ΚΕΦΙΜ: Τι είναι η διαφοροποιημένη φορολόγηση και πώς μπορεί να ωφελήσει τους καταναλωτές

Τα θετικά αποτελέσματα που μπορεί να έχει η διαφοροποιημένη φορολόγηση –δηλαδή η επιβολή διαφορετικών φορολογικών συντελεστών σε αγαθά με βάση τη βλάβη που προκαλεί η κατανάλωσή τους στην υγεία, όπως η ζάχαρη, τα κορεσμένα λίπη, ο καπνός, το αλκοόλ και το αλάτι –εξετάζει το νέο κείμενο πολιτικής που δημοσιεύει το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ) και υπογράφει ο Πρόεδρος του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΚΕΦΙΜ, καθηγητής Παναγιώτης Λιαργκόβας.

Η διαφοροποιημένη φορολόγηση δίνει έμφαση στη μείωση της βλάβης που συνδέεται με συγκεκριμένα προϊόντα, αντί να επιδιώκει την πλήρη εξάλειψή τους μέσω απαγορεύσεων ή υπερβολικά υψηλών φόρων. Πρόκειται για μια νέα προσέγγιση στη δημόσια υγεία, που διαφοροποιείται από την παραδοσιακή λογική της πλήρους αποτροπής της κατανάλωσης. Η επιτυχία αυτής της πολιτικής εξαρτάται από τη δυνατότητα σαφούς διάκρισης των επιβλαβών παραγόντων κάθε προϊόντος, όπως η παρουσία ή απουσία καύσης στα προϊόντα καπνού και νικοτίνης, ή η περιεκτικότητα σε αιθανόλη στα οινοπνευματώδη ποτά.

Τα βασικά πορίσματα της μελέτης: 

• Η επιβολή οριζόντιων ειδικών φόρων κατανάλωσης μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της κατανάλωσης επιβλαβών προϊόντων, αλλά ταυτόχρονα μπορεί και να οδηγήσει σε αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις, όπως η ανάπτυξη παράνομων αγορών και η διακίνηση ακόμη πιο επικίνδυνων λαθραίων προϊόντων.
• Η διαφοροποιημένη φορολόγηση βασίζεται στην εκτίμηση της έντασης της βλάβης που προκαλεί η κατανάλωση προϊόντων στην υγεία, προωθώντας για τους καταναλωτές των προϊόντων αυτών τη μετάβαση σε λιγότερο επιβλαβείς εναλλακτικές λύσεις.
• Η επιτυχία της διαφοροποιημένης φορολόγησης εξαρτάται από την ελαστικότητα της ζήτησης και τη δυνατότητα διάκρισης των ουσιών που είναι επικίνδυνες για την υγεία.

Ο καθηγητής Παναγιώτης Λιαργκόβας έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Η ενιαία φορολογική αντιμετώπιση των επιβλαβών προϊόντων είναι μια αναποτελεσματική πολιτική, τόσο για τη δημόσια υγεία, όσο και για την οικονομία. Αντιθέτως, η διαφοροποίηση της φορολόγησης όπου αυτό είναι εφικτό βάσει της πραγματικής βλάβης ενθαρρύνει τους ήδη καταναλωτές να μεταβούν σε ασφαλέστερες επιλογές ελαχιστοποιώντας τα κίνητρα για ανάδυση μαύρων αγορών που συνδέονται με ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους. Όπως καταδεικνύει η μελέτη, στον σχεδιασμό της δημοσιονομικής πολιτικής της χώρας μας αξίζει να λάβουμε υπόψη μας αυτή την εναλλακτική προσέγγιση».