Little Miss Grumpy: Η εικονογράφος που μετέτρεψε τη «γκρίνια» σε τέχνη

Σε έναν κόσμο γεμάτο πληροφορίες, εικόνες και θορύβους, η Little Miss Grumpy έρχεται σαν μια οξυδερκής ανατροπή. Μ’ ένα σκίτσο, μια φράση, ένα χρώμα, καταφέρνει να δημιουργήσει κάτι που ξεχωρίζει. Χωρίς φόβο και χωρίς δισταγμό, η Μαρία Παγκάλου μας δείχνει πως η τέχνη μπορεί να είναι ταυτόχρονα παιχνιδιάρικη και βαθιά, αθώα και έντονη, με χιούμορ και ευαισθησία, χωρίς ποτέ να χάνει την αυθεντικότητα της.

Με τα σχέδιά της, που άλλοτε σπάνε τη σιωπή, άλλοτε φωτίζουν τις σκέψεις, και πάντα προκαλούν συναισθήματα, καταφέρνει να δημιουργήσει έναν δικό της κόσμο – έναν κόσμο γεμάτο ζωντάνια και δυναμισμό. Έναν κόσμο που μας θυμίζει πως η τέχνη δεν είναι απλώς εικόνες, αλλά το μέσο που μπορεί να κάνει τη διαφορά, να αποδώσει την πραγματικότητα με έναν τρόπο μοναδικό και να επικοινωνήσει με την ψυχή του κάθε θεατή.

Η Little Miss Grumpy δεν είναι απλά μια εικονογράφος. Είναι η δύναμη πίσω από όλους εκείνους τους ανθρώπους που αναζητούν να εκφραστούν, να γελάσουν, να σκεφτούν και να δημιουργήσουν με την ίδια αυθεντικότητα που έχει και η τέχνη της. Στην καρδιά της Αθήνας, το φυσικό της κατάστημα στη γωνία Ιπποκράτους και Διδότου είναι το σημείο συνάντησης για όσους αναγνωρίζουν την τέχνη ως μέσο επικοινωνίας, κοινωνικής έκφρασης και έμπνευσης. Εκεί, κάθε σχέδιο της δεν είναι μόνο μία εικόνα, αλλά ένα μικρό, δυναμικό μήνυμα στον κόσμο, που μας προκαλεί να τον δούμε με νέα μάτια.

• Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζεις ως illustrator στην Ελλάδα; Υπάρχουν εμπόδια ή δυσκολίες που θεωρείς ιδιαίτερα σημαντικά για τους νέους καλλιτέχνες στην ελληνική σκηνή;

Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η έλλειψη σταθερής επαγγελματικής αναγνώρισης και η υποτίμηση της δημιουργικής εργασίας. Αν και υπάρχει ταλέντο και δημιουργικότητα, η αγορά είναι περιορισμένη, και συχνά η εικονογράφηση αντιμετωπίζεται ως δευτερεύουσα τέχνη ή ως “πάρεργο” αντί για μια αυτόνομη, ισχυρή μορφή οπτικής αφήγησης.

Ένα ακόμα σημαντικό εμπόδιο είναι η φορολογική και γραφειοκρατική πραγματικότητα στην Ελλάδα, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες του καλλιτεχνικού επαγγέλματος. Οι καλλιτέχνες –ανεξαρτήτως εμπειρίας ή αναγνωρισιμότητας– καλούνται να ανταπεξέλθουν σε ένα σύστημα που συχνά λειτουργεί αποτρεπτικά για τη βιωσιμότητα του επαγγέλματος. Πολλοί καταλήγουν να δουλεύουν με πελάτες του εξωτερικού ή να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις για να επιβιώσουν οικονομικά, γεγονός που δημιουργεί μια συνεχή αβεβαιότητα.

Για τους νέους καλλιτέχνες, η μεγαλύτερη δυσκολία είναι να βρουν την ταυτότητά τους μέσα σε αυτό το περιβάλλον, να δημιουργήσουν έναν προσωπικό χώρο έκφρασης και να καταφέρουν να τον μετατρέψουν σε βιώσιμη επαγγελματική πορεία.

• Πώς εξελίχθηκε η αισθητική σου με τα χρόνια; Υπήρξε κάποια στιγμή που συνειδητοποίησες ότι βρήκες τη μοναδική σου ταυτότητα ως illustrator;

Η αισθητική μου πέρασε από διάφορες φάσεις, όπως συμβαίνει σε κάθε δημιουργό που βρίσκεται σε συνεχή αναζήτηση. Στην αρχή επηρεαζόμουν έντονα από καλλιτέχνες που θαύμαζα, δοκιμάζοντας διαφορετικά στυλ και τεχνικές. Ήταν μια διαδικασία μίμησης και αποδόμησης, όπου προσπαθούσα να βρω ποια στοιχεία με εκφράζουν πραγματικά.

Η στιγμή που ένιωσα ότι βρήκα τη δική μου ταυτότητα ήρθε σταδιακά, όταν σταμάτησα να συγκρίνω τον εαυτό μου με άλλους και άρχισα να δημιουργώ εικόνες που προέρχονταν αυθεντικά από τον δικό μου συναισθηματικό κόσμο. Μέσα από δοκιμές, αποτυχίες και συνεχή εξερεύνηση της φόρμας και του χρώματος, άρχισα να διαμορφώνω μια αισθητική που με αντιπροσωπεύει. Αυτό δεν σημαίνει ότι η αισθητική μου είναι στατική – συνεχώς εξελίσσεται, αλλά πλέον έχω έναν σταθερό άξονα που με καθοδηγεί.

• Υπάρχουν καλλιτέχνες ή κινήματα που σε έχουν επηρεάσει στην ανάπτυξη της αισθητικής σου; Αν ναι, ποιοι είναι αυτοί και πώς έχεις ενσωματώσει τα στοιχεία τους στη δουλειά σου;

Σίγουρα! Έχω επηρεαστεί από την εικονογράφηση των ‘60s και ‘70s, τη λαϊκή τέχνη, τον σουρεαλισμό και το κίνημα του pop art. Καλλιτέχνες όπως η Fafi, η Tove Jansson και η Rebecca Dautremer έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στη δουλειά μου.

Η Fafi, για παράδειγμα, με την τολμηρή και παιχνιδιάρικη αισθητική της, με έκανε να δω πώς το χρώμα και η στάση των χαρακτήρων μπορούν να δώσουν έντονη προσωπικότητα σε ένα σχέδιο. Η Tove Jansson με επηρέασε μέσα από τη λιτότητα των γραμμών της και τον τρόπο που δημιουργούσε κόσμους με βαθιά συναισθηματική αξία. Η Rebecca Dautremer, από την άλλη, με τη λεπτομερή και ατμοσφαιρική χρήση του φωτός, μου έδειξε πώς η εικονογράφηση μπορεί να έχει κινηματογραφικό βάθος.

Προσπαθώ να ενσωματώνω στοιχεία από τη δυναμική χρήση των χρωμάτων, τις αφαιρετικές φόρμες και την αφηγηματική δύναμη που έχουν οι εικόνες τους, χωρίς όμως να αντιγράφω – πάντα με στόχο να δημιουργήσω κάτι προσωπικό.

• Η αισθητική σου συχνά αποπνέει μια αίσθηση παιχνιδιού και αθωότητας, αλλά ταυτόχρονα αγγίζει και σοβαρά κοινωνικά ζητήματα. Πώς ισορροπείς αυτές τις δύο αντιφάσεις μέσα στο έργο σου;

Πιστεύω ότι η οπτική γλώσσα μπορεί να είναι παιχνιδιάρικη χωρίς να χάνει την ουσία της. Η χρωματική παλέτα και οι φόρμες που χρησιμοποιώ έχουν συχνά μια αίσθηση αθωότητας, αλλά αυτό λειτουργεί ως αντίστιξη όταν το περιεχόμενο της εικόνας αγγίζει βαθύτερα κοινωνικά ή συναισθηματικά ζητήματα.

Συχνά κρύβω μικρές λεπτομέρειες ή χρησιμοποιώ συμβολισμούς για να περάσω βαθύτερα μηνύματα, χωρίς να βαραίνω υπερβολικά το έργο. Θέλω το κοινό να μπορεί να απολαύσει την εικόνα σε διαφορετικά επίπεδα: είτε ως μια όμορφη σύνθεση είτε ως κάτι που προκαλεί σκέψη και αμφισβήτηση.

• Πιστεύεις ότι η τέχνη έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο ή να επηρεάσει τις κοινωνικές αντιλήψεις; Ποιο είναι το μεγαλύτερο κοινωνικό θέμα που θα ήθελες να αναδείξεις μέσα από τη δουλειά σου;

Η τέχνη μπορεί να μην αλλάζει τον κόσμο από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά έχει τη δύναμη να αλλάξει τις αντιλήψεις των ανθρώπων – και αυτό από μόνο του είναι τεράστιο. Μια εικόνα μπορεί να μεταφέρει ένα συναίσθημα, να αφυπνίσει μια σκέψη, να κάνει κάποιον να αναρωτηθεί ή να δει τα πράγματα από μια διαφορετική σκοπιά.

Μέσα από τη δουλειά μου, με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα θέματα όπως η ψυχική υγεία, η παιδική ηλικία και η ενηλικίωση, η πολιτική σάτιρα και η ελληνική οικογένεια. Θεωρώ ότι η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως καθρέφτης της κοινωνίας αλλά και ως εργαλείο αποδόμησης στερεοτύπων.

Δεν θέλω να προσφέρω έτοιμες απαντήσεις, αλλά να δημιουργώ εικόνες που γεννούν ερωτήματα και συναισθήματα, που κάνουν τον θεατή να σταθεί, να σκεφτεί, να νιώσει. Για μένα, αυτό είναι η πραγματική δύναμη της εικονογράφησης.

• Πώς βλέπεις την επίδραση των social media στις σύγχρονες καλλιτεχνικές τάσεις; Νιώθεις ότι τα μέσα αυτά ενισχύουν ή αλλοιώνουν την αυθεντικότητα της καλλιτεχνικής έκφρασης;

Τα social media είναι δίκοπο μαχαίρι. Από τη μία, έχουν εκδημοκρατίσει την τέχνη, δίνοντας σε καλλιτέχνες τη δυνατότητα να παρουσιάσουν τη δουλειά τους σε ένα παγκόσμιο κοινό, χωρίς να εξαρτώνται από παραδοσιακές δομές, όπως γκαλερί ή εκδοτικούς οίκους. Παράλληλα, δημιουργούν μια αίσθηση κοινότητας, όπου μπορείς να αλληλεπιδράσεις άμεσα με ανθρώπους που εκτιμούν τη δουλειά σου.

Από την άλλη, η συνεχής ανάγκη για παραγωγή περιεχομένου και η πίεση των αλγορίθμων που προωθούν συγκεκριμένα formats ή “εύπεπτη” αισθητική, μπορούν να αλλοιώσουν την καλλιτεχνική έκφραση. Υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργείς με γνώμονα το τι «θα πάει καλά» αντί για το τι σε εκφράζει πραγματικά.

Προσπαθώ να κρατώ μια ισορροπία, χρησιμοποιώντας τα social media ως εργαλείο επικοινωνίας και προβολής, χωρίς όμως να αφήνω την αναγνώριση μέσω των “likes” να επηρεάζει τη δημιουργική μου διαδικασία.

• Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζεις στην ψηφιακή παρουσία σου και πώς τις ξεπερνάς; Ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα που έχεις πάρει από την εμπειρία σου με τα social media μέχρι σήμερα;

Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να είσαι συνεπής, χωρίς όμως να θυσιάζεις την αυθεντικότητα σου. Τα social media έχουν έναν γρήγορο ρυθμό και υπάρχει μια αίσθηση πίεσης να ανεβάζεις συνεχώς νέο περιεχόμενο, κάτι που μπορεί να οδηγήσει είτε στην υπερπαραγωγή είτε στην απογοήτευση όταν δεν υπάρχει άμεση ανταπόκριση.

Επιπλέον, είναι πολύ εύκολο να πέσεις στην παγίδα της σύγκρισης – να βλέπεις άλλους καλλιτέχνες και να αισθάνεσαι ότι δεν παράγεις αρκετά, ότι δεν είσαι αρκετά επιτυχημένος ή ότι η αισθητική σου δεν ταιριάζει με αυτό που “πουλάει” τη δεδομένη στιγμή.

Το μεγαλύτερο μάθημα που έχω πάρει είναι ότι το πιο σημαντικό είναι να παραμένεις πιστός στη φωνή σου και στη φυσική ροή της δημιουργικότητάς σου. Αντί να κυνηγάς τις τάσεις, είναι πιο ουσιαστικό να εστιάζεις στην εξέλιξη της δουλειάς σου, να δημιουργείς με ειλικρίνεια και να επιτρέπεις στην τέχνη σου να βρει το δικό της κοινό, ακόμα κι αν αυτό πάρει χρόνο.

• Πώς καταφέρνεις να διατηρείς τη δημιουργικότητά σου σε έναν κόσμο που είναι τόσο υπερφορτωμένος με εικόνες και πληροφορίες;

Η αλήθεια είναι ότι η υπερβολική έκθεση σε εικόνες και πληροφορίες μπορεί να γίνει εξαντλητική και να επηρεάσει τη δημιουργικότητα, είτε μέσω της υπερφόρτωσης είτε μέσω της ακούσιας επιρροής από άλλες αισθητικές. Γι’ αυτό προσπαθώ να κάνω τακτικά ψηφιακές “αποτοξινώσεις”, δηλαδή να αποστασιοποιούμαι για λίγο από τα social media και να επιστρέφω σε πιο αναλογικές πηγές έμπνευσης. Αντλώ δημιουργικότητα από πράγματα εκτός οθόνης – βιβλία, μουσική, τη φύση, την παρατήρηση της καθημερινότητας.

Επίσης, το να δοκιμάζω νέες τεχνικές ή να δημιουργώ χωρίς συγκεκριμένο σκοπό, απλώς για την απόλαυση της διαδικασίας, βοηθάει στο να παραμένω αναζωογονημένη και ανοιχτή σε νέες ιδέες. Η δημιουργικότητα άλλωστε έρχεται όταν σταματάς να την πιέζεις.

• Πιστεύεις ότι η επιτυχία στον κόσμο της εικονογράφησης εξαρτάται από την τάση ή από την αυθεντικότητα του έργου;

Οι τάσεις έρχονται και φεύγουν, και αν βασίζεσαι αποκλειστικά σε αυτές, είναι πολύ πιθανό να βρεθείς να αναζητάς συνεχώς το επόμενο “hot” στιλ, χωρίς να αναπτύξεις ποτέ μια σταθερή καλλιτεχνική ταυτότητα. Μια τάση μπορεί να σου φέρει γρήγορη αναγνώριση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα σε κρατήσει στον χώρο μακροπρόθεσμα.

Η αυθεντικότητα, αντίθετα, είναι αυτή που δημιουργεί μια διαχρονική πορεία. Όταν έχεις μια ισχυρή ταυτότητα και ένα προσωπικό ύφος, το έργο σου έχει μεγαλύτερη αντοχή στον χρόνο και είναι πιο πιθανό να αποκτήσεις ένα σταθερό κοινό που σε ακολουθεί γι’ αυτό που είσαι, όχι απλώς γιατί ταιριάζεις σε μια τρέχουσα αισθητική.

Φυσικά, δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγνοούμε εντελώς τις τάσεις – είναι ενδιαφέρον να παρακολουθείς τις αλλαγές στον χώρο και να εμπνέεσαι από νέες προσεγγίσεις. Όμως, το κλειδί είναι να τις φιλτράρεις μέσα από τη δική σου οπτική και να τις ενσωματώνεις με τρόπο που να ταιριάζει πραγματικά στη δουλειά σου.

Φωτογραφία: Γιάννης Τόμτσης