“Τείχος ανοσίας με εμβολιασμό, μέτρα προστασίας και σεβασμό στις ελευθερίες”, του Γ. Κατρούγκαλου

Άρθρο του Καθηγητή Δημοσίου Δικαίου, Βουλευτή Β1 Βορείου Τομέα Αθήνας και Τομεάρχη Εξωτερικών της Κ.Ο. ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία

Η κυβέρνηση, ενόψει της αποτυχίας της στον τομέα των εμβολιασμών, επιχειρεί να μεταθέσει την ευθύνη για μία ακόμη φορά στην κοινωνία. Η προφανής αποτυχία δεν αφορά μόνο το γενικό στόχο που είχε θέσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης, να υπάρξει δηλαδή 70% κάλυψη του πληθυσμού μέσα στον Ιούνιο, αλλά και την κατάσταση σε ευάλωτες κατηγορίες του πληθυσμού: Το 30% άνω των ογδόντα ετών είναι ανεμβολίαστοι, όπως και το το 20% των τροφίμων σε οίκους ευγηρίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο εμβολιασμός είναι το βασικό εργαλείο για να αποκτήσει η κοινωνία μας τείχος ανοσίας και ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ τον υποστηρίζει εξαρχής. Αυτό πρέπει να γίνει όμως με τρόπο συμβατό με τις ελευθερίες και τα δικαιώματα, παράλληλα με τη συνέχιση μέτρων προστασίας (μάσκες, αποστάσεις, τακτική απολύμανση) που η κυβέρνηση υποτιμά, στο πλαίσιο του μηνύματος της ότι κινούμαστε στο τελευταίο μίλι πριν από το τέλος της πανδημίας.

Ο πρωθυπουργός αρχικά μιλούσε για «προνόμια» των εμβολιασμένων, αγνοώντας ότι στις δημοκρατίες δεν νοούνται προνόμια. Στη συνέχεια μίλησε διχαστικά για «ελευθερίες για όσους τις δικαιούνται», λες και η ελευθερία τεμαχίζεται, λες και μπορεί να έχουν ελευθερία ορισμένοι και να μην έχουν ελευθερία άλλοι. Η συνταγματική μας τάξη δέχεται να υπάρχουν περιορισμοί στον αυτοπροσδιορισμό ως προς το δικαίωμα στην υγεία, στο δικαίωμα στην κυκλοφορία, όπως και σε άλλα δικαιώματα, για να προστατευθεί η ζωή και η υγεία όλων. Η ελευθερία όμως παραμένει ο κανόνας. Και είναι συνταγματικά δυνατό να αντιμετωπιστούν με διαφορετικό τρόπο εμβολιασμένοι και μη εμβολιασμένοι, μόνο όμως σε ό,τι αφορά την ανάγκη προστασίας της δημόσιας υγείας και χωρίς αυτή η διάκριση να έχει τιμωρητικό χαρακτήρα, αλλιώς γίνεται αντισυνταγματική.

Για παράδειγμα, είναι συνταγματικό-και απολύτως λογικό- οι μη εμβολιασμένοι να πρέπει να επιδείξουν πρόσφατο τεστ για να έχουν πρόσβαση σε κλειστούς χώρους εστίασης, όπως συμβαίνει άλλωστε και με τις αεροπορικές μετακινήσεις. Δεν είναι όμως συνταγματική η πλήρης και άνευ όρων απαγόρευση εισόδου σε παρόμοιους χώρους. Τα παραπάνω απορρέουν από την διεθνή και συνταγματική έννομη τάξη και επιβεβαιώθηκαν πρόσφατα από το Ψήφισμα 2361 (2021) της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, που υπερψηφίσθηκε και από τους βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας. Σύμφωνα με αυτό, «ο εμβολιασμός δεν είναι υποχρεωτικός και κανείς δεν πρέπει να πιέζεται πολιτικά, κοινωνικά ή με άλλο τρόπο να εμβολιαστεί αν δεν το επιθυμεί» (παράγραφος 7.3.2). (…) Κανείς δεν πρέπει υφίσταται διακρίσεις επειδή δεν έχει εμβολιαστεί λόγω πιθανών κινδύνων για την υγεία ή επειδή δεν θέλει να εμβολιαστεί» (7.3.3). Ανάλογες είναι οι θέσεις και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όταν η Μάλτα επιχείρησε να απαγορεύσει την είσοδο στη χώρα σε όσους δεν έχουν εμβολιαστεί, ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα δικαιοσύνης, ισότητας σε κράτους δικαίου θεώρησε την αντίθεση της απαγόρευσης στην ευρωπαϊκή έννομη τάξη, δηλώνοντας «ότι κάθε μέτρο που περιορίζει την ελεύθερη κυκλοφορία πρέπει να είναι αναλογικό και να μην δημιουργεί διακρίσεις.»

Η συμπεριφορά της Κυβέρνησης είναι εξόχως αντιφατική. Τι έκανε στην περίπτωση των πυροσβεστών της ΕΜΑΚ; Όσους δεν είχαν εμβολιαστεί τους μετέθεσε σε άλλη υπηρεσία, χωρίς περιορισμό σε άλλο δικαίωμά τους. Με την πρόσφατη τροπολογία της, αντιθέτως, αντιστρέφει αυτήν την αρχή και με αντισυνταγματικό τρόπο, γιατί πλήττεται η αρχή της αναλογικότητας, ουσιαστικά εισάγει τιμωρητικά χαρακτηριστικά στερώντας από το μισθό στο δημόσιο τομέα και ουσιαστικά οδηγώντας σε απόλυση στον ιδιωτικό όσων δεν έχουν εμβολιαστεί.

Αντιμετωπίζουμε ως κοινωνία μία διπλή πρόκληση από την πανδημία, την οποία πρέπει να αντιμετωπίσουμε ενωμένοι, χωρίς τεχνητές διακρίσεις και κοινωνικούς αυτοματισμούς: αφενός πώς θα βγούμε όρθιοι και υγιείς από τον ιό αλλά και αφετέρου πώς θα θωρακίσουμε την δημοκρατίας και τα δικαιώματα μας. Γιατί μπορεί να είναι αναγκαίοι ορισμένοι έλεγχοι στη φάση αυτή της υγειονομικής κρίσης. Η κοινωνία όμως που θα προκύψει μετά, δεν πρέπει να είναι μια κοινωνία ελέγχων.