Πώς μπορείτε να προστατευτείτε από τον ήλιο στις διακοπές

Η έκθεσή μας στον ήλιο χωρίς αντηλιακή προστασία όχι μόνο προκαλεί βλάβες στο δέρμα (δερματίτιδα, σκούρες κηλίδες, ρυτίδες κ.ά.) αλλά επίσης δρα αθροιστικά γεγονός που σε βάθος χρόνου ενδέχεται να οδηγήσει σε καρκίνο του δέρματος.  

Να θυμάστε πάντα: Καμία μεμονωμένη μέθοδος προστασίας από τον ήλιο δεν μπορεί να μας παρέχει την τέλεια προστασία.

Ο καλύτερος τρόπος για να έχουμε ένα όμορφο, υγιές δέρμα είναι να υιοθετήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα από τα παρακάτω βήματα στον τρόπο ζωής μας και να τα μετατρέψουμε σε καθημερινές συνήθειες όπου κι αν βρισκόμαστε, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

• Χρησιμοποιείτε αντηλιακό κάθε μέρα, ακόμη και αν επικρατεί συννεφιά.
• Εφαρμόστε επαρκή ποσότητα αντηλιακού τουλάχιστον 15-30 λεπτά πριν βγείτε σε εξωτερικό χώρο.
• Ανανεώστε το αντηλιακό κάθε δύο ώρες. Αν κολυμπήσετε ή ιδρώσετε, επαναλάβατε κάθε μία ώρα.
• Προσέχετε όταν βρίσκεστε κοντά στο νερό και την άμμο. Οι συγκεκριμένες επιφάνειες αντανακλούν τις βλαβερές ακτίνες του ήλιου, γεγονός που μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα ηλιακού εγκαύματος.
• Κρατήστε τα μωρά ηλικίας κάτω των 6 μηνών εντελώς καλυμμένα και στη σκιά.
• Μην εκτίθεστε στον ήλιο 10 με 4. Το διάστημα αυτό οι ακτίνες του ήλιου είναι ισχυρότερες. Εφαρμόστε τον κανόνα της σκιάς: αν το ύψος της σκιάς σας είναι μικρότερο από το δικό σας, οι ηλιακές ακτίνες είναι στην εντονότερη φάση τους και πρέπει να αναζητήσετε σκιά.
• Φορέστε μακρυμάνικα ρούχα και μακριά παντελόνια. Ο κατάλληλος ρουχισμός μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εμπόδιο για τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου (UV). Συνιστά σταθερή προστασία, η οποία δεν μειώνεται σταδιακά όπως αυτή των αντηλιακών. Για πρόσθετη προστασία, αναζητήστε ρούχα κατασκευασμένα από ειδικά αντηλιακά υλικά.
• Ενισχύστε την προστασία σας με ένα καπέλο που καλύπτει το πρόσωπο, το λαιμό και τα αυτιά σας και ένα ζευγάρι γυαλιά ηλίου. Τα γυαλιά ηλίου με φακούς που απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία κατά 99% – 100% παρέχουν βέλτιστη προστασία για τα μάτια και το περιβάλλον την περιοχή αυτή δέρμα.
• Να είστε ακόμη πιο προσεκτικοί εάν λαμβάνετε φάρμακα που μπορεί να σας κάνουν πιο ευαίσθητους στον ήλιο. Σε αυτά περιλαμβάνονται συγκεκριμένοι τύποι αντιβιοτικών, αντιφλεγμονώδη, αντιμυκητησιακά, φάρμακα για την αρτηριακή πίεση και φάρμακα χημειοθεραπειών.

Ηλιακή ακτινοβολία και βλάβες στην όραση – Οδηγίες προφυλάξεις των ματιών από τον ήλιο

Με τον ίδιο τρόπο που βλάπτει το δέρμα σας, η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία (τόσο η UVA όσο και η UVB) φθάνει σε εσάς με αόρατα μήκη κύματος, δημιουργώντας αλλαγές στο DNA που μπορούν να οδηγήσουν σε καρκίνο του δέρματος στα βλέφαρα και πρόωρη γήρανση του ευαίσθητου δέρματος γύρω από τα μάτια σας.

Με την εφαρμογή ορισμένων απλών ενεργειών και την υιοθέτηση τους ως τρόπου ζωής, εσείς και η οικογένειά σας μπορείτε να απολαμβάνετε με ασφάλεια τις δραστηριότητες στο ύπαιθρο, προστατεύοντας παράλληλα την υγεία των ματιών σας και του ευαίσθητου δέρματος γύρω από αυτά.

• Φροντίστε να φοράτε γυαλιά ηλίου όλο το χρόνο όποτε βρίσκεστε στον ήλιο. Η βλάβη που προκαλεί ο ήλιος στα μάτια ενδέχεται να συμβεί οποιαδήποτε εποχή του έτους.
• Επιλέξτε γυαλιά που εμποδίζουν το 99 έως 100% της UVA όσο και 95% της UVB ακτινοβολίας.
• Φορέστε καπέλο με γείσο για να προστατεύετε το πρόσωπό σας και την κορυφή του κεφαλιού σας. Τα καπέλα μπορούν να μπλοκάρουν έως και το ήμισυ όλων των υπεριωδών ακτινών UV από τα μάτια και τα βλέφαρά σας.
• Χρησιμοποιήστε ένα αντηλιακό ευρέος φάσματος με δείκτη προστασίας 15 ή υψηλότερο, για να προστατευτείτε όταν πρέπει να βγάλετε τα γυαλιά σας. Επιλέξτε ένα που είναι ασφαλές τόσο για το πρόσωπο όσο και για τα μάτια σας.
• Ακολουθήστε τα παραπάνω ακόμα σε συνθήκες συννεφιάς: Οι ακτίνες του ήλιου μπορούν να περάσουν μέσα από την ομίχλη και τα σύννεφα, επομένως η προστασία των ματιών είναι σημαντική ακόμη και όταν υπάρχει συννεφιά.
• Προσέξτε ιδιαίτερα κοντά σε νερό, χιόνι και άμμο: το 80% ή περισσότερο των ακτινών του ήλιου αντανακλάται από αυτές τις επιφάνειες.
• Λάβετε υπόψιν σας το υψόμετρο: Η ένταση της υπεριώδους ακτινοβολίας αυξάνεται με το υψόμετρο, οπότε φροντίστε να προστατεύετε τα μάτια σας κατά τη διάρκεια του σκι, του snowboard και της ορειβασίας.
• Όπως προαναφέρθηκε, αναζητήστε σκιά: Όποτε είναι δυνατόν, ιδίως κατά τις ώρες που ο ήλιος είναι πιο έντονος (συνήθως 10 π.μ. – 4 μ.μ.).

Η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει  σοβαρές παθήσεις των ματιών, όπως:

• Καταρράκτη: Ο καταρράκτης αλλοιώνει την όραση, προκαλώντας προοδευτική απώλειά της.
• Εκφύλιση της ωχράς κηλίδας: Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας προκαλείται από σωρευτική βλάβη της υπεριώδους ακτινοβολίας στο κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς.
• Κερατίτιδα ή έλκος κερατοειδούς: Γνωστή και ως “τύφλωση από το χιόνι”, η πάθηση αυτή εμφανίζεται σε σκιέρ και πεζοπόρους λόγω της έντασης του ήλιου στα υψόμετρα και της αντανακλαστικής του φύσης από το νερό, το χιόνι και τον πάγο.

Ηλιακά εγκαύματα – Πότε να επισκεφθείτε γιατρό;

Ο ήλιος εκπέμπει ακτίνες φωτός που μπορούν να μας βοηθήσουν αλλά ταυτόχρονα και να μας βλάψουν. Αυτές είναι γνωστές ως υπεριώδεις (UV) ακτίνες. Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι υπεριωδών ακτινών: οι UVA, UVB και UVC.

Παρόλο που οι ακτίνες UV δεν είναι ορατές, μπορούν να διεισδύσουν στο δέρμα μας. Το δέρμα μας προφυλάσσεται από την μελανίνη και αποκτά ένα πιο σκούρο χρώμα, όταν αμύνεται σε πρώτο βαθμό κατά της υπεριώδους ακτινοβολίας. Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο επιτρέπει στις υπεριώδεις ακτίνες να φτάσουν στα εσωτερικά στρώματα αυτού. Πρόκειται για το γνωστό ηλιακό έγκαυμα. Το ηλιακό έγκαυμα μπορεί να προκαλέσει καταστροφή των κυττάρων του δέρματος, βλάβη ή ανάπτυξη καρκίνου. Τα σημάδια του ηλιακού εγκαύματος περιλαμβάνουν:

• Ερυθρότητα. Το δέρμα μας γίνεται κόκκινο λόγω της αύξησης της ροής του αίματος. Μπορεί να συμβεί αμέσως μετά την έκθεση στον ήλιο ή και λίγο αργότερα. Μπορεί να μην γίνει άμεσα αισθητό.
• Ζεστό δέρμα (επίσης ανατριχίλες ή ρίγη)
• Πόνος
• Φαγούρα
• Φουσκάλες
• Αφυδατωμένο δέρμα
• Ξεφλούδισμα (αυτός είναι ο τρόπος του σώματός μας να αποβάλλει τα νεκρά κύτταρα.)

Σε περίπτωση που τα σημάδια αυτά επιμένουν ή αν κατά τον αυτοέλεγχο παρατηρείτε νέες ή μεταβαλλόμενες δερματικές κηλίδες στο σώμα σας ή αλλαγές που σας ανησυχούν σε προυπάρχοντες σπίλους, καλό είναι να επικοινωνήσετε με το γιατρό σας. Αυτό περιλαμβάνει ένα σημείο που σας πονά, σας δημιουργεί κνησμό, έχει αλλάξει χρώμα ή σχήμα. Είναι σαφές ότι δεν οφείλονται όλες οι δερματικές αλλαγές σε καρκίνο του δέρματος. Ο γιατρός σας θα διερευνήσει ενδελεχώς τις «ύποπτες» περιοχές ώστε να προσδιορίσει με ακρίβεια την αιτία και να σας καθοδηγήσει αναλόγως.

Γιατί η προστασία του δέρματος είναι σημαντική για όλους;

Τα άτομα με σκούρο δέρμα διαθέτουν μεγαλύτερη φυσική προστασία αλλά αποτελεί κοινώς εσφαλμένη αντίληψη ότι το δέρμα που διαθέτει σημαντική ποσότητα μελανίνης δε χρειάζεται αντηλιακή προστασία. Οι βλαβερές ακτίνες UV μπορούν να διαπεράσουν όλους τους τύπους δέρματος!

Κίνδυνοι από την έκθεση στον ήλιο

Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο μπορεί να είναι ιδιαιτέρως επιβλαβής. Μπορεί να οδηγήσει σε:

• Αλλοιώσεις στο δέρμα. Ορισμένα κύτταρα του δέρματος με μελανίνη μπορεί να σχηματίσουν συσσωρεύσεις. Αυτό δημιουργεί φακίδες και ελιές. Με την πάροδο του χρόνου, αυτές ενδέχεται να εξελιχθούν σε καρκινώδεις.
• Πρόωρη γήρανση. O χρόνος έκθεσης στον ήλιο οδηγεί το δέρμα σε ταχύτερη γήρανση του δέρματος από τη φυσιολογική. Σημάδια αυτού είναι η εμφάνιση ρυτίδων, το τραχύ δέρμα και οι σκούρες κηλίδες.
• Μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Στο πλαίσιο της προστασίας του σώματός σας δραστηριοποιούνται τα λευκά αιμοσφαίρια. Όταν το δέρμα μας υποστεί εγκαύματα, τα λευκά αιμοσφαίρια αναλαμβάνουν να βοηθήσουν στη δημιουργία νέων κυττάρων. Κάτι τέτοιο μπορεί να θέσει σε κίνδυνο το ανοσοποιητικό σας σύστημα εν γένει.
• Βλάβες στα μάτια. Οι υπεριώδεις ακτίνες μπορούν να προξενήσουν αλλοιώσεις στους οφθαλμικούς ιστούς. Ενδέχεται να κάνουν έγκαυμα στο εξωτερικό στρώμα που ονομάζεται κερατοειδής χιτώνας. Επίσης μπορεί να επηρεάσουν την όρασή σας και, με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να αναπτυχθεί καταρράκτης. (δες αναλυτικά πώς συμβαίνει αυτό στη συνέχεια)
• Καρκίνο του δέρματος, γνωστός ως μελάνωμα. Αναφερόμαστε στη μη φυσιολογική ανάπτυξη των δερματικών κυττάρων – εμφανίζεται συχνότερα σε δέρματα που εκτίθενται στον ήλιο.

Παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος.

• φλεγμονώδη ηλιακά εγκαύματα στην παιδική ηλικία και στην εφηβεία
• οικογενειακό ιστορικό μελανώματος
• πολλές φακίδες και ελιές στο δέρμα
• ανοιχτόχρωμο δέρμα που καίγεται εύκολα

Οι τύποι δέρματος ταξινομούνται ανάλογα με την ευαισθησία του στην υπεριώδη ακτινοβολία. Εάν έχετε πολύ ανοιχτόχρωμο δέρμα (λευκό δέρμα) και τείνετε να καίγεστε εύκολα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ενώ παράλληλα δυσκολεύεστε να μαυρίσετε, έχετε τύπο δέρματος 1. Τα άτομα με τύπο δέρματος 1 διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο πρόωρης γήρανσης του δέρματος και μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης κάποιας μορφής καρκίνου του δέρματος. Εάν ανήκετε σε αυτόν τον τύπο, τότε θα πρέπει να περιορίσετε την έκθεσή σας στον ήλιο και πάντα να ντύνεστε πάντα έτσι ώστε να την ελαχιστοποιείτε, να φοράτε καπέλο και να χρησιμοποιείτε αντηλιακό.

Πώς επιλέγουμε το αντηλιακό; Όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζουμε

Υπάρχουν διάφοροι τύποι αντηλιακών με ποικίλα συστατικά και επίπεδα προστασίας. Να θυμάστε ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν λανθασμένες επιλογές. Οι δερματολόγοι συχνά λένε ότι το καλύτερο αντηλιακό είναι αυτό που θα χρησιμοποιήσετε σε συστηματική βάση.

Όταν επιλέγετε αντηλιακό, φροντίστε να διαβάζετε την ετικέτα πριν αγοράσετε. Τα παρακάτω στοιχεία θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε τους βασικότερους όρους. Μερικά βασικά στοιχεία στα οποία θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή κατά την επιλογή μας είναι τα εξής:

• Επιλέξτε ένα αντηλιακό με προστασία “ευρέος φάσματος” (broad-spectrum). Ο όρος αυτός  πρέπει να αναγράφεται στην ετικέτα κάθε αντηλιακού που χρησιμοποιείτε. Όλα τα αντηλιακά προϊόντα προστατεύουν από τις ακτίνες UVB, οι οποίες αποτελούν την κύρια αιτία των ηλιακών εγκαυμάτων και των καρκίνων του δέρματος. Τα αντηλιακά με αυτή την ετικέτα προστατεύουν τόσο από τις ακτίνες UVA όσο και από τις ακτίνες UVB. Όμως, οι ακτίνες UVA συμβάλλουν επίσης στον καρκίνο του δέρματος και στην πρόωρη γήρανση. Μόνο τα προϊόντα που περνούν ένα συγκεκριμένο τεστ μπορούν να φέρουν την ένδειξη “ευρέος φάσματος”.
• Ανθεκτικό στο νερό (water–resistant): Τα αντηλιακά με αυτόν τον ισχυρισμό στην ετικέτα έχουν εκτεταμένη δράση για 40 έως 80 λεπτά αφού βραχείτε. Κάθε προϊόν έχει το δικό του επίπεδο ανθεκτικότητας στο νερό, επομένως καλό είναι να διαβάζετε τις ετικέτες και να ακολουθείτε τις οδηγίες για το πόσο συχνά πρέπει να επαναλαμβάνετε την εφαρμογή του. Προσοχή! Ανθεκτικό στο νερό δε σημαίνει αδιάβροχο! Επαναλάβετε την εφαρμογή του αντηλιακού τουλάχιστον κάθε 2 ώρες και ακόμη πιο συχνά αν κολυμπάτε, ιδρώνετε ή σκουπιστείτε με πετσέτα.
• SPF: Ο δείκτης αυτός προσδιορίζει το επίπεδο προστασίας που παρέχει το αντηλιακό κατά των ακτίνων UVB. Όσο υψηλότερος είναι ο δείκτης SPF, τόσο μεγαλύτερη προστασία προσφέρει από τα ηλιακά εγκαύματα. Βεβαιωθείτε ότι το αντηλιακό σας έχει συντελεστή αντηλιακής προστασίας (SPF) 30 ή υψηλότερο. Υψηλότεροι αριθμοί SPF σημαίνουν μεγαλύτερη προστασία. Τα αντηλιακά SPF 15 φιλτράρουν περίπου το 93% των ακτινών UVB, τα αντηλιακά SPF 30 φιλτράρουν περίπου το 97%, τα αντηλιακά SPF 50 περίπου το 98% και τα SPF 100 περίπου το 99%. Να θυμάστε ότι κανένα αντηλιακό δεν σας προστατεύει πλήρως. (Ο ΕΟΦ απαιτεί κάθε αντηλιακό με SPF κάτω του 15 να φέρει προειδοποίηση ότι προστατεύει μόνο από τα ηλιακά εγκαύματα και όχι από τον καρκίνο ή τη γήρανση του δέρματος.)
• Ημερομηνία λήξης. Ελέγξτε την ημερομηνία λήξης του αντηλιακού. Τα αντηλιακά χωρίς ημερομηνία λήξης έχουν διάρκεια ζωής το πολύ 3 χρόνια. Η διάρκεια ζωής του μειώνεται σημαντικά εάν έχει εκτεθεί σε υψηλές θερμοκρασίες.

Η χρήση αντηλιακού μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένα επίπεδα βιταμίνης D;

Ένα μικρό ποσοστό υπεριωδών ακτινών UV όχι μόνο δε μας βλάπτει, αντίθετα, μάς ωφελεί. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), οι υπεριώδεις ακτίνες μπορούν να βοηθήσουν στη θεραπεία ορισμένων καταστάσεων υγείας. Οι γιατροί μπορεί να συστήσουν λελογισμένη έκθεση στον ήλιο για θεραπευτικούς λόγους σε άτομα που έχουν έκζεμα, ψωρίαση, ραχίτιδα ή ίκτερο.

Επίσης, συμβάλλει στη δημιουργία βιταμίνης D, η οποία απορροφά το ασβέστιο, απαραίτητο στοιχείο για τη διατήρηση υγιών οστών και όχι μόνο.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι ένα σοβαρό ζήτημα υγείας, ωστόσο δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η χρήση αντηλιακού μπορεί να προκαλέσει ανεπάρκεια βιταμίνης D. Οι μελέτες δεν δείχνουν σημαντική διαφορά μεταξύ της ποσότητας της βιταμίνης D σε άτομα που φορούν αυστηρά αντηλιακό και σε όσους δεν φορούν. Τα αντηλιακά είναι πολύ αποτελεσματικά στην πρόληψη των ηλιακών βλαβών και των εγκαυμάτων που προκαλούνται από την υπεριώδη ακτινοβολία, αλλά ακόμη και τα σκευάσματα SPF50+ αφήνουν ένα μικρό ποσοστό της υπεριώδους ακτινοβολίας να περάσει στο δέρμα, το οποίο με τη σειρά του ενεργοποιεί τη φυσική διαδικασία σύνθεσης της βιταμίνης D από τον οργανισμό.

Άλλωστε, υπάρχουν τόσο φυσικές όσο και εμπλουτισμένες διατροφικές πηγές βιταμίνης D που περιέχουν κατάλληλες ποσότητες για τη διατήρηση των επιπέδων αυτής της συγκεκριμένης βιταμίνης. (τόνος, σολομός, τυρί, κρόκοι αυγών, βερίκοκα, ροδάκινα κ.ά.)

Με απλά λόγια, τα οφέλη της ηλιοπροστασίας υπερτερούν του χαμηλού κινδύνου ανεπάρκειας βιταμίνης D.

Πηγή: SOS ΙΑΤΡΟΙ