Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: “Σαγγάριος: Νικήσαμε ή ηττηθήκαμε;”

Η συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

Την 1η Αυγούστου 1921, ο Ελληνικός στρατός οδεύει προς τον Σαγγάριο ποταμό. Οδεύει προς το άγνωστο, σε ένα σκληρό τοπίο.

Οι Ελληνικές δυνάμεις αποτελούνταν από 9 μεραρχίες που συγκροτούσαν 3 σώματα στρατού με διοικητές: το Α΄ τον Α. Κοντούλη, το Β΄ τον πρίγκηπα Ανδρέα και το Γ΄ τον Γ. Πολυμενάκο. Ο διορισμός του πρίγκηπα Ανδρέα ως διοικητή Σώματος Στρατού έγινε από σκοπιμότητα γιατί έπρεπε κάποιο μέλος της βασιλικής οικογένειας να λάβει μέρος στην εκστρατεία.

Το εν λόγω εκστρατευτικό σώμα ενίσχυαν η ταξιαρχία πεζικού, το σύνταγμα με το βαρύ πυροβολικό, δύο μοίρες με κανόνια Σκόντα, τρεις αεροπορικές μοίρες κι’ ένα σμήνος αεροπλάνων.

Πίσω απ’ αυτά και σ’ απόσταση μιας ημέρας πορείας, ακολουθούσαν οι «κινητές αποθήκες» που η κάθε μία είχε συνολικό φορτίο 200 τόνους πυρομαχικά, φορτωμένα σε 1.500 αραμπάδες (κάρα) που τους οδηγούσαν Τούρκοι και τους έσερναν βόδια ή βουβάλια. Τ’ άλλα μέσα μεταφοράς ήταν 600 βαριά φορτηγά αυτοκίνητα (3 τόνων) και 240 ελαφρά (1 τόνου) και 1.600 καμήλες, που κι’ αυτές οδηγούσαν Τούρκοι.

Πολύ σύντομα ο στρατός αντί να αντιμετωπίσει τους Τούρκους, έπρεπε να αντιμετωπίσει πρώτα την φύση. Το Μηχανικό δημιουργεί πλωτά γεφύρια (λεμβόζευκτες γέφυρες) προκειμένου να διέλθουν τον ποταμό άνθρωποι, ζώα, αραμπάδες. Μόλις διαβήκαν το Σαγγάριο η στέπα γινόταν έρημος. Η αλμυρά Έρημος.

Ένα πέλαγος από άμμο, η Αλμυρά Έρημος, η άγρια και αποκρουστική έρημος. Παντού υπάρχει μόνο άμμος. Ούτε ένα κομμάτι ξύλο, ούτε ένα πουλί, ούτε ένα πράσινο φύλλο να γλυκάνει το μάτι. Ο φιλόξενος ήλιος ρίχνει τις αόρατες καυτές φλόγες του. Η άμμος ψήνεται κι ανάβουν τα πόδια και ψήνονται μέσα στ’ άρβυλα, και τα κορμιά ψήνονται και η σάρκα διαλύεται μέσα στο βρώμικο ιδρώτα. Τα μάτια καίνε και κλείνουν. Οι στρατιώτες βαδίζουν με κλειστά μάτια. Έχει κάτι αλλόκοτα λυπητερό αυτή η θέα των στρατιωτών με τα κλεισμένα μάτια…Τρώνε ρέγγες και κρεμμύδια λες και η

Επιμελητεία προσπαθεί να τους μεγαλώσει το μαρτύριο της δίψας. Έγκλημα ή παραφροσύνη; Όμως γι’ αυτό άξιζε να παραπεμφθούν σε δίκη, όλοι οι υπεύθυνοι.

Δεκάδες σελίδες θα πρέπει να γραφτούν για τον ηρωισμό των Ελλήνων στρατιωτών προτού αρχίσουν οι μάχες με τους Τούρκους. Στην αρχή στέπα, μετά έρημος και στη συνέχεια κατάξερα και μαύρα βουνά σε αλλεπάλληλες σε μεγάλο βάθος σειρές.

Και ο Κεμάλ, τι κάνει…Έχει οργανώσει τρεις διακεκριμένες διαδοχικές αμυντικές τοποθεσίες, σε ζώνη βάθους 25 έως 35 χιλιομέτρων και περιμένει…

Στις 10 Αυγούστου τα Α’ και Γ’ Σώματα Στρατού εξαπέλυσαν κατά μέτωπο επίθεση με σκοπό την διάσπαση της γραμμής Ινλάρ Κατραντζή – Ιλιτζά. Εν τω μεταξύ το Β’ Σώμα Στρατού εκτελούσε κυκλωτικό ελιγμό από το αριστερό πλευρό της τουρκικής αμυντικής γραμμής που καταλάμβανε το όρος Καλέ Γκρότο.

Στις 11 Αυγούστου η VII μεραρχία ενισχυμένη με δύο συντάγματα πεζικού που είχε αποσπαστεί από τον κύριο όγκο του ελληνικού στρατού και είχε περάσει 24 ώρες νωρίτερα από τις υπόλοιπες δυνάμεις (αντί της 12ης Αυγούστου, το έπραξε τα ξημερώματα της 11ης Αυγούστου, ερμηνεύοντας λανθασμένα τη διαταγή της διοίκησης της Στρατιάς) τον Σαγγάριο βορειότερα από τη γέφυρα Μπεϊλίκ Κιοπρού, επιτέθηκε κατά μέτωπο στην κατεύθυνση της σιδηροδρομικής γραμμής Εσκί Σεχήρ – Άγκυρας για την κατάληψη του Πολατλί, που ήταν ο τελευταίος σημαντικός σιδηροδρομικός σταθμός (60 χιλιόμετρα) πριν την Άγκυρα.

Οι μάχες θα συνεχιστούν για ένα δεκαπενθήμερο με πολύνεκρες και σκληρές νίκες στο Ταμπούρ Ογλού, στη Σαπάντζα, στο Τσαλ Νταγ, στο Αρντίς Ντάγ, στο Καλέ Γκρότο, στο Ντουά Τεπέ και σε πολλά άλλα μέρη, θα καταδείξουν όμως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η στρατιά σε θέματα στρατηγικής αλλά κυρίως ανεφοδιασμού έχοντας υπόψη και τον ανθρώπινο παράγοντα που έχει φτάσει στα όρια του.

Η διοίκηση της Στρατιάς τότε, αμφιταλαντευόμενη και αδυνατώντας να αποφασίσει για την εξέλιξη των επιχειρήσεων, έστειλε τηλεγράφημα στην κυβέρνηση στην Αθήνα ζητώντας από τον πρωθυπουργό Δ. Γούναρη εντολές για την περαιτέρω συνέχιση της επίθεσης. Στο τηλεγράφημα ο Αν. Παπούλας ρωτούσε αν η κυβέρνηση θεωρούσε επιβεβλημένη τη συνέχιση της επίθεσης έστω και με τον κίνδυνο της ανατροπής και ήττας της Στρατιάς. Ο Γούναρης με έκπληξη απάντησε ότι ήταν αναρμόδιος και συνέστησε να ληφθεί η απόφαση «συμφώνως προς το στρατιωτικόν συμφέρον».

Καλά καταλάβατε! Η απόφαση για την καταδίωξη των Τούρκων μετά τον Σαγγάριο ποταμό ήταν απόφαση της Κυβέρνησης, αλλά το μέλλον της εκστρατείας ένα μήνα μετά ήταν απόφαση των Στρατιωτικών. Πλήρης αρμονία πολιτικών και στρατιωτικών. Αποφασίζεται η «απαγκίστρωση». Έτσι ονομάστηκε εύστοχα η υποχώρηση! Στις 30 Αυγούστου 1921, η στρατιά αρχίζει να υποχωρεί από τις θέσεις που κρατούσε μέχρι τότε.

Η πολιτική ηγεσία (Δημ. Γούναρης) θεωρεί ότι κατατρόπωσε τους Τούρκους. Η στρατιωτική ηγεσία και η πατρίδα μας, μετράει τις απώλειες: 23.520 άνδρες λιγότεροι.
– 217 αξιωματικοί νεκροί και 736 τραυματίες.
– 3.565 οπλίτες νεκροί, 18.626 τραυματίες και 376 αγνοούμενοι.
Μια γενιά χάθηκε στο Σαγγάριο. Οι μανάδες έχασαν τους ανθούς τους και ντύθηκαν στα μαύρα. Η ελληνική οικονομία (γεωργία, κτηνοτροφία) έχασε το εργατικό δυναμικό της. Ο Σαγγάριος ήταν μια ΜΑΥΡΗ σελίδα για την Ελλάδα!