“Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας και η Πανδημία της Έμφυλης Βίας”, της Δρ. Βασιλικής Π. Μελέτη

H 8η του Μάρτη δεν είναι γιορτή, είναι η συνεχής πορεία των γυναικείων αγώνων προς την ισότητα. Ήταν 8 Μάρτη 1857, όταν οι γυναίκες εργάτριες στην κλωστοϋφαντουργία της Νέας Υόρκης κατήλθαν σε απεργία και διαδήλωναν, απαιτώντας βελτίωση των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας, μείωση των ωρών εργασίας και εξίσωση των μισθών τους με των ανδρών. Έκτοτε, η 8η Μάρτη είναι μία ημερομηνία άρρηκτα συνδεδεμένη με τους αγώνες του γυναικείου και εργατικού κινήματος.

Είναι σαφές ότι το αίτημα της ισότητας παραμένει επίκαιρο, όσο το παραγωγικό μοντέλο εστιάζει στο υπερκέρδος των λίγων και σε αυτή την αέναη αλυσίδα, οι γυναίκες παραμένουν οι πλέον υπερεκμεταλλευόμενες. Εσχάτως, το τσουνάμι καταγγελιών για σεξουαλική κακοποίηση που ήρθαν στο φως «σημαδεύει» τη φετινή επέτειο της Ημέρας της Γυναίκας. Πρόκειται για εγκλήματα που βαραίνουν δυσανάλογα τη συλλογική συνείδηση των κοινωνιών. Συγχρόνως, παρατηρείται μία ραγδαία προβολή σεξιστικής κουλτούρας των ΜΜΕ και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, που αναπαράγουν τις ιδεοληψίες της κυρίαρχης πολιτικής τάξης. Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, η πολύμηνη καραντίνα οδήγησε με βεβαιότητα σε έξαρση των γυναικοκτονιών ανά την υφήλιο: σε κοινωνικό επίπεδο η γυναικοκτονία απαντά πιο συχνά στις χώρες με μικρότερη γυναικεία εκπροσώπηση σε δημόσια αξιώματα: η αντιμετώπιση της βίας κατά συντρόφων είναι το πρώτο βήμα για την πρόληψη της γυναικοκτονίας, σε μια εποχή που οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας εξαιτίας της πανδημίας συνετέλεσαν στην αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Το φαινόμενο των ανθρωποκτονιών γυναικών συνιστά άλλωστε μορφή δομικής βίας, που εκδηλώνεται συστηματικά σε κοινωνίες, όπου έχει απωλεσθεί η επί πολλά έτη καθιερωμένη πατριαρχική ισχύς.

Στον Ελληνικό Ποινικό Κώδικα πάντως δεν υφίσταται διακεκριμένη παραλλαγή της ανθρωποκτονίας που παραπέμπει συγκεκριμένα στη «γυναικοκτονία», ωστόσο εάν από τις περιστάσεις προκύπτει ότι έχει τελεστεί έγκλημα κατά παθόντος, η επιλογή του οποίου έγινε λόγω των χαρακτηριστικών ταυτότητας ή φύλου, το πλαίσιο ποινής αυστηροποιείται (άρθρο 81Α Π.Κ. – Έγκλημα με ρατσιστικά χαρακτηριστικά). Ωστόσο, τα στοιχεία που διαθέτουν οι μελετητές του εγκλήματος καταδεικνύουν ότι διεθνώς περίπου στο 40% των ανθρωποκτονιών, με θύμα γυναίκα, ευθύνεται ο άνδρας σύντροφός της, σε αντίθεση με το 6% της ευθύνης των συντρόφων σε ανθρωποκτονίες με θύμα άνδρα. Τα δεδομένα αυτά έχουν ωθήσει διεθνείς οργανισμούς να επαναπροσδιορίσουν τη στάση τους στο θέμα για την πρόληψη των εγκλημάτων. Αλλά και στην καθημερινή πρακτική, οι γυναίκες πρέπει να παλέψουν, ώστε να καταρρίψουν τα στερεότυπα που εγκλωβίζουν τους ανθρώπους, κάθε φύλου, σε συμπεριφορές που τελικά στρέφονται ενάντιά τους, ακρωτηριάζοντας τους ψυχικά. Η κατάρριψη των στερεοτύπων ασφαλώς προϋποθέτει πληθώρα θεσμικών και νομικών αλλαγών, αλλά και μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα, όπως σχολικά εγχειρίδια με συμπεριληπτική γλώσσα και εικονογράφηση σε όλη τη διάρκεια του σχολικού βίου και αναμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων.

Η ανάδειξη του φαινομένου της γυναικοκτονίας ως σεξιστικού εγκλήματος, όπως και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας απέναντι στη βία είναι «δύσκολο στοίχημα». Κάθε έμφυλη μορφή βίας παραβιάζει το δικαίωμα στη ζωή. Είναι ώρα να εισαχθεί το έγκλημα της γυναικοκτονίας στον Ποινικό Κώδικα και να γίνει ορατό στις αίθουσες των δικαστηρίων το επαχθές κοινωνικό φαινόμενο, μια γυναίκα να δολοφονείται επειδή είναι «γυναίκα». Να θεσμοθετηθεί η δίωξη ανδρών που ασκούν διαδικτυακή βία και σεξουαλική κακοποίηση γυναικών, κοριτσιών και παιδιών, μέσω εικόνας. Να μπει επιτέλους φρένο σε μια κατάσταση που δοκιμάζει τόσο τη δημοκρατία όσο και τον πολιτισμό μας.

* Η Βασιλική Μελέτη είναι Διδάκτωρ Κοινωνικής Πολιτικής (Πρωτοδικείο Αθήνας), Συγγραφέας του έργου «Έμφυλα Πρόσωπα σε Κρίση: η ισότητα στην επαγγελματική και την πολιτική ζωή» (2020)