Μετατροπή Αγίας Σοφίας σε τζαμί: Βραδυφλεγής βόμβα στις σχέσεις Ανατολής και Δύσης

Οργή και απογοήτευση έχει προκαλέσει η απόφαση του Τούρκου Προέδρου να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί, παρά τις έντονες προτροπές της παγκόσμιας κοινότητας να διατηρηθεί ο μουσειακός χαρακτήρας του μνημείου.

Η προκλητική αυτή απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ενδέχεται να προκαλέσει ρήγμα μεταξύ ανατολής και δύσης αφού θέτει σε αμφισβήτηση μία από τις συμβολικότερες πράξεις της σύγχρονης και κοσμικής Τουρκίας. Παράλληλα, πρέπει να σημειωθεί ότι εκτός από το «κύμα» αντιδράσεων που έχει προκαλέσει στη Δύση έχει πυροδότησε ανησυχία και έντονο προβληματισμό και εντός των συνόρων, με τους επικριτές του να θεωρούν πως πρόκειται για επίδειξη δύναμης, καθώς όπως αναφέρουν στοχεύει στο να αποδείξει ότι η Τουρκία είναι μια μεγάλη ανεξάρτητη δύναμη.

Βραδυφλεγής βόμβα στις σχέσεις χριστιανών και μουσουλμάνων 

Η Αγία Σοφία αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα μνημείο-σύμβολο της παγκόσμιας κληρονομιάς. Εκτός όμως από τα σχεδόν 1.500 χρόνια ιστορίας που έχει να επιδείξει, ο ναός της Αγίας Σοφίας έχει ένα ακόμα μοναδικό χαρακτηριστικό: είναι ένα κτίριο που έχει υπάρξει τόπος λατρείας όχι μόνο για τους Ορθόδοξους, αλλά και τους Καθολικούς και τους Μουσουλμάνους. Μεγάλο κομμάτι της διεθνούς κοινότητας υποστηρίζει πως η Αγία Σοφία λειτουργεί σαν “γέφυρα” μεταξύ των δύο θρησκειών, σαν ένα σύμβολο συνύπαρξης δύο διαφορετικών “κόσμων”. Συνεπώς η μετατροπή σε μουσείο το 1934, με απόφαση του Κεμάλ Ατατούρκ, οδήγησε σε μια ειρήνευση η οποία διαρκεί μέχρι σήμερα. Όλα αυτά τα χρόνια οι πιστοί και των δύο μεγάλων θρησκειών, αλλά και οι κοσμικοί Τούρκοι, μπορούσαν, ο καθένας με τον τρόπο του, να βρουν σημείο αναφοράς σε αυτό το κτίριο, να ταυτιστούν μαζί του. Η απόφαση του δικαστηρίου και η ανακοίνωση του Τούρκου Προέδρου ενέχουν τον σοβαρό κίνδυνο η Αγία Σοφία να μπορεί και πάλι μελλοντικά να θεωρηθεί σύμβολο “θρησκευτικής κατάκτησης”.

Ο συμβολισμός της 24ης Ιουλίου 

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θέλησε να παρουσιάσει ως μια «ιστορική στιγμή» για τη Τουρκία την απόφαση του τουρκικού Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) που εκδόθηκε την Παρασκευή και ανατρέπει επί της ουσίας την απόφαση του Ατατούρκ, μετατρέποντας ξανά την Αγία Σοφία σε τζαμί, άλλωστε, μόνο τυχαίο δεν μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι ο Τούρκος πρόεδρος επέλεξε την 24η Ιουλίου για να ανοίξει την Αγία Σοφία για προσευχή. Πρόκειται για την ίδια ημέρα που το 1923 υπεγράφη η Συνθήκη της Λωζάνης, την οποία τόσες φορές στο πρόσφατο παρελθόν έχει αμφισβητήσει ο Ερντογάν.

«Κύμα» αντιδράσεων και εντός των τειχών 

Εκτός από τη διεθνής κατακραυγή υπάρχουν και σφοδρές αντιδράσεις εντός του Τουρκικού κράτους. Κατά της απόφασης Ερντογάν τάσσονται δημόσια Τούρκοι νομπελίστες και διανοούμενοι, την ίδια ώρα που ο Τούρκος πρόεδρος απορρίπτει τις αντιδράσεις, υποστηρίζοντας ότι αυτό έχει να κάνει με τα «κυριαρχικά δικαιώματα» της χώρας του.

«Η επαναφορά της Αγίας Σοφίας σε τζαμί σημαίνει δυστυχώς ότι δεν είμαστε πλέον κοσμική κοινωνία», δήλωσε ο βραβευμένος με Νόμπελ συγγραφέας Ορχάν Παμούκ στο BBC, σημειώνοντας ότι «υπάρχουν εκατομμύρια κοσμικοί Τούρκοι σαν εμένα που αντιτίθενται σε αυτό, αλλά δεν εισακούγονται».

Η Ελίφ Σαφάκ, μια από τις πιο γνωστές λογοτεχνικές φωνές στην Τουρκία που ζει στο Λονδίνο, εκτιμά ότι πρόκειται για μια πολιτική απόφαση «με κανένα σεβασμό στην ιστορία, κανένα σεβασμό στον πλουραλισμό». «Αυτή η παγκόσμια κληρονομιά θα πρέπει να φυλάσσεται ως μουσείο, με ανοικτές τις πόρτες σε όλους και σε όλες τις θρησκείες. Ο θόλος της είναι αρκετά μεγάλος για να αγκαλιάσει την ανθρωπότητα», σημειώνει η συγγραφέας.

Η γνωστή δημοσιογράφος Νεβσίν Μενγκιού χαρακτηρίζει την υπόθεση «λανθασμένη», λέγοντας:«Η κυβέρνηση εξαρτάται από το αίσθημα της νίκης εναντίον των εχθρών που δημιουργεί και χρειάζεται συνεχώς αυτό το συναίσθημα για να διατηρήσει τη βάση και τον εαυτό της μαζί. Η απόφαση της Αγίας Σοφίας είναι μια λανθασμένη απόφαση που λήφθηκε προς αυτή την κατεύθυνση».