“30 Ιουνίου 1923. Εκατό χρόνια πριν!”, του Λουκά Χριστοδούλου

Άρθρο του Λουκά Χριστοδούλου, Προέδρου του ΚΕΜΙΠΟ Νέας Ιωνίας & Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας στο Χ-τύπο

Ήταν ημέρα Σάββατο 30 Ιουνίου 1923. Εκατό χρόνια πριν. Μια συνηθισμένη καλοκαιρινή μέρα με θερμοκρασία να κυμαίνεται μεταξύ 22^ο  η χαμηλότερη και 30^ο βαθμούς η μεγαλύτερη. Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων ασχολούνται κυρίως: α) με την ολοκλήρωση των εργασιών και τις λεπτομέρειες για τη σύνταξη της Συνθήκης της Λοζάνης, (όπου ο Ελ. Βενιζέλος και η ελληνική διπλωματική αντιπροσωπεία δίνουν μάχη για την υπεράσπιση των εθνικών μας κυριαρχικών δικαιωμάτων), β) με τη λήψη του προσφυγικού δανείου και τη σύσταση της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.), γ) με τους καταλόγους των αιχμαλώτων στρατιωτών και αξιωματικών που εγκλωβίστηκαν στη Μ. Ασία και δ) με την ανασύνταξη του Ελληνικού Στρατού στον Έβρο.

Γύρω στις 10 το πρωί όμως, και ενώ σε όλη την Ελλάδα φυτρώνουν προσφυγικοί συνοικισμοί,  μια μικρή ομάδα 3-4 κυβερνητικών αυτοκινήτων ξεκινάει από το κέντρο της Αθήνας (την Παλαιά Βουλή) και ακολουθώντας βόρεια κατεύθυνση δια μέσου της αμαξιτής οδού παράλληλης προς την σιδηροδρομική γραμμή Πειραιά–Κηφισιάς (αργότερα η οδός αυτή ονομάστηκε λεωφόρος Ιωνίας), φτάνει στην περιοχή των Άνω Πατησίων. Η περιοχή ονομαζόταν Αλυσίδα, γιατί μια απλή αλυσίδα έκλεινε τον αμαξιτό χωμάτινο δρόμο που οδηγούσε από τα Πατήσια προς τον Ποδονίφτη (αργότερα Ν. Φιλαδέλφεια), όταν διερχόταν το ατμήλατο τρένο,  το ονομαζόμενο Θηρίο.

Ακολούθως η πομπή, εισέρχεται στην αμαξιτή οδό που συνέδεε την Αθήνα με το Ηράκλειο. Ο δρόμος χωμάτινος και αδιαμόρφωτος. Οι λακκούβες και η σκόνη κάνουν δύσκολη την κίνηση των αυτοκινήτων αλλά και των επιβατών τους. Ποιοι είναι μέσα στα κυβερνητικά αυτοκίνητα; Διακρίνουμε τον στρατηγό Νικ. Πλαστήρα, αρχηγό της Επανάστασης του 1922, τον Πρωθυπουργό Στυλ. Γονατά αλλά και τον υπουργό Πρόνοιας Απ. Δοξιάδη και άλλους επίσημους στρατιωτικούς και πολιτικούς.

Η πομπή, με αρκετή δυσκολία λόγω του αδιαμόρφωτου χωμάτινου οδοστρώματος,  φτάνει στο κέντρο του συνοικισμού Ποδαράδων. Ενός συνοικισμού που αρχίζει να διαμορφώνεται υπό τις οδηγίες του μηχανικού του Ταμείου Περιθάλψεως Προσφύγων, Δημ. Γεωργόπουλου. Λίγες δεκάδες ανθρώπων τους περιμένουν, με επικεφαλής έναν ιερέα. Είναι ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου με αρκετούς Σπαρταλήδες και εργάτες που σταματούν για λίγο τις εργασίες τους για να παρακολουθήσουν την τελετή της θεμελίωσης. Χαράσσουν οδούς και οικοδομικά τετράγωνα, δημιουργούν εξ αρχής ένα συνοικισμό. Οικοδομικός οργασμός. Οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, αρχίζουν μια νέα ζωή αναγείροντας τους δικούς τους προσφυγικούς συνοικισμούς, σύμφωνα  με την οριοθέτηση που είχε οργανώσει η Επαναστατική Κυβέρνηση του ΄22. Ένα χρόνο σχεδόν μετά την Μικρασιατική Καταστροφή,  βλέπουν τα όνειρα τους να παίρνουν σάρκα και οστά, με τη δημιουργία του δικού τους οικισμού.

Όπως μας λέει ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου, κατευθύνθηκαν εδώ κοντά στον χώρο του περίγυρου της σημερινής εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων. «Εις την δεξιάν πλευρά της νυν εκκλησίας των Αγ. Αναργύρων, η κυβέρνηση είχε χτίσει μια μεγάλη δεξαμενή δια την εργασίαν της εκκαθαρίσεως. Επάνω στη δεξαμενή τοποθετήσαμεν ανθοστήλας και δεκάδας χαλιών. Διακοσμήσαμεν δηλ. την δεξαμενήν κατά εξαιρετικόν τρόπον. Επάνω εκεί έγινε και ο αγιασμός».

Μετά τον αγιασμό, έφτασε η ώρα να δοθεί το όνομα στον οικισμό. Να τον βαφτίσουν. Ο  Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου (αυτή την μοναδική έγγραφη μαρτυρία έχουμε για το όνομα του συνοικισμού) ζήτησε να δοθεί το όνομα «Νέα Σπάρτη» διότι τα χαλιά της Σπάρτης ήταν ονομαστά σε όλο τον κόσμο αλλά και για να τους θυμίζει την αλησμόνητη πατρίδα τους. Ήταν σύνηθες σε όλη την Ελλάδα τότε να δίνονται ονόματα των αξέχαστων κοινοτήτων της Ανατολής στους νεοαναγειρόμενους προσφυγικούς οικισμούς.

Ο Νικ. Πλαστήρας αντέτεινε το όνομα «Νέα Πισιδία», το οποίο και έγινε αποδεκτό. Έτσι, λέγεται ότι ο θεμέλιος λίθος που τέθηκε στα θεμέλια του οικισμού λίγο πιο πέρα από τη σημερινή εκκλησία των Αγίων Αναργύρων, ανέγραφε το όνομα «Νέα Πισιδία». Βέβαια μερικούς μήνες αργότερα την ημέρα των εγκαινίων του συνοικισμού θα δοθεί το όνομα Ιωνία και λίγο αργότερα θα τεθεί το πρόθεμα νέα και έτσι ο συνοικισμός θα αποκτήσει το σημερινό του όνομα ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ.            Βέβαια ακόμα και σε επίσημα έγγραφα αντί Ν. Ιωνία, αναγράφεται Ποδαράδες, όπως επίσης έχει καταγραφεί και σε λαϊκά τραγούδια, για αρκετά χρόνια ακόμα.

Σε λίγο οι επίσημοι έφυγαν, ο οικοδομικός οργασμός ξεκίνησε και πάλι με γοργούς ρυθμούς. Χτίζονται δωμάτια από το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων (Τ.Π.Π.)  και από ιδιώτες που αγοράζουν οικόπεδα από το Ταμείο και σε λίγο θα δημιουργήσουν ένα μικρό συνοικισμό. Εδώ καταφθάνουν για να εργαστούν οικοδόμοι και εργάτες, όχι μόνο από την περιοχή της Αθήνας, αλλά και από την επαρχία αφού η ανοικοδόμηση θα κρατήσει αρκετούς μήνες και ο συνοικισμός θα επεκτείνεται σταδιακά μέχρι να συναντήσει τους άλλους συνοικισμούς της Ελευθερούπολης, της Ινέπολης, της Σαφράμπολης, του Περισσού, της Νέας Νεάπολης, της Καλογρέζας τα επόμενα χρόνια.

Μέχρι το 1934 ο συνοικισμός της Ν. Ιωνίας αλλά και οι υπόλοιποι συνοικισμοί γύρω της θα αποτελούν συνοικίες του δήμου της Αθήνας και τελικά το 1934  θα ιδρυθεί ο Δήμος Ν. Ιωνίας και θα περιλαμβάνει εκτός από το Ιστορικό Κέντρο και τις συνοικίες της Ελευθερούπολης, Σαφράμπολης, Ινέπολης, Νέας Νεάπολης και Περισσού. Το 1940 θα ενωθεί και η κοινότητα Καλογρέζας και έκτοτε ο Δήμος μας θα έχει όλες τις προαναφερθείσες συνοικίες που έχει και σήμερα.

Τι έγινε μέσα σε αυτά τα 100 χρόνια; Αγώνας απλών και φτωχών οικογενειών για ένα καλύτερο αύριο. Και όμως αυτοί οι νοικοκύρηδες που ήρθαν πάμπτωχοι και με ελάχιστα υπάρχοντα, κατόρθωσαν αυτό που ονομάστηκε η εποποιΐα της αστικής αποκατάστασης των προσφύγων. Δούλεψαν σκληρά, άνδρες και γυναίκες, κορίτσια και αγόρια στα εργοστάσια της περιοχής -τα περισσότερα ταπητουργεία και υφαντουργεία- και συνέβαλλαν στα μέγιστα στην αξιοπρεπή διαβίωσή τους αλλά και στην ανόρθωση της Ελληνικής Οικονομίας. Προσέφεραν Πολιτισμό, ανέδειξαν αξίες σε σημείο που να είναι σημείο αναφοράς και ο Μικρασιατικός Πολιτισμός αλλά και ο νεοελληνικός πολιτισμός που μπολιάστηκε από τα ήθη και έθιμα των αλησμόνητων πατρίδων της Ανατολής.

Σήμερα 100 χρόνια μετά ο συνοικισμός της Ν. Ιωνίας είναι ένας δήμος με περίπου 100.000 κατοίκους. Έχει χάσει την προσφυγική του ταυτότητα, ελάχιστα οικήματα έχουν παραμείνει για να θυμίζουν το παρελθόν της, οι πρόσφυγες έχουν γίνει μειοψηφία και η φυσιογνωμία της πόλης έχει αλλάξει ριζικά. Η εσωτερική μετανάστευση εργατών, η αστυφιλία των δεκαετιών του ΄50  και ΄60, από την επαρχία στα αστικά κέντρα αλλά και από το 1990 η μετακίνηση χιλιάδων αλλοδαπών και η εγκατάστασή τους στην πόλη μας έχει αλλάξει ριζικά το ανθρωπολογικό τοπίο.

Και όμως αυτός ο δήμος έχει γνωρίσει από την ίδρυσή του, Κινήματα με διώξεις, τη δικτατορία Μεταξά με τις εκτοπίσεις, τον Αλβανικό πόλεμο και τον μετέπειτα Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με δεκάδες ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για τη ελευθερία, δοκιμάστηκε σκληρά από τον Εμφύλιο, και γνώρισε την δικτατορία του Παπαδόπουλου, την Χούντα που έφερε εκατοντάδες Ιωνιώτες σε εξορία στα ξερονήσια. Δυο δήμαρχοι έχουν φυλακιστεί και εξοριστεί για τις ιδέες τους. Μετά το 1975 αρχίζει να ισορροπεί η κατάσταση,  αλλά με την είσοδο της χώρας μας, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφανίζεται η οποιαδήποτε βιομηχανική κίνηση που υπήρχε στην πόλη και η πόλη μετατρέπεται σε εμπορικό κέντρο. Τα εργοστάσια ή κλείνουν ή συνεχίζουν για λίγα χρόνια ως προβληματικές επιχειρήσεις. Οι κάτοικοι της πόλης ανταπεξέρχονται με υπομονή και επιμονή τις μεταβολές της οικονομικής κατάστασης. Τις δύσκολες στιγμές της οικονομικής κρίσης με τα μνημόνια πριν μερικά χρόνια, θέλω να πιστεύω ότι τα αφήσαμε στο παρελθόν.

Σήμερα η πόλη έχει αλλάξει εντελώς. Εκατοντάδες πολυκατοικίες, δεκάδες σχολεία και εκκλησίες, χιλιάδες καταστήματα, μετρό. Σε τίποτα δεν θυμίζει τον προσφυγικό συνοικισμό του 1923.

Αγαπητοί συμπολίτες και συμπολίτισσες,

Σήμερα τιμούμε την θεμελίωση ενός προσφυγικού συνοικισμού έναν αιώνα πριν, που η αγάπη των πρώτων οικιστών προσφύγων, τους οδήγησε να μεγαλουργήσουν, να δημιουργήσουν και να προκόψουν, για να είμαστε εδώ σήμερα εμείς ευγνώμονες των προγόνων μας.

Σήμερα όλοι ενωμένοι, χέρι-χέρι, ας κοιτάξουμε μπροστά ώστε να προσφέρουμε στα παιδιά μας, μια καλύτερη κοινωνία αντάξια των προσδοκιών μας και μια πόλη για την οποία οι πρόγονοί μας από εκεί ψηλά θα χαίρονται για την πρόοδό μας.

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΜΑΣ ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ!

ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ ΕΙΣΑΙ Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΜΑΣ!