Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: Γεγονότα Σεπτεμβρίου – Νοεμβρίου 2022

Η συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

Ο επαναστατημένος στρατός από τη Λέσβο και Χίο, που έχει φθάσει στο Λαύριο (βλέπε προηγούμενη δημοσίευση), προχωρεί προς την Αθήνα με επικεφαλής τον Νικ. Πλαστήρα, θέτει δε ως πρώτη προτεραιότητα–τελεσίγραφο, την παραίτηση και απομάκρυνση του βασιλιά Κωνσταντίνου.

– Πράγματι στις 14 Σεπτεμβρίου 1922,  ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄[1] παραιτήθηκε και αναχώρησε λίγες ημέρες αργότερα για την Ιταλία, όπου και πέθανε στις 11 Ιανουαρίου 1923. Η αναχώρησή του έγινε με πλοίο από το λιμάνι του Ωρωπού, όπου μεταφέρθηκε από τα ανάκτορα του Τατοΐου. Τον διαδέχθηκε ο γιός του Γεώργιος Β΄.

– Στις 16 Σεπτεμβρίου παραιτήθηκε η Κυβέρνηση Νικ. Τριανταφυλάκου και σχηματίστηκε πολιτική κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Αναστ. Χαραλάμπη, με διάρκεια θητείας μίας ημέρας. Η «Επανάστασις 1922» με πρωταγωνιστές τους Νικ. Πλαστήρα[2] και Στυλ. Γονατά πρόσφερε την πρωθυπουργική θέση στον Αλέξανδρο Ζαΐμη, ο οποίος δεν την αποδέχτηκε. Τότε, διόρισε προσωρινό πρωθυπουργό τον Σωτ. Κροκιδά, αλλά, επειδή αυτός έλειπε εκτός Αθηνών, όρκισε μόνο για μια ημέρα Πρωθυπουργό τον ταυτόχρονα ορκισθέντα υπουργό Στρατιωτικών, αντιστράτηγο Αναστ. Χαραλάμπη. Την επόμενη, στις 17 Σεπτεμβρίου, επέστρεψε ο Σωτ. Κροκιδάς[3] και ορκίστηκε πρωθυπουργός.

– Στις 21 Σεπτεμβρίου, διαλύθηκε η Γ΄ Εθνική Συνέλευση.

– Οι πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις όμως τρέχουν. Μετά την εγκατάλειψη-αποχώρησή μας από τα εδάφη της Ιωνίας, έχουμε συνέχεια στην Ανατ. Θράκη. Οι Τούρκοι απειλούν να έρθουν προς την Ευρώπη και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι μας ανησυχούν…

Η διπλωματική, πολιτική και οικονομική θέση της Ελλάδας ήταν ιδιαίτερα δυσμενής τον Σεπτέμβριο του 1922, ενώ οι Τούρκοι πίεζαν τις μεγάλες δυνάμεις να αποδεχτούν τις απαιτήσεις τους, προκειμένου να τερματισθεί ο μικρασιατικός πόλεμος. Στις διεκδικήσεις τους περιλαμβάνονταν η ενσωμάτωση ολόκληρης της Θράκης και η αποχώρηση των ελληνικών πληθυσμών της. Ωστόσο, ο Κεμάλ Ατατούρκ δεν διέθετε πολεμικό ναυτικό και το ελληνικό Δ΄ Σώμα στρατού που είχε υποχωρήσει συντεταγμένα και μη έχοντας εμπλακεί στις κυρίως μάχες του Αυγούστου 1922 διατηρούσε ακέραιες τις δυνάμεις του και τον έλεγχο της Ανατ. Θράκης.

Προκειμένου να εξευρεθεί μια λύση, στις αρχές του Σεπτεμβρίου συναντήθηκαν στο Παρίσι εκπρόσωποι της Κ.τ.Ε., της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας και αποφάσιζαν να συγκαλέσουν μια διάσκεψη στις 20 Σεπτεμβρίου 1922 στα Μουδανιά, όπου θα προσκαλούσαν Ελλάδα και Τουρκία.

Η Τουρκική αντιπροσωπεία έφτασε πρώτη στα Μουδανιά και πέτυχε την έναρξη των συνομιλιών της, πριν φτάσουν οι Έλληνες εκπρόσωποι (στρατηγός Αλέξ. Μαζαράκης-Αινιάν και αντισυνταγματάρχης Πτολεμαίος Σαρηγιάννης). Ο επικεφαλής της Τουρκικής αποστολής Ισμέτ Ινονού πέτυχε να κάμψει τις αντιρρήσεις των συμμάχων (που ήδη είχαν λάβει ανταλλάγματα από τη συνεργασία με τον Κεμάλ) και να γίνει δεκτό το αίτημά τους για εκκένωση της Ανατ. Θράκης από τους Έλληνες και την παράδοσή της στην Τουρκία. Όταν οι Έλληνες απεσταλμένοι έφτασαν στη σύσκεψη αρνήθηκαν να υπογράψουν τη συνθήκη και αποχώρησαν, όμως κατόπιν πιέσεων ακόμη και του Ελ. Βενιζέλου από το εξωτερικό, η Ελλάδα υποχρεώθηκε να δεχτεί τα τετελεσμένα γεγονότα. Στις 12 Νοεμβρίου 1922 ο έλεγχος της Ανατ. Θράκης παραχωρήθηκε στην Τουρκία. Οι συνέπειές της υπήρξαν η απόσυρση του ελληνικού στρατού από την Ανατ. Θράκη και η αναγκαστική προσφυγοποίηση περίπου 250.000 χριστιανών κατοίκων της, ελληνικής καταγωγής. Στην Ιστορία καταγράφεται ως Ανακωχή ή Συνθήκη των Μουδανιών.

Αυτοί ήταν οι Σύμμαχοι μας! Μας έστειλαν στη Μ. Ασία τον Μάϊο του 1919, αδιαφόρησαν για την πυρπόληση και καταστροφή της Σμύρνης, τις δολοφονίες, ληστείες, βιασμούς των Χριστιανικών πληθυσμών τον Αύγουστο του 1922 και βάλανε το κερασάκι στην τούρτα, παραχωρώντας την Ανατ. Θράκη στους Τούρκους μετά την συμφωνία των Μουδανιών, ερήμην μας τον Νοέμβριο του 1922. Το μόνο που μερίμνησαν ήταν να φύγουν τουλάχιστον ήρεμα και χωρίς παρατράγουδα οι Ανατολικοθρακιώτες νέοι πρόσφυγες.

– Μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από το κίνημα «Επανάστασις 1922», με πρωτοβουλία του στρατηγού Θεόδ. Πάγκαλου, συλλαμβάνονται στελέχη των κυβερνήσεων 1920-1922 και οδηγούνται σε Έκτακτο Στρατοδικείο που συνεδριάζει στο κτίριο της Παλ. Βουλής (σήμερα Εθνολογικό Μουσείο).

Στις 15 Νοεμβρίου, το Έκτακτο Στρατοδικείο  εκδίδει την απόφασή του που οδηγεί στο εκτελεστικό απόσπασμα, στο Γουδί, τους: Γεώργιο Χατζανέστη, διοικητή της Στρατιάς της Μ. Ασίας, τους πρώην Πρωθυπουργούς Δημήτριο Γούναρη, Νικόλαο Στράτο και Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη, τους Νικόλαο Θεοτόκη και  Γεώργιο Μπαλτατζή, που διετέλεσαν υπουργοί επί των Στρατιωτικών και Οικονομικών στην κυβέρνηση Γούναρη αντίστοιχα.

Με την εκτέλεση των Έξι,  έκλεισε ένα μεγάλο κεφάλαιο της Νεότερης Ιστορίας του τόπου μας, γιατί αφενός μεν εκτονώθηκε η πίεση για απόδοση ευθυνών στους υπεύθυνους της Μικρασιατικής Καταστροφής, αφετέρου πολλοί στο στράτευμα έλαβαν το μήνυμα ότι υπάρχει Διοίκηση που θα επιβάλλει την τάξη σε κάθε διατάραξη του πολιτικού και κοινωνικού  βίου.

[1] Ο Κωνσταντίνος Α΄ (1868-1923) Βασιλιάς τη Ελλάδας τις περιόδους 1913-1917 και 1920-1922. Το όνομά του είναι συνδεδεμένο με κρίσιμες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας όπως ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, η παράδοση της Ανατ. Μακεδονίας στους Βούλγαρους, η αντιπαράθεσή του με τον Ελ. Βενιζέλο, ο Εθνικός Διχασμός και η Μικρασιατική Καταστροφή. (Βικιπαίδεια).

[2] Ο Νικόλαος Πλαστήρας (1883-1953) ήταν στρατιωτικός και πολιτικός. Έγινε γνωστός για τη στρατιωτική του δράση κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (όπου απέκτησε το προσωνύμιο Μαύρος Καβαλάρης) και τη Μικρασιατική εκστρατεία, ενώ πολλές φορές συμμετείχε σε στρατιωτικά κινήματα. Το 1922 ήταν Αρχηγός της «Επανάστασις 1922». Ήταν φιλοβενιζελικός και κυβέρνησε ως πρωθυπουργός την Ελλάδα τρεις φορές, μία το 1945 και άλλες δύο στα 1950-1952. (Βικιπαίδεια).

[3] Ο Σωτήριος Κροκιδάς (1852-1924) ήταν νομικός, πολιτικός και πρωθυπουργός κατά το φθινόπωρο του 1922. Ανέλαβε την πρωθυπουργία της χώρας στις 17 Σεπτεμβρίου 1922 και παράλληλα το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εσωτερικών. Ουσιαστικά, δεν κυβέρνησε αυτός, αλλά η Επαναστατική Επιτροπή που είχε επικρατήσει μετά το κίνημα της 11^ης Σεπτεμβρίου. Παραιτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1922 γιατί διαφώνησε με την επικείμενη εκτέλεση των Έξι. (Βικιπαίδεια).