Και όμως τα φωτοβολταϊκά πάρκα μπορούν να επηρεάσουν θετικά τη βιοποικιλότητα

Την ώρα που οι επιστημονικές κοινότητες διερευνούν πηγές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μια αυξανόμενη αλλαγή χρήσης γης βρίσκεται σε εξέλιξη. Η εγκατάσταση ηλιακών φωτοβολταϊκών απαιτεί μεγάλες εκτάσεις γης και έτσι ένα μέλλον που βασίζεται στην ηλιακή ενέργεια θα συνοδευτεί από σημαντικές μεταβολές στα φυσικά τοπία.

Ωστόσο, μέσα σε αυτές τις αλλαγές κάποιοι ερευνητές αναγνωρίζουν μια ευκαιρία. Η αλλαγή χρήσης γης κατά την ενεργειακή αυτή μετάβαση μπορεί να επηρεάζει τη βιοποικιλότητα σε χωρική κλίμακα, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει και κάποια οφέλη. Για παράδειγμα, τα ηλιακά πάρκα θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τα έντομα επικονιαστές παρέχοντάς τους καταφύγιο και κρίσιμους πόρους, όπως ανθοφόρα φυτά  και άλλα ενδιαιτήματα. Αυτό υποστηρίζει η ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Lancaster του Ηνωμένου Βασιλείου, Hollie Blaydes, η οποία οραματίζεται έναν τρόπο όπου η γη που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας δημιουργεί επίσης ενδιαιτήματα για μέλισσες, πεταλούδες και άλλους επικονιαστές.

 «Εφόσον η βλάστηση δεν σκιάζει τα ηλιακά πάνελ θα μπορούσαμε να παράγουμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε ενισχύοντας παράλληλα τη βιοποικιλότητα», ισχυρίζεται η Blaydes, η οποία τα τελευταία δύο χρόνια μελετά το πώς τα ηλιακά πάρκα μπορούν να μετατραπούν σε καταφύγια για επικονιαστές.

Ωστόσο, η κατανόηση της απόκρισης των επικονιαστών στην παρουσία των ηλιακών πάρκων είναι επί του παρόντος περιορισμένη καθώς δεν υπάρχουν αρκετά εμπειρικά δεδομένα. Έτσι πολλά ερωτήματα όπως: θα προσέλκυαν μέλισσες και πεταλούδες τα λιβάδια που φιλοξενούν ηλιακά πάνελ; Ποιοι φυσικοί παράγοντες ενθαρρύνουν τους επικονιαστές να κάνουν σπίτι τους τα ηλιακά πάρκα; Ποιες αποφάσεις διαχείρισης αυτών των πάρκων ευνοούν την διαβίωση των επικονιαστών μέσα σε αυτά; παραμένουν αναπάντητα επί του παρόντος.

Για να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα, η Blaydes μαζί με  μια ομάδα ερευνητών από τα πανεπιστήμια του Λάνκαστερ και  του Ρέντινγκ του Ηνωμένου Βασιλείου μελέτησαν πληθυσμούς μελισσών και πεταλούδων σε συνάρτηση με ανθοφόρα φυτά στο χρονικό διάστημα μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου του 2021, σε 15 ηλιακά πάρκα στην Αγγλία. Ταυτοποίησαν επίσης, κοντινά σε ηλιακά πάρκα τοπία για να διαπιστώσουν πόσο διασυνδεδεμένα είναι μεταξύ τους, αλλά και με κατάλληλα ενδιαιτήματα για επικονιαστές. Η ομάδα βρήκε περισσότερες μέλισσες και πεταλούδες σε ηλιακά πάρκα με περισσότερα είδη ανθοφόρων φυτών. Διαπίστωσε επίσης ότι τα ηλιακά πάρκα που δεν βρίσκονταν σε  εγγύτητα με άλλες εκτάσεις γης με ανθοφόρα φυτά αποτέλεσαν μια όαση για επικονιαστές που αναζητούσαν βιώσιμα ενδιαιτήματα.

«Ερευνήσαμε τη σύνθεση και τη διασυνδεσιμότητα των τοπίων που περιβάλλουν κάθε ηλιακό πάρκο χρησιμοποιώντας δεδομένα κάλυψης εδάφους και ένα σύστημα γεωγραφικών πληροφοριών (GIS), για να συλλέξουμε πληροφορίες για την επίδραση των φυτικών πόρων και των χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος τοπίου στην αφθονία και την ποικιλομορφία των αγριομελισσών και των πεταλούδων. Βρήκαμε ότι η βιοποικιλότητα των αγριομελισσών και των πεταλούδων διέφερε στα ηλιακά  πάρκα, αλλά συνολικά οι πεταλούδες ήταν σε 5πλάσιο βαθμό αφθονότερες από τις μέλισσες», λέει η ερευνήτρια.

Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται δραματική μείωση του αριθμού των κοινών και των άγριων μελισσών στην Ευρώπη. Καθ’ όλη την έκταση της ηπείρου και μόνο μεταξύ 1985 και 2005 χάθηκε το 16% των κυψελών των κοινών μελισσών, με την Αγγλία, Γερμανία, Τσεχία και Σουηδία να έχουν υποστεί τις μεγαλύτερες απώλειες. Ανάλογες απώλειες έχουν παρατηρηθεί και για τους βομβίνους και τις μοναχικές μέλισσες σε πολλά μέρη της Ευρώπης

Τα εν λόγω ευρήματα προσφέρουν ελπίδα στους επικονιαστές, των οποίων οι πληθυσμοί σε όλο τον κόσμο συρρικνώνονται. Τα ανθοφόρα φυτά είναι ζωτικής σημασίας για τις μέλισσες και τις πεταλούδες αφού χρησιμεύουν ως πηγές νέκταρ και γύρης. Η καλλιέργεια φυτών σε γη με ηλιακά πάνελ θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση της μείωσης των επικονιαστών, μετατρέποντας τα ηλιακά πάρκα σε καταφύγιά τους. Τέτοιοι μετασχηματισμοί θα μπορούσαν να είναι ένα όφελος για φάρμες κοντά σε ηλιακά πάρκα που βασίζουν τις καλλιέργειές τους σε επικονιαστές .

«Από μακριά, ένα ηλιακό πάρκο μοιάζει με μια θάλασσα από άψυχα βιομηχανικά πάνελ που υπερκαλύπτουν το τοπίο» λέει η Blaydes και συνεχίζει: «Όμως, μπορεί να γεμίσει με ζωή αν γίνει σωστή διαχείρισή του. Διαπιστώσαμε ότι όταν η βλάστηση στα ηλιακά πάρκα αυξάνεται οι επικονιαστές μπορεί να εμφανιστούν σε αφθονία και σε μεγάλη ποικιλία. Για αυτό και η διαχείριση των ηλιακών πάρκων είναι ζωτικής σημασίας. Πρακτικά, το λιγότερο συχνό ή λιγότερο εντατικό κούρεμα των χόρτων θα επιτρέψει την ανάπτυξη της αγριοχλωρίδας και την εμφάνιση λουλουδιών, δυνητικά προσελκύοντας περισσότερες μέλισσες και πεταλούδες».

Η ενσωμάτωση αυτής της γνώσης στις υπάρχουσες και στις μελλοντικές εξελίξεις στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών  ενέργειας θα μπορούσε να ωφελήσει τους επικονιαστές παράλληλα με την προώθηση της ενεργειακής μετάβασης.

Η Hollie Blaydes παρουσίασε αυτή τη μελέτη πρόσφατα στη Γενική Συνέλευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γεωεπιστημών (EGU General Assembly 2022) που πραγματοποιείται 23-27 Μαΐου στη Βιέννη.