Η πολιτική δράση και η κληρονομιά της Οριάνα Φαλάτσι

Χριστίνα Κατωπόδη

Η Οριάνα Φαλάτσι υπήρξε μια από τις πιο επιδραστικές μορφές του δημοσιογραφικού κόσμου του 20ού αιώνα, εκπροσωπώντας την ανάγκη για αλήθεια και αταλάντευτη κριτική στους κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς. Η στάση της δεν περιορίστηκε απλώς στην καταγραφή των γεγονότων, αλλά και στην πρόκληση και την υποκίνηση δράσης, πάντα με γνώμονα την ανάγκη για προσωπική ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη.

Η Φαλάτσι δεν ήταν απλώς δημοσιογράφος· ήταν μία φωνή που εκκινούσε από την ίδια την καρδιά της σύγκρουσης. Όταν κατέγραφε τις μεγάλες πολιτικές και στρατιωτικές κρίσεις της εποχής της, δεν περιοριζόταν στο να αναπαράγει την επικρατούσα αφήγηση. Αντίθετα, χρησιμοποιούσε τις συνεντεύξεις και τα κείμενά της για να προκαλέσει, να ρωτήσει, να αμφισβητήσει. Για εκείνη, η πολιτική δράση ήταν μια προέκταση της ίδιας της διαδικασίας της δημοσιογραφίας: μία διαδικασία με στόχο την ανατροπή της υποκρισίας, την αποδοχή της ανθρώπινης αδυναμίας και την επανεξέταση των εξουσιαστικών δομών.

Η σύγχρονη πολιτική κρίση

Σήμερα, η πολιτική δράση, όπως και η δημοσιογραφία, μοιάζει να έχει καταστεί προϊόν κατανάλωσης. Η σφαίρα της δημόσιας συζήτησης, αν όχι κατακερματισμένη, υποβιβάζεται σε φτηνό θέαμα, σχεδόν ανώφελο. Οι πολιτικοί λόγοι γίνονται σύντομα, εύκολα καταναλώσιμα κομμάτια πληροφοριών, ενώ η ίδια η πολιτική δράση απορροφάται από την εικόνα και την επιβεβαίωση. Οι κοινωνίες καταναλώνουν πολιτική χωρίς ουσιαστική συμμετοχή, χωρίς δράση, χωρίς το βάρος του αγώνα.

Η Φαλάτσι είχε επανειλημμένα τονίσει τον κίνδυνο να καταστεί η πολιτική μόνο ένα θέαμα, μία απλή αναπαράσταση χωρίς αντίκτυπο. Η πορεία των γεγονότων, για εκείνη, δεν ήταν ποτέ απλώς μία σειρά από αδιάφορους αριθμούς ή γεγονότα. Κάθε γεγονός, κάθε πολιτική απόφαση, κάθε κρίση, είχε αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Στη σημερινή εποχή, η πολιτική φαίνεται να έχει υποταχθεί σε μια λογική «ευκολίας» και «γρηγορότητας», όπου το σημαντικό δεν είναι το μήνυμα αλλά η ταχύτητα και η απλότητα της επικοινωνίας.

Η πολιτική, στην εποχή μας, προσλαμβάνει τη μορφή μιας συνεχούς διαδικασίας ανταλλαγής «ευκολόπεπτων» πληροφοριών. Ο τρόπος με τον οποίο καταναλώνουμε την πολιτική μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν διαφέρει πολύ από τον τρόπο με τον οποίο καταναλώνουμε το θέαμα: είναι όλα μέρος του ίδιου κύκλου. Στην πραγματικότητα, οι χρήστες δεν συμμετέχουν ενεργά στην πολιτική διαδικασία· αντίθετα, είναι θεατές, παθητικοί αποδέκτες πληροφοριών που πολλές φορές είναι φιλτραρισμένες ή χειραγωγημένες από μηχανισμούς εξουσίας.

Η σύγχρονη απάθεια

Η Φαλάτσι θα απέφευγε να αγνοήσει αυτό το σύγχρονο φαινόμενο. Ο σύγχρονος κόσμος, μέσα από την αποποίηση της προσωπικής ευθύνης και την απόλυτη αφοσίωση στη φαινομενικότητα, οδηγείται στην παθητικότητα. Η συμμετοχή, όποια και αν είναι αυτή, περιορίζεται σε εύκολες δράσεις, όπως likes και σχόλια, χωρίς ουσιαστική συμμετοχή ή δράση. Η ίδια η πολιτική, η οποία κάποτε απαιτούσε αγώνα, θυσίες και ατομική δέσμευση, υποβαθμίζεται σε εφήμερη αντίδραση χωρίς αντικείμενο ή κατεύθυνση.

Η πολιτική δράση: Αντίσταση και ελευθερία

Η Φαλάτσι πίστευε ακράδαντα ότι η πολιτική δράση είναι σύμφυτη με την αντίσταση στην καταπίεση. Δεν είναι αρκετό να παρακολουθούμε απλά τις εξελίξεις· πρέπει να αναλαμβάνουμε ενεργό ρόλο και να δημιουργούμε συνθήκες αντίστασης, ακόμη και όταν οι συνθήκες μοιάζουν αβέβαιες ή καταθλιπτικές. Αυτό, όμως, απαιτεί την επαναφορά της προσωπικής και συλλογικής ευθύνης, τη διάθεση να αμφισβητήσουμε και να αντισταθούμε σε κάθε είδους εξουσία που προσπαθεί να υπονομεύσει την αλήθεια και την ελευθερία μας.

Εν κατακλείδι, η πολιτική δράση δεν μπορεί να περιοριστεί στο «θέαμα». Είτε πρόκειται για τη δημοσιογραφία της Φαλάτσι είτε για την καθημερινή ζωή του πολίτη, η συμμετοχή στην πολιτική σημαίνει επαναφορά του αγώνα, της αμφισβήτησης και της κριτικής. Η φωνή μας δεν μπορεί να περιοριστεί σε σιωπηλές κινήσεις αδράνειας. Η πολιτική, η αληθινή πολιτική, οφείλει να είναι πράξη αντίστασης, πράξη χειραφέτησης.