Θύμα του πολέμου της Ουκρανίας και το φυσικό περιβάλλον

Τα τελευταία 30 χρόνια τέτοια εποχή και νωρίτερα, οι επιστήμονες-οικολόγοι ανοίγουν ρηχά κανάλια στο εθνικό πάρκο Tuzly Lagoons στη Μαύρη Θάλασσα στην Ουκρανία για να συνδέσουν τις παράκτιες λιμνοθάλασσες  με τις ακτές. Αυτά τα κανάλια, που μέχρι να εξαφανιστούν από τη βιομηχανική γεωργία εμφανίζονταν φυσικά, αποτελούν μια πολυσύχναστη διαδρομή για δισεκατομμύρια μικρά ψάρια, τα οποία διαχειμάζουν στη θάλασσα και στη συνέχεια επιστρέφουν στις λιμνοθάλασσες για να αναπαραχθούν.

Φέτος δυστυχώς δεν θα γίνει σκάψιμο γιατί οι παραλίες είναι γεμάτες νάρκες που τοποθετήθηκαν εκεί από τον ουκρανικό στρατό για να αποκρούσουν μια ρωσική επίθεση. Οι ερευνητές αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν δεκαετίες δουλειάς ανήμποροί να αποτρέψουν τις  καταστροφικές συνέπειες για τους περισσότερους από 5.000 ερωδιούς που τρέφονται στις λιμνοθάλασσες κάθε άνοιξη.

«30 χρόνια, αγωνιζόμαστε για να αποκαταστήσουμε  αυτήν την περιοχή, να σώσουμε τη στέπα και να υποστηρίξουμε αυτήν την υδάτινη σύνδεση. Τώρα δεν υπάρχει είσοδος από τη Μαύρη Θάλασσα, δεν υπάρχει μετακίνηση των ψαριών και οι ερωδιοί δεν μπορούν να τραφούν. Είναι πραγματικά μια τραγωδία»,  λέει ο επικεφαλής της έρευνας για το πάρκο Ivan Rusev.

Όμως το πάρκο Tuzly Lagoons είναι μόνο ένα από τα αναρίθμητες περιοχές-θύματα του πολέμου στην Ουκρανία. Με μερικές από τις πιο έντονες μάχες να λαμβάνουν χώρα στη νότια ακτή, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα θαλάσσια και υγροτοπικά περιβάλλοντα κατά μήκος της Μαύρης και της Αζοφικής Θάλασσας απειλούνται.

Ο Oleksandr Krasnolutskyi, αναπληρωτής υπουργός Περιβαλλοντικής Προστασίας και Φυσικών Πόρων της Ουκρανίας, σημειώνει πως σχεδόν 400.000 εκτάρια και 14 περιοχές της Συνθήκης Ramsar (υγρότοποι που έχουν χαρακτηριστεί ως διεθνούς σημασίας από την Unesco) κατά μήκος της ακτογραμμής και του κάτω ρου του ποταμού Dnipro βρίσκονται σε κίνδυνο.

Ο ίδιος υπολογίζει ήδη ζημιές δισεκατομμυρίων δολαρίων με την ανησυχία του να έχει προηγούμενο: «όταν η Ρωσία εισέβαλε για πρώτη φορά το 2014, προσαρτώντας την Κριμαία και υποστηρίζοντας έναν αυτονομιστικό πόλεμο στο Ντονμπάς, το Κρεμλίνο χρησιμοποίησε ως ζώνη προσγείωσης στρατευμάτων μια άλλη οικολογικά ευαίσθητη περιοχή, τη Kryva Kosa, στον εθνικό δρυμό Meotyda, καταστρέφοντας σχεδόν εν μία νυκτί τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή τοποθεσία ωοτοκίας για τον υπό εξαφάνιση γλάρο του Παλλάς.

Ο Ivan Rusev έχει μετρήσει περισσότερες από 200 βόμβες στις λιμνοθάλασσες που έχουν ενοχλήσει υδρόβια πτηνά όπως τους πελεκάνους Δαλματίας κατά τη διάρκεια κρίσιμων περιόδων μετανάστευσης και φωλεοποίησης. «Σε κανονικές συνθήκες μετράμε από 1.000 έως 1.500 λευκούς πελεκάνους, που μεταναστεύουν από την Αφρική», λέει ο επιστήμονας και συνεχίζει: «Τώρα, έχουμε μόνο 300. Είναι πολύ ενοχλημένοι από τους βομβαρδισμούς».

Νεκρά δελφίνια ξεβράζονται

Νεκρά δελφίνια που φέρουν εγκαύματα από εκρήξεις και άλλους τραυματισμούς σε ζωτικά όργανα ξεβράζονται επίσης σε τεράστιους αριθμούς στις παραλίες της Μαύρης Θάλασσας και όχι μόνο στην Ουκρανία αλλά και στην Τουρκία και τη Βουλγαρία. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι  οι εκρήξεις βομβών και ο θόρυβος του πολέμου είναι παράγοντες θανάτωσής τους, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής παρεμβολής σόναρ από τα πλοία του ρωσικού πολεμικού ναυτικού κατά μήκος της ακτής.

Οι βόμβες απειλούν σοβαρά την παράκτια ζωή και με άλλο τρόπο. Τα χωροκατακτητικά είδη (ή εισβλητικά είδη είναι τα μη ιθαγενή είδη που συχνά υπερισχύουν έναντι των αυτοχθόνων ειδών για τον ανταγωνισμό των πόρων) που εκμεταλλεύονται τη φρέσκια άμμο απειλούνται αφού τα χημικά μπορούν να αλλάξουν τη σύνθεση του εδάφους σε εύθραυστα οικοσυστήματα αμμόλοφων, εισχωρώντας σε λιμνοθάλασσες και στη θάλασσα.

Ο Doug Weir, διευθυντής έρευνας και πολιτικής στο Παρατηρητήριο Conflict and Environment με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, σχολιάζει σχετικά: «Γενικά, στα όπλα βρίσκεις βαρέα μέταλλα και TNT, RDX, HMX (χημικά σε εκρηκτικά). Τα βαρέα μέταλλα είναι πολύ ανθεκτικά και τα περισσότερα από τα εκρηκτικά είναι τοξικά σε κάποιο βαθμό. Μερικά, όπως το TNT (τρινιτοτολουόλιο) διασπώνται με την έκθεση στο φως σε άλλες τοξικές χημικές ουσίες».

Ένα από τα πιο ορατά παραδείγματα ζημιάς στην ακτογραμμή της Ουκρανίας είναι το Kinburn Spit, μια περιοχή με παρθένα φύση στη Μαύρη Θάλασσα που χαρακτηρίζεται ως προστατευόμενη από τη συνθήκη  Ramsar. Στις αρχές Μαΐου, οι πύραυλοι προκάλεσαν  εκεί πυρκαγιές  σε περισσότερα από 4.000 εκτάρια (10.000 στρέμματα), οι οποίες έκαιγαν για περισσότερο από μια εβδομάδα και ήταν ορατές από το διάστημα.

Οι πυρκαγιές ανέδειξαν επίσης και μια άλλη πτυχή του πολέμου, την απουσία περιβαλλοντικής επιτήρησης και επέμβασης. Τα προστατευόμενα περιβάλλοντα δεν απειλούνται μόνο από τις μάχες αλλά και από την αδυναμία των οικολόγων να έχουν πρόσβαση σε περιοχές που έχουν καταρρεύσει από τον πόλεμο. «Προφανώς η φωτιά θα είχε τεθεί υπό έλεγχο και θα είχε σβήσει πιο γρήγορα υπό κανονικές συνθήκες. Τα περισσότερα προστατευόμενα περιβάλλοντα είναι τοποθεσίες με οργανωμένη διαχείριση και  αυτή η απώλεια εποπτείας και υποστήριξης μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις», λέει ο Weir.

Ομοίως, ο Rusev λέει ότι αυτός και η ομάδα του δεν μπόρεσαν να διερευνήσουν το μέγεθος της βλάβης στα δελφίνια της Μαύρης Θάλασσας, επειδή δεν μπορούν να φτάσουν σε μεγάλες εκτάσεις της ουκρανικής ακτογραμμής. Εκτιμά δε, ότι μπορεί να έχουν επηρεαστεί έως και 2.000 δελφίνια. «Είναι μια τραγωδία γιατί έχουμε έναν πολύ μικρό πληθυσμό τριών ειδών δελφινιών, επομένως κάθε δελφίνι είναι σπάνιο», λέει ο Rusev.

Η παρακολούθηση εξ αποστάσεως δεν βοήθησε και την περιοχή γύρω από το εργοστάσιο χάλυβα Azovstal, από όπου θα μπορούσαν να διαρρεύσουν μεγάλα αποθέματα θειωδών ουσιών. «Επειδή το Αζόφ και η Μαύρη Θάλασσα είναι κλειστά, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στις πιέσεις ρύπανσης. Από δορυφορικές εικόνες, φαίνεται ότι η δυνητικά πλούσια σε θειώδεις ουσίες περιοχή έχει αυξηθεί, αλλά δεν μπορούμε να το πούμε με βεβαιότητα», εξηγεί ο Weir.

Η Ουκρανία είναι αποφασισμένη να αναζητήσει ευθύνες για όλη αυτή τη ζημιά. Η Βίρα Πορίεβα, η οποία συντονίζει μια ομάδα εργασίας που συλλέγει αποδεικτικά στοιχεία για εγκλήματα πολέμου κατά των υδάτινων σωμάτων, είναι μέρος μιας ευρύτερης ομάδας που ετοιμάζει μια προσφυγή για το περιβάλλον κατά της Ρωσίας. Θεωρητικά, το διεθνές ποινικό δικαστήριο μπορεί να ασκήσει δίωξη εκ προθέσεως  για επιθέσεις  των Ρώσων που εν γνώσει τους προκαλούν «ευρεία, μακροπρόθεσμη και σοβαρή βλάβη στο φυσικό περιβάλλον».

Χάρη σε μια διεθνή επιχορήγηση, η ομάδα της Porieva συνέλεξε και ανέλυσε δείγματα νερού από τις περιοχές όπως η Μελιτόπολη και το Μπερντιάνσκ για να αξιολογήσει τον αντίκτυπο του πολέμου στο περιβάλλον.«Χάρη στους γενναίους επιθεωρητές των εθνικών πάρκων, που παραμένουν στις ρωσικά κατεχόμενες περιοχές, μπορούμε να επιτύχουμε αυτό το έργο», λέει. Τα πρώτα αποτελέσματα της αξιολόγησης αναμένονται σε δύο μήνες, αλλά ακόμη και με στοιχεία, η δίωξη περιβαλλοντικών εγκλημάτων πολέμου σύμφωνα με τον ορισμό του ΔΠΔ θεωρείται σχεδόν αδύνατη.

Πηγή:Guardian