Συντάξεις: Νέα διπλή ανατροπή – Αλλάζουν όλα στο ασφαλιστικό

*Πώς θα υπολογίζονται από το 2025
*Ποιοι είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι
*Νέα όρια συνταξιοδότησης από το ’27
*Ποια είναι τα επικρατέστερα σενάρια

Προ των πυλών βρίσκονται μεγάλες αλλαγές στις συντάξεις, που θα φέρουν τα πάνω κάτω και στον τρόπο υπολογισμό τους και στον προγραμματισμό ζωής που έχουν κάνει οι σημερινοί 50άρηδες και 60άρηδες.

Παράγοντες της κοινωνικής ασφάλισης υπογραμμίζουν ότι η διπλή αυτή ανατροπή θα διαμορφώσει νέο τοπίο στο ασφαλιστικό, με ότι αυτό συνεπάγεται για το ύψος των συντάξεων και τα χρόνια εργασίας.

Το δόγμα ότι όσα περισσότερα χρόνια εργάζεται κανείς τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η σύνταξη που θα πάρει δεν αλλάζει, αλλά είναι σαφές ότι τίποτα δεν θα είναι το ίδιο σε σύγκριση με όσα ισχύουν σήμερα.

Οι ανατροπές έχουν σχέση με την αλλαγή του δείκτη βάσει του οποίου γίνεται η αναπροσαρμογή στις συντάξεις και με την ωρολογιακή βόμβα του δημογραφικού, που σιγοκαίει εδώ και πολλά χρόνια.

Αυτό σημαίνει ότι πλησιάζει η ώρα για τη λήψη των κρίσιμων και ενδεχομένως επώδυνων αποφάσεων, που θα αλλάξουν άρδην όλα όσα γνωρίζαμε έως τώρα για το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας.

Το γεγονός ότι ήδη δίνονται κίνητρα για την εργασία των συνταξιούχων, αποτελεί οδηγό για όσα θα συμβούν τα επόμενα χρόνια, προκειμένου να μην καταρρεύσει το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας.

Η εκτίμηση που κυριαρχεί είναι ότι οι συντάξεις θα αυξηθούν, αλλά η εξασφάλιση των αυξημένων αποδοχών θα έχει ως προϋπόθεση περισσότερα χρόνια δουλειάς και για άνδρες και για γυναίκες.

Στο πλαίσιο αυτό, από την επόμενη χρονιά, θα αλλάξει ο τρόπος υπολογισμού για το ύψος της σύνταξης, ενώ από το 2027, είναι πολύ πιθανό να δούμε νέα αυξημένα όρια ηλικίας για να εγκαταλείψει κανείς τον εργασιακό του βίο.

Νέος υπολογισμός

Από το 2025 μπαίνει στη ζωή μας ένας νέος δείκτης, που συνδέεται με τους μισθούς και με το ύψος του πληθωρισμού, που θα πυροδοτήσει σημαντικές ανατροπές ως προς το ύψος της σύνταξης

Αυτό σημαίνει ότι όσοι συνταξιοδοτηθούν από το 2025 και μετά, είναι υποχρεωμένοι να κάνουν νέους υπολογισμούς, καθώς το ύψος της σύνταξης, θα είναι διαφορετικό σε σχέση με τους υπολογισμούς που έχουν κάνει.

Ειδικότερα, για το διάστημα από 2002 έως 2024, οι συντάξιμες αποδοχές θα αυξάνονται κατά το ποσοστό του πληθωρισμού, ενώ από το 2025 και μετά θα αυξάνονται κατά το ποσοστό μεταβολής του Δείκτη Τιμών Μισθών.

Ο δείκτης ετοιμάζεται από την ΕΛΣΤΑΤ και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ειδικών στην κοινωνική ασφάλιση θα δώσει υψηλότερες συντάξεις, λόγω του ότι η αύξηση στους μισθούς κινείται υπό κανονικές συνθήκες πάνω από τον πληθωρισμό.

Όπως εξηγούν, η ετήσια αναπροσαρμογή τους παύει να συνδέεται με την εξέλιξη του πληθωρισμού και θα συνδέεται με έναν καινούργιο δείκτη, που είναι ο δείκτης μεταβολής των μισθών.

Ποιους αφορά

Η νέα ρύθμιση που είναι προ των πυλών, θα αφορά τους νέους συνταξιούχους από το 2025 και εφεξής, που δεν αποκλείεται να είναι και οι τελευταίοι τυχεροί, καθώς στη συνέχεια τίποτα δεν θα είναι το ίδιο.

Από το 2025, δηλαδή, οι συντάξιμες αποδοχές των ασφαλισμένων, που είναι και η βάση για τον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης, θα αυξάνονται με το ποσοστό αύξησης του Δείκτη μισθών όλων των εργαζομένων.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, εάν το 2024 ο δείκτης μισθών καταγράψει αύξηση της τάξης του 3,5%, αυτό το ποσοστό θα αυξήσει και τον μισθό που θα ληφθεί υπόψη για την ανταποδοτική σύνταξη όσων αποχωρήσουν το 2025.

Η ανατροπή

Κατά συνέπεια, η μεταβολή αυτού του δείκτη, θα είναι το “κλειδί” σχετικά με τις αναπροσαρμογές που αφορούν στις συντάξιμες αποδοχές για τον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης, το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών, τις εισφορές των ελευθέρων επαγγελματιών και των αγροτών.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, όσοι ασφαλισμένοι αποχωρούν από το 2025, θα έχουν δύο τρόπους υπολογισμού για τον καθορισμό των συντάξιμων αποδοχών τους.

-Από το 2002 έως και το 2024, το ανταποδοτικό τμήμα της σύνταξης θα αυξάνεται κατά το ποσοστό μεταβολής του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή κάθε έτους.
-Από το 2025 και μετά, το ανταποδοτικό τμήμα της σύνταξής θα αυξάνεται ανάλογα με το ποσοστό μεταβολής του Δείκτη μισθών για το σύνολο της οικονομίας.

Τα θολά σημεία

Εκ πρώτης όψεως, το συμπέρασμα στο οποίο οδηγείται κανείς ότι λόγω του υψηλού πληθωρισμού, οι σημερινοί εργαζόμενοι και αυριανοί συνταξιούχοι, θα έχουν πολύ μεγαλύτερες συντάξιμες αποδοχές.

Το ερώτημα, όμως, είναι τι θα γίνει σε βάθος χρόνου και εάν θα δίνονται αυξήσεις στην περίπτωση κατά την οποία, υπάρξει πλήρης αποκλιμάκωση του πληθωρισμού.

Κοινό μυστικό είναι, άλλωστε, ότι ο νέος δείκτης θα δείχνει και την αύξηση του μέσου μισθού κάθε χρόνο και από το αποτέλεσμα που θα προκύπτει θα κρίνεται εάν οι νέες συντάξεις θα είναι υψηλότερες ή χαμηλότερες από τις τωρινές.

Παράδειγμα

Με τον δείκτη μισθών η αύξηση της ανταποδοτικής σύνταξης μπορεί να είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με την αύξηση που θα προέκυπτε αν η μεταβολή των συντάξιμων αποδοχών συνεχιζόταν να γίνεται με βάση τον πληθωρισμό.

Το παράδειγμα του κατώτατου μισθού είναι άκρως διαφωτιστικό, καθώς εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι στα τρία τελευταία χρόνια έχει πάρει αθροιστικά αύξηση 23% ενώ ο πληθωρισμός αυξήθηκε σωρευτικά 16,1%.

Το 2022, ο μισθός αυξήθηκε κατά 7,2% με πληθωρισμό 9,6%, το 2023 ο κατώτατος μισθός κατά 9,4%, με πληθωρισμό 3,5% και το 2024 ο μισθός αυξήθηκε κατά 6,4% με εκτίμηση για πληθωρισμό 3%.

Η ανταποδοτική

Παρά τους δικαιολογημένους φόβους που υπάρχουν, η εκτίμηση που κυριαρχεί είναι ότι το νέο σύστημα μπορεί να οδηγήσει σε αυξήσεις πάνω από τον πληθωρισμό και σε μεγαλύτερη ανταποδοτική σύνταξη.

Με το σημερινό σύστημα, οι ασφαλισμένοι κερδίζουν μόνο τις χρονιές που ο πληθωρισμός είναι υψηλός και με εξαίρεση το 2022, που ο πληθωρισμός ήταν στο 9,9%, καμία από τις άλλες χρονιές δεν πέρασε το 3%.

Αυτό σημαίνει ότι με την αλλαγή που θα ισχύσει από το 2025, οι ασφαλισμένοι που θα βγουν από το 2025 έως το 2028 θα πάρουν μεγαλύτερη ανταποδοτική σύνταξη, καθώς θα υπολογιστεί με μισθούς αυξημένους κατά 5% κάθε έτος.

Η εκτίμηση μάλιστα που κυριαρχεί μεταξύ των ειδικών στην κοινωνική ασφάλιση είναι ότι η αλλαγή που θα επέλθει από το 2025 θα ωφελήσει με ακόμη υψηλότερη ανταποδοτική σύνταξη τους νέους συνταξιούχους.

Δημογραφικό- Προσδόκιμο

Ο πλέον κρίσιμος παράγοντας για τη δεύτερη μεγάλη ανατροπή που έρχεται στις συντάξεις έχει σχέση με τον εφιάλτη του δημογραφικού, καθώς η Ελλάδα γίνεται πλέον μια χώρα γερόντων.

Το γεγονός ότι το 2023 γεννήθηκαν μόλις 73.000 παιδιά, δείχνει τη σοβαρότητα του προβλήματος, που είναι βέβαιο ότι θα αλλάξει τα πάντα ως προς το πότε θα μπορεί να εγκαταλείψει κανείς τον εργασιακό του βίο με αξιοπρεπή σύνταξη.

Σε όλα αυτά θα πρέπει να προσθέσει κανείς και την αύξηση του προσδόκιμο ζωής που θα αποτυπωθεί και στη Μελέτη της Αναλογιστικής Αρχής, γεγονός που ανοίγει τον δρόμο για αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης μετά το 2027.

Ο νόμος του 2010, ορίζει ότι από το 2024 τα όρια ηλικίας θα ανακαθορίζονται ανά τριετία, με βάση πάντα το προσδόκιμο ζωής και με σημείο αναφοράς την ηλικία των 65 ετών.

Από το 2010 έως το 2015 είχαμε αύξηση του προσδόκιμου ζωής -7 έως 12 μήνες-, αλλά από το 2015 έως το 2020 δεν σημειώθηκε αντίστοιχη αύξηση, ενώ λόγω και της πανδημίας έχει υποχωρήσει.

Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας είχε κρίνει ότι δεν χρειαζόταν να ανοίξει η συζήτηση που αφορά στην αύξηση των γενικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης νωρίτερα από το 2027, καθώς:

Α.Η χώρα ήταν “οχυρωμένη” καθώς η πίεση της τρόικας οδήγησε στην αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης κατά 2 έτη, στα 67 χωρίς όριο ηλικίας και στα 62, με σαράντα έτη προϋπηρεσίας.
Β. Με τον νόμο 4336/2015 (τρίτο μνημόνιο) αυξήθηκαν με βίαιο τρόπο και όλα τα ενδιάμεσα ηλικιακά όρια ηλικίας.
Γ. Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης μαζί με τη Γαλλία (μετά τη μεταρρύθμιση Μακρόν) και την Ιταλία ( 67 και 64).

Όλα αλλάζουν

Ωστόσο, οι εκτιμήσεις που υπάρχουν για το προσδόκιμο ζωής, καθιστούν σαφές ότι έχει αυξηθεί, κάτι που σημαίνει ότι όλα αλλάζουν, ως προς το πότε θα βγαίνουμε στη σύνταξη.

Οι ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης εκτιμούν ότι η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, θα φέρει στο τραπέζι από το 2027 και το θέμα της αύξησης του ορίου ηλικίας για τη συνταξιοδότηση.

Δύο είναι τα επικρατέστερα σενάρια, με βάση τα όσα ισχύουν σε ευρωπαϊκές χώρες που ακολουθούν το ίδιο μοντέλο, δηλαδή συνδέουν το προσδόκιμο ζωής με τα όρια ηλικίας.

Το πρώτο σενάριο είναι τα όρια να αυξάνονται σταδιακά, από έναν έως τρεις μήνες κάθε χρόνο για να περιοριστούν οι αντιδράσεις.

Το δεύτερο είναι να υπάρξει στάση αναμονής ώστε το προσδόκιμο ζωής να αυξηθεί κατά ένα έτος στρογγυλό, ώστε να αυξηθούν αντίστοιχα και τα όρια.

Τα νέα όρια

Η κατεύθυνση, πάντως, της Eurostat είναι από το 2030 η Ελλάδα να αυξήσει κατά ενάμισι έτος στα 68,5, το όριο των 67 που ισχύει σήμερα και για την πρόωρη συνταξιοδότηση κατά ένα έτος και τρεις μήνες, δηλαδή από τα 62 στα 63,5.

Ειδικά για τις γυναίκες, λόγω του μεγαλύτερου προσδόκιμου ζωής, υποδεικνύει αύξηση του ορίου ηλικίας το 2030 κατά ένα μήνα περισσότερο, στα 68,6 και στα 63,6 για πρόωρη συνταξιοδότηση.

Εάν, μάλιστα, εξεταστεί το θέμα στη βάση των επόμενων δεκαετιών, τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα, με βάση τις προβολές που έχουν γίνει.

Κι αυτό γιατί το 2050 το γενικό όριο ηλικίας πρέπει να φτάσει στα 70,5 έτη και με πρόωρη σύνταξη στα 65,5 ενώ το 2070 τα όρια θα πρέπει να αγγίξουν τα 72,5 και με πρόωρη σύνταξη τα 67,5.