Η πιλοτική δίκη στον Άρειο Πάγο και οι επιπτώσεις της στο σχέδιο ρύθμισης δανείων του νόμου Κατσέλη

Μία εξέλιξη που ενδέχεται να ανατρέψει τη βασική τραπεζική πρακτική στη διαχείριση των δανείων βρίσκεται προ των πυλών, καθώς στις 27 Φεβρουαρίου θα εκδικαστεί στο Ανώτατο Δικαστήριο η πιλοτική δίκη που αφορά τον υπολογισμό του τόκου στις οφειλές του Νόμου Κατσέλη. Αυτή η απόφαση θα κρίνει πώς θα υπολογίζεται ο τόκος για 12,5 δισ. ευρώ οφειλών που συνδέονται με περίπου 200.000 δανειολήπτες, οι οποίοι προστατεύουν την πρώτη τους κατοικία υπό τους όρους του εν λόγω νόμου.

Ο Νόμος Κατσέλη, που ψηφίστηκε το 2010, είχε σκοπό να βοηθήσει τους υπερχρεωμένους πολίτες να προστατεύσουν την πρώτη τους κατοικία και να μειώσουν τα χρέη τους μέσω «κουρέματος» οφειλών. Ωστόσο, η πρακτική που ακολουθείται μέχρι σήμερα στη διαχείριση αυτών των δανείων, σύμφωνα με την οποία οι τράπεζες εκτοκίζουν το σύνολο της οφειλής με το επιτόκιο και τον χρόνο αποπληρωμής που έχει συμφωνηθεί, βρίσκεται υπό αμφισβήτηση.

Το πρόβλημα αναδείχθηκε όταν αυξήθηκαν τα επιτόκια από το 2022, με αποτέλεσμα να ανέβει το βασικό επιτόκιο στο οποίο επιβαρύνονται τα δάνεια του Νόμου Κατσέλη και να εκτοξευτούν οι δόσεις των οφειλετών. Στη συνέχεια, πολλές δικαστικές αποφάσεις από πρωτοβάθμια δικαστήρια δικαίωσαν τους δανειολήπτες, οι οποίοι ζητούσαν να υπολογίζεται ο τόκος μόνο στη μηνιαία δόση και όχι στο σύνολο του άληκτου κεφαλαίου.

Ωστόσο, η διαφορά αυτή στον τρόπο υπολογισμού του τόκου οδηγεί σε δύο διαφορετικές ερμηνείες του νόμου, και αυτό είναι που θα κρίνει η πιλοτική δίκη. Από τη μία πλευρά, οι τράπεζες υποστηρίζουν ότι ο νόμος προβλέπει σαφώς την τοκοχρεολυτική εξόφληση και τη βάση του υπολογισμού του τόκου στο σύνολο της οφειλής. Από την άλλη, οι δανειολήπτες υποστηρίζουν ότι η εφαρμογή του τόκου σε κάθε δόση ξεχωριστά είναι πιο δίκαιη και συμβαδίζει με το πνεύμα του Νόμου Κατσέλη, το οποίο έχει ως στόχο τη βοήθεια στους πολίτες να ξεπεράσουν τα χρέη τους.

Η απόφαση του Αρείου Πάγου θα έχει σοβαρές συνέπειες τόσο για το τραπεζικό σύστημα όσο και για τους δανειολήπτες, καθώς η αποδοχή του αιτήματος των δανειοληπτών να υπολογίζεται ο τόκος στην μηνιαία δόση, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση των ποσών που καταβάλλουν. Ένα δάνειο των 100.000 ευρώ με επιτόκιο 3% και διάρκεια 20 ετών, αν εκτοκιστεί με την τρέχουσα πρακτική, ανεβάζει το ποσό σε 135.000 ευρώ, με μηνιαία δόση 560 ευρώ. Αν ο τόκος υπολογιστεί στη μηνιαία δόση, η συνολική οφειλή περιορίζεται στα 120.000 ευρώ, με μηνιαία δόση 420 ευρώ, και συνολικούς τόκους μόνο 3.000 ευρώ για την 20ετή περίοδο.

Η ανατροπή αυτής της πρακτικής εκτιμάται ότι θα προκαλέσει ζημιά ύψους 1,3 δισ. ευρώ για τις εταιρείες διαχείρισης κόκκινων δανείων, καθώς αυτή η αλλαγή θα μειώσει τα έσοδα από την αποπληρωμή των δανείων. Ενδέχεται να επηρεάσει και τα σχέδια τιτλοποίησης των δανείων μέσω του κρατικού μηχανισμού «Ηρακλής», οδηγώντας σε επιπτώσεις στις κρατικές εγγυήσεις.

Η απόφαση αυτή δεν περιορίζεται μόνο στα δάνεια του Νόμου Κατσέλη, αλλά ενδέχεται να επηρεάσει και άλλες κατηγορίες οφειλετών, συμπεριλαμβανομένων αυτών που υπάγονται στον εξωδικαστικό μηχανισμό και άλλων ευάλωτων ομάδων. Η εξέλιξη αυτή θέτει υπό αμφισβήτηση την ίδια τη θεμελιώδη τραπεζική πρακτική, όπως αυτή εφαρμόζεται σήμερα στα δάνεια, και δημιουργεί αβεβαιότητα για το μέλλον των χρηματοπιστωτικών διαδικασιών στη χώρα.