Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: Η Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου /10 Αυγούστου 1920)

Η συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

Οι τελικές αποφάσεις για τους όρους της Συνθήκης των Σεβρών όσον αφορά την Οθωμανική Αυτοκρατορία, πάρθηκαν στη διάσκεψη του Σπα στις 24 Ιουνίου 1920. Οι Τούρκοι αντιπρόσωποι αρνήθηκαν να υπογράψουν τους όρους αυτούς. Οι Σύμμαχοι τους έδωσαν προθεσμία 10 ημερών, δηλαδή μέχρι την παραμονή της τελετής της επίσημης υπογραφής της Συνθήκης αλλιώς, “αν η Συνθήκη δεν υπογραφή υπό τους εκτεθέντας όρους, αι Σύμμαχοι Δυνάμεις θα λάβωσι τα μέτρα εκείνα, άτινα θέλουσι φανή εις αυτούς αρμόζοντα αναλόγως των περιστάσεων”.

Την Τρίτη 28 Ιουλίου 1920 τα πάντα ήταν έτοιμα στο Μέγαρο τους Δημαρχείου των Σεβρών και όλοι περίμεναν την άφιξη των Τούρκων διπλωματών. Λίγες ώρες προτού υπογραφεί η Συνθήκη, οι Τούρκοι αντιπρόσωποι ανήγγειλαν ότι μόλις έμαθαν ότι ο Μεγάλος Βεζύρης της Τουρκίας δολοφονήθηκε και ως εκ τούτου, με το κράτος ακέφαλο, δεν μπορούσαν να αναλάβουν αυτοί την ευθύνη της υπογραφής. Ωστόσο, οι Συμμαχικές Δυνάμεις τους ξεκαθάρισαν ότι δεν θα δεχτούν καμία πρόφαση και καμία αναβολή. Η τουρκική αντιπροσωπεία κατέφτασε τελικά στο Δημαρχείο και υπέγραψε πρώτη.

Η ελληνική αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τους Ελ. Βενιζέλο, Πρωθυπουργό, Νικόλαο Πολίτη Υπουργό Εξωτερικών και Άθωνα Ρωμανό (πρέσβυ της Ελλάδας στο Παρίσι) συνοδευόμενη από πλήθος πρόσωπα, έφτασε στο Δημαρχείο, επευφημούμενοι από πλήθος Έλληνες που είχαν συγκεντρωθεί εκεί. Σύμφωνα με την εφημερίδα “Εμπρός” ο Βενιζέλος υπέγραψε τις συνθήκες με τις τρεις διαφορετικές πένες: η πρώτη της κύριας συνθήκης ήταν επίχρυση δώρο της «Ελληνικής Λέσχης Κωνσταντινουπόλεως», η δεύτερη δώρο του «κρητικού συλλόγου Πειραιώς», «Ομόνοια», η τρίτη δώρο των μαθητριών του «Ζαππείου Κωνσταντινουπόλεως» και η τέταρτη (της Ελληνοϊταλικής συνθήκης) δώρο του Γεωργ. Ζέρβα.

Εκ μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η συνθήκη έγινε αποδεκτή από τον σουλτάνο Μεχμέτ ΣΤ΄ ο οποίος προσπαθούσε να σώσει τον θρόνο του, αλλά απορρίφθηκε από το ανεξάρτητο κίνημα των Νεότουρκων. Το κίνημα υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ χρησιμοποίησε αυτή τη διένεξη για να αυτοανακηρυχθεί κυβέρνηση και να καταργήσει το χαλιφάτο.

Η συνθήκη όριζε συνοπτικά τα εξής:

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέδιδε την κυριαρχία της Μεσοποταμίας (Ιράκ), της Παλαιστίνης και της Υπεριορδανίας στην Βρετανία ως προτεκτοράτα της Κοινωνίας των Εθνών, την Συρία και τον Λίβανο στην Γαλλία επίσης ως προτεκτοράτα. Η Χετζάζ (μέρος της σημερινής Σαουδικής Αραβίας) το Κουρδιστάν και η Αρμενία θα γίνονταν ανεξάρτητα κράτη.
Στην Ελλάδα παραχωρούνταν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος και η ανατολική Θράκη μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας κοντά στην Κωνσταντινούπολη.

Η περιοχή της Σμύρνης έμενε υπό την ονομαστική επικυριαρχία του Σουλτάνου αλλά θα διοικούνταν από Έλληνα Αρμοστή ως εντολοδόχο των Συμμάχων, και θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα μετά από πέντε χρόνια με δημοψήφισμα.

Το άρθρ. 26 της Συνθήκης όριζε ακόμα ότι αν οι Οθωμανικές αρχές δεν συναινούσαν στην εφαρμογή της, θα εξέπιπταν από την κυριαρχία τους στην Κωνσταντινούπολη, την οποία θα μπορούσε να καταλάβει η Ελλάδα, κάτι το οποίο έντεχνα είχε προωθήσει ο Βενιζέλος.

Παράλληλα, η Βόρεια Ήπειρος ενσωματωνόταν στην Ελλάδα με το μυστικό Σύμφωνο Βενιζέλου-Τιττόνι. Η Ιταλία συμφώνησε ακόμα να παραχωρήσει τα Δωδεκάνησα (εκτός από τη Ρόδο και το Καστελλόριζο) στην Ελλάδα, και όταν η Βρετανία έδινε στο μέλλον την Κύπρο στην Ελλάδα, τότε (μετά από δημοψήφισμα) θα παραχωρούταν και αυτά τα νησιά (η συμφωνία ακυρώθηκε αργότερα από την Ιταλία το 1922).

Τα στενά των Δαρδανελίων και η θάλασσα του Μαρμαρά αποστρατικοποιήθηκαν και έγιναν προσωρινά διεθνής περιοχή, οι Σύμμαχοι απέκτησαν τον οικονομικό έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τέλος καθορίζονταν η ισότητα και τα δικαιώματα των χριστιανικών μειονοτήτων.

Αλλά το θανάσιμο πλήγμα στη Συνθήκη των Σεβρών κατάφερε η ίδια η Ελλάδα. Όλα άρχισαν όταν δύο απότακτοι βασιλόφρονες αξιωματικοί, ο υποπλοίαρχος Απόστολος Τσερέπης και ο υπολοχαγός Γεώργιος Κυριάκης, επιχείρησαν να δολοφονήσουν τον Ελ. Βενιζέλο την ώρα που, στις 30  Ιουλίου, επιβιβαζόταν στον σταθμό της Λυών, στο Παρίσι, στο τρένο για να επιστρέψει στην Αθήνα. Το τραύμα, στο δεξί χέρι, ήταν μάλλον επιπόλαιο- παρόλο που του έριξαν δέκα σφαίρες- αλλά στην Αθήνα η είδηση έφθασε ότι ο Βενιζέλος δολοφονήθηκε οπότε χιλιάδες λαού ξεχύθηκαν στους δρόμους καταστρέφοντας γραφεία και καταστήματα αντιβενιζελικών ζητώντας εκδίκηση που δεν άργησε να έρθει. Ένα 24ωρο αργότερα, βενιζελικοί «παράγοντες» συνέλαβαν τον βασιλόφρονα πολιτικό και λογοτέχνη Ίωνα Δραγούμη και τον εκτέλεσαν στη μέση του δρόμου. Τα πνεύματα ήταν υπερβολικά οξυμμένα αλλά ηρέμησαν σε λίγες ημέρες μετά τη σωστή πληροφόρηση περί της υγείας του Ελ. Βενιζέλου.

Στις 25 Αυγούστου ο Ελ. Βενιζέλος επέστρεψε θριαμβευτικά στην Αθήνα και δυο εβδομάδες αργότερα στο Παναθηναϊκό Στάδιο σε πανηγυρική τελετή του απονεμήθηκε η ύψιστη εθνική διάκριση.

Ακολουθούν όμως οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, η ήττα και απομάκρυνση του Ελ. Βενιζέλου από την πολιτική σκηνή και τώρα αρχίζουν τα δύσκολα.

Η επικύρωση της Συνθήκης των Σεβρών δεν έγινε από κανένα συμμαχικό κοινοβούλιο (ούτε από το Ελληνικό), καθώς μετά τις εκλογές και την επαναφορά του Βασιλιά Κωνσταντίνου στον ελληνικό θρόνο, διαταράχθηκαν οι σχέσεις της με τις συμμαχικές δυνάμεις, οι οποίες ποτέ δεν τον αναγνώρισαν ως αρχηγό του ελληνικού κράτους.