινούν από το ίδιο σημείο και με τα ίδια τυπικά προσόντα με τους άνδρες, καθώς περνάνε τα χρόνια, δημιουργείται χάσμα στις αμοιβές τους, γεγονός που ισχύει κυρίως στον ιδιωτικό, αλλά και στο δημόσιο τομέα. Στο δημόσιο, λόγου χάρη, το χάσμα εμφανίζεται προς το τέλος της γυναικείας καριέρας, οπότε τα «υψηλόβαθμα» στελέχη συνταξιοδοτούνται πρόωρα. Αν μάλιστα εξετάσουμε το δείκτη του συνολικού εθνικού μισθολογικού χάσματος, θα δούμε ότι εκεί αντικατοπτρίζονται, εκτός από τη διαφορά στις αμοιβές, και παράγοντες, όπως οι μειωμένες ώρες εργασίας των γυναικών, οι διακοπές, τα κενά στη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους και τα χαμηλά ποσοστά απασχόλησής τους.

Πίσω από την πραγματικότητα αυτή κρύβεται τελικά το κοινωνικό στερεότυπο που θέλει τις γυναίκες υπεύθυνες για τις οικιακές εργασίες και τη φροντίδα των εξαρτώμενων μελών της οικογένειας;
Ναι, είναι αναμφίβολο γεγονός. Στις δραστηριότητες άλλωστε που σχετίζονται µε τη φροντίδα του νοικοκυριού καταγράφεται και η μεγαλύτερη διαφοροποίηση στην κατανομή του χρόνου μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι άνδρες αφιερώνουν κατά μέσο όρο 1 ώρα και 32 λεπτά και οι γυναίκες 4 ώρες και 22 λεπτά. Έτσι, η ανισορροπία αυτή έχει σημαντικές επιπτώσεις στην επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών: οι γυναίκες εργαζόμενες δυσκολεύονται να αφιερώσουν σημαντικό χρόνογια να χτίσουν την καριέρα τους, να επιμορφωθούν και να δικτυωθούν. Επιπλέον, οι γυναίκες, γαλουχημένες με το στερεότυπο της προτεραιότητας του ρόλου τους ως μητέρων, συζύγων και φροντιστριών, είναι συχνά απρόθυμες να επενδύσουν σε μια καριέρα με προοπτικές, ακόμα και χρόνια προτού δημιουργήσουν οικογένεια.

Ποια η οπτική σας απέναντι στο εξαιρετικά επίκαιρο ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης;
Η εικόνα εντός και εκτός Ελλάδος είναι εξίσου ανησυχητική. Στις χώρες της ομάδας G20, σχεδόν το ένα τρίτο των γυναικών έχουν αντιμετωπίσει παρενόχληση στη δουλειά τους, όμως λίγες τόλμησαν να μιλήσουν. Συμπεριφορές, σεξουαλικά παρενοχλητικές, περιλαμβάνουν άσκηση πίεσης για συνεύρεση ή σύναψη σχέσης, εκβιασμούς για εργασιακή εύνοια με ανταλλάγματα, χειρονομίες, βλέμματα και υπονοούμενα. Συχνά, στην καλύτερη εκδοχή, μια γυναίκα φοβάται να το ομολογήσει, γιατί θα της πουν ότι το προκάλεσε. Και δεν θέλει να εξηγεί. Όσον αφορά στα στόματα, θέση μου είναι ότι πρέπει να ανοίγουν για να μιλήσουν στις αρμόδιες αρχές. Ο φόβος δεν πρέπει να είναι ανεκτός, γιατί τελικά όλα φαίνονται άλυτα μέχρι να αρχίσουν να λύνονται.

Θα θέλαμε να μας πείτε δυο λόγια για την ενδοοικογενειακή βία, όπως την αντιμετωπίζετε στην καθημερινή δικαστηριακή πρακτική.
Παρά τα βήματα προόδου που έχουν συντελεστεί, τόσο σε επίπεδο νομοθεσίας όσο και σε επίπεδο κοινωνικής πολιτικής, η συχνότητα των μορφών βίας παραπέμπουν σε αριθμό εκατοντάδων χιλιάδων γυναικών θυμάτων, με την οικονομική κρίση, την πανδημία και το προσφυγικό να την επιδεινώνουν. Το ζήτημα της βίας παραμένει εν μέσω πανδημίας σκοτεινό και σιωπηρό, ενώ έχει γίνει συνώνυμο της ανισότητας. Ο νόμος για την ενδοοικογενειακή βία θεσπίστηκε στην Ελλάδα το 2006 και ένα σημαντικό χαρακτηριστικό στοιχείο του είναι και ο θεσμός της ποινικής μεσολάβησης που συνιστά μορφή αποκαταστατικής δικαιοσύνης και αποσκοπεί στην αποφυγή του ποινικού μηχανισμού μέσω του συμβιβασμού. Στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών λειτουργεί τμήμα ενδοοικογενειακής βίας, που απασχολεί έναν εισαγγελικό λειτουργό στο βαθμό του Εισαγγελέα Πρωτοδικών. Στην καθημερινή δικαστική και εξωδικαστική πρακτική θα έλεγα ότι καταπολέμηση όλων των μορφών βίας αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση στον αγώνα για την ισότητα των φύλων. Άλλωστε και ως ερευνήτρια εκτιμώ ότι το ζήτημα της βίας δεν περιορίζεται μόνο στο σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης. Το «σπάσε τη σιωπή» δεν πρέπει πλέον να το ζητάμε μόνο από τα θύματα, αλλά να το απαιτούμε συνειδητά από την πολιτεία. Ας αναλογιστούμε πόσο γρήγορα έφτασαν οι Ελληνίδες και οι Έλληνες να μην ανάβουν τσιγάρο σε δημόσιο χώρο. Είναι βέβαιο ότι τα έμφυλα στερεότυπα μπορούν και πρέπει να γκρεμιστούν. Αρκεί να επενδύσουμε σοβαρά στο στόχο, με ευρεία ενημέρωση και ευαισθητοποίηση, και με τη συμβολή των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Οι δράστες πρέπει να γνωρίζουν τι προβλέπει ο νόμος και ο νόμος να εφαρμόζεται χωρίς καθυστέρηση, γιατί η ζωή των θυμάτων δεν περιμένει.

Σας ευχαριστούμε για την περιεκτική αυτή συνέντευξη και ευχόμαστε καλοτάξιδο το βιβλίο σας.
Εγώ σας ευχαριστώ θερμά για τη φιλοξενία.