Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: “Η Σύνοδος – Συνδιάσκεψις Ειρήνης στο Παρίσι (1919)” (Δ’ Μέρος)

Το Δ’ μέρος του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

Η προσοχή του Βενιζέλου να κατοχυρώσει τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα ήταν και αξιόλογη και επιμελής. Μάλιστα, κατηγορήθηκε απ’ ορισμένους επικριτές του ότι παραμέλησε κι υποχώρησε στο Βορειοηπειρωτικό για χάρη της διεκδίκησης των Δωδεκανήσων. Ο Βενιζέλος γνώριζε τη στρατηγική αξία των νησιών και πράγματι επέμεινε περισσότερο. Εξάλλου κι ο εθνολογικός χαρακτήρας των νησιών ήταν υπέρ της Ελλάδας. Το πρόβλημα, όμως, όπως και στη Βόρειο Ήπειρο, ήταν ότι οι Ιταλοί ήθελαν τα Δωδεκάνησα για προγεφύρωμα στη Μέση Ανατολή, μια και είχαν βλέψεις στα νότια των Μικρασιατικών παραλίων. Ο Βενιζέλος, επιστράτευσε ιστορικούς, δημοσιολόγους, στρατιωτικούς και γεωγράφους, για να προσκομίσει αδιάσειστα στοιχεία. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι η πόλη της Σμύρνης απαριθμούσε 449.044 Έλληνες, έναντι 219.414 Τούρκων. Οι ελληνικές αξιώσεις πρέπει να σημειωθεί ότι ταυτίζονταν περισσότερο με τ’ αγγλικά συμφέροντα, κάτι που δυσαρεστούσε τις άλλες Συμμαχικές Δυνάμεις.

Αναφερόμενος, τέλος, ο Ελ. Βενιζέλος στον ελληνισμό του Πόντου, που τόσα δεινά είχε υποστεί από το τουρκικό μένος, που απέβλεπε στον αφανισμό του μ’ αποκορύφωμα τα γεγονότα του 1897 και του 1915, εξέφρασε την αντίθεσή του για τη δημιουργία της Ελληνικής Ποντιακής Δημοκρατίας για λόγους καθαρά γεωπολιτικής στρατηγικής και υποστήριξε την ένταξη της Τραπεζούντας στο Αρμενικό Κράτος. Η υποχωρητικότητα του Έλληνα πρωθυπουργού σ’ αίτημα, που είχε ελάχιστες πιθανότητες να γίνει δεκτό, αποσκοπούσε στην αποτελεσματικότερη προβολή των υπόλοιπων εθνικών διεκδικήσεων. Ο Έλληνας πρωθυπουργός κατηγορήθηκε ότι στην περίπτωση του Πόντου έδειξε αδιαφορία και συγκεκριμένα από πολλούς Πόντιους θεωρήθηκε ότι θυσίασε τον ποντιακό ελληνισμό στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων.

Ως προς την Κύπρο θα περιοριστεί στην παράθεση του αριθμού των Ελλήνων κατοίκων της. Η σύμπλευση της ελληνικής διπλωματίας με το δόγμα· «δε θίγομε τα αγγλικά συμφέροντα και δεν αποδυναμώνουμε την ελληνική πολιτική που βασίζεται στην αγγλική υποστήριξη», είναι εμφανής.
Ο μητροπολίτης Χρύσανθος του Πόντου παράλληλα διεξήγαγε εντατικές διαπραγματεύσεις για τις προοπτικές δημιουργίας μιας ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας. Τα αποτελέσματα όμως της ειρηνευτικής διάσκεψης ήταν απογοητευτικά για τους Έλληνες του Πόντου. Η θεωρία της «αυτοδιάθεσης των λαών» βασισμένη στα 14 σημεία του Αμερικανού Προέδρου Ουίλσον, αποδείχθηκε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες και ασαφείς στην ημερήσια διάταξη της Διάσκεψης του Παρισιού πρόταση.

Στις 22 Απριλίου γίνεται για πρώτη φορά νύξη για την αποστολή ελληνικού στρατού στη Σμύρνη.

Στις 24 Απριλίου ο Ελ. Βενιζέλος ευρισκόμενος στο Παρίσι, αποστέλλει τηλεγράφημα στον αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης Εμμ. Ρέπουλη, δίνοντας οδηγίες προκειμένου να μην αντιληφθούν τίποτα οι Τούρκοι περί της ελληνικής αποβάσεως στη Σμύρνη:

Πάντα διαθέσιμα πλοία δεν καταπλεύσωσι όσον τάχιστα εις λιμένα Ελευθερών, όπως εκείθεν παραλάβωσι πρώτην μεραρχίαν και μεταφέρωσιν αυτήν εις Σμύρνην όπως καταλάβη στρατιωτικώς την πόλιν. Ταύτα γίνονται κατά απόφασιν του προέδρου Ουίλσον, Κλεμανσώ και Λόυδ Τζώρτζ, ανακοινωθείσαν μοι υπό τελευταίου ολίγα λεπτά προ επισήμου συνεδριάσεως συνδιασκέψεως. Κατάληψις επισπεύδεται διότι σύμμαχοι διαβλέπουν ότι οι Ιταλοί καταλαβόντες Μάκρην και Καισάρειαν καταλαμβάνουσι προσεχώς και Αλικαρνασσόν. Πλοία συνοδευθώσιν υπό αγγλικών πολεμικών. Η κατάληψις δέον να έχη επί του παρόντος τύπον στρατιωτικής κατοχής ασκούσης επί υπαρχούσης πολιτικής διοικήσεως τον νενομισμένον εν τοιαύτη περιπτώσει έλεγχον. Αλλ’ επιβάλλεται η αποστολή πολιτικού συμβούλου πλησίον στρατιωτικού και δέον είναι Στεργιάδης, ον δέον καλέσητε και παρακαλέσητε εκ μέρους μου μεταβή δι’ αντιτορπιλλικού εις Σμύρνην αμέσως. Ούτω μόνον αντιμετωπίσωμεν επιτυχώς τα ποικίλα εκεί προβλήματα και παρασκευασθή από τούδε και η εν καιρώ ευθέτω ανάληψις παρ’ ημών της διοικήσεως. Εις Στεργιάδην δώσητε υπαλλήλους ους θα ζητήση διότι διοίκησις κι παραμένουσα ιδιότης θα διατελή υπό έλεγχον ημών. Νομίζω καλόν διαταχθή νομάρχης Δράμας απέλθη μετά στρατευμάτων εις Σμύρνην. Ανάγκη επίσης ετοιμασθή δύναμις χωροφυλάκων 500 ανδρών υπό αρίστους αξιωματικούς, ήτις αναχωρήση όσον τάχιστα περιμένουσα εν ανάγκη εις Σάμον άφιξιν στρατού όπως αποβιβασθή μετά απόβασιν ελληνικού στρατού. Παρομοίως Αθανασάκης παρακαλείται λάβη πάντα αναγκαία μέτρα δια την υγειονομικήν υπηρεσίαν αποβατικού σώματος. Είναι περιττόν προστεθή δέον πάσα εχεμύθεια τηρηθή όπως γενόμενα γνωσθώσιν όσον το δυνατόν βραδύτερον ίνα απόβασις γίνη ει δυνατόν άνευ προειδοποιήσεως Τούρκων.

Στις 25 Απριλίου 1919, η Πρώτη Μεραρχία (γνωστή ως «Σιδηρά Μεραρχία») με διοικητή τον συνταγματάρχη Πυροβολικού Νικ. Ζαφειρίου, που στρατοπέδευε στην Ελευθερούπολη της Καβάλας, έλαβε διαταγή να ετοιμαστεί για επιβίβαση στα πλοία που θα αποστέλλονταν στη Σμύρνη. Η επιβίβαση θα γινόταν από το λιμάνι των Ελευθερών.
Πράγματι στις 29 Απριλίου 1919, το Συμβούλιο αποφασίζει την αποστολή Ελλήνων στρατιωτών στη Σμύρνη–αποδεχόμενο την πρόταση του Ελ. Βενιζέλου-για να προλάβει περαιτέρω ανθελληνικές διώξεις εκ μέρους των Τούρκων, που ήδη όμως είχαν δρομολογηθεί/ξεκινήσει από το 1914 (Φώκαια).

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, τηλεγραφεί από το Παρίσι:
Απεφασίσθη υπό των μεγάλων Δυνάμεων η διά του ελληνικού στρατού κατάληψις της Σμύρνης και η εξασφάλισις της τάξεως εκεί. Αποστολή, τιμητικωτέρα της οποίας σπανίως ανετέθη εις τμήμα του εθνικού στρατού, καθ’ όλην τη μακράν του ιστορία. Γνωρίζω εκ των προτέρων ότι θa ευρεθήτε εις τo ύψος της αποστολής σας. Γνωρίζω ότι πάντες αξιωματικοί και οπλίται, αισθάνεσθε δικαίαν υπερηφάνειαν διά την αποστολήν σας ταύτην … Είναι ανάγκη, όπως έκαστος εκ των ανδρών της μεραρχίας εμπνέεται από την συναίσθησιν ότι ο ίδιος αντιπροσωπεύει την Ελλάδα και πρέπει ανά πάσαν στιγμήν να ενθυμήται ότι από κάθε λόγον και κάθε πράξιν του, θα εξαρτάται η προς την Ελλάδα εκτίμησις, ουχί μόνον των Οθωμανών, αλλά και των ξένων στοιχείων, άτινα πολυάριθμα ευρίσκονται εις την Σμύρνην. …… Συστάσεις δια την συμπεριφορά προς τους ομογενείς δεν έχω ανάγκην να σας κάμω. Επί αιώνας ήδη περιμένομεν την ευτυχή ταύτην ημέραν, χωρίς ποτέ να απελπισθώμεν, ούτε εν τω μέσω των μεγαλυτέρων συμφορών. …… Από την εμπιστοσύνην ην θα εμπνεύσητε εις όλα τα ξένα στοιχεία και προ παντός το πολυαριθμότερον Τουρκικόν, θα εξαρτηθή εν μεγάλω μέτρω η πραγματοποίησις των Εθνικών μας πόθων.. Αι ευχαί ολοκλήρου του έθνους σας συνοδεύουσι.
Στις 30 Απριλίου η νηοπομπή με τον Ελληνικό Στρατό ξεκινά ενώ συνοδεύεται από 4 ελληνικά και 3 βρετανικά αντιτορπιλικά. Προσωρινά σταθμεύει στο λιμάνι της Γέρας στη Μυτιλήνη.

Η νηοπομπή που μεταφέρει την πρώτη Μεραρχία στη Σμύρνη αποπλέει από τις Ελευθερές Καβάλας.

Τι γίνεται στη Σμύρνη;
«….Ο κόσμος είχε αντιληφθή ότι κάτι έκτακτον συμβαίνει και ήρχισε να συγκεντρούται εις τον περίβολον της Αγίας Φωτεινής. Η μεγάλη αίθουσα του μητροπολιτικού μεγάρου είχε γεμίσει ασφυκτικά κι όλα ήταν έτοιμα για την έναρξη της συνεδρίασης, που όμως καθυστερούσε διότι δεν είχε φτάσει ακόμη ο ύπατος αρμοστής της Ελλάδας στη Σμύρνη, ναύαρχος Ηλ. Μαυρουδής. Όταν έφτασε, λόγω του συγκεντρωμένου πλήθους, μόλις μετά βίας μπήκε στην αίθουσα. Τότε ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ανέβηκε στο βήμα. Ο λόγος απολύτως σαφής δεν αφήνει το παραμικρό περιθώριο για παρανοήσεις. Είπε: «Αδελφοί το πλήρωμα του χρόνου επέστη. Οι πόθοι των αιώνων εκπληρούνται….

Η Μικρασιατική εκστρατεία έχει αρχίσει….