“Οι πρώτες Δημοτικές Εκλογές στη Νέα Ιωνία”, του Χάρη Σαπουντζάκη

Σπάνιο ιστορικό υλικό επεξεργασμένο με το ύφος και τη γραφή του Χάρη Σαπουντζάκη, Ιστορικού-Συγγραφέα στο Χ-τύπο

Βρισκόμαστε στο 1934.Έχουν ήδη περάσει 11 χρόνια από την ίδρυση της Νέας Ιωνίας.

Οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες της καθ’ ημάς Ανατολής (Σμυρνιοί, Σπαρταλήδες, Αλαγιώτες, Ατταλειώτες, Αϊβαλιώτες, Κονιαλήδες, Βουρλιώτες, Καππαδόκες. Πόντιοι και άλλοι ιδίως των δυτικών παραλίων της Μικρασίας) αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της πολιτείας, οι οποίοι υπολογίζονται στις 25.000. Γηγενείς ή από την εσωτερική μετανάστευση, λόγω της μεγάλης ανάπτυξης της Βιομηχανίας, αυτά τα χρόνια, ακόμη είναι η μειοψηφία.

Με το από 18.1.1934 Δ/γμα (Φ.Ε.Κ. 22/18.1.1934, τ. Α΄) η Νέα Ιωνία ονομάζεται Δήμος και αμέσως μετά με τον Ν. 5972/8.1.1934 ορίζονται οι πρώτες Δημοτικές Εκλογές να γίνουν την Κυριακή, 11 Φεβρουαρίου 1934.

Στον δήμο Ν. Ιωνίας θα πρέπει κανείς να υπολογίζει την Ελευθερούπολη, τη Σαφράμπολη, την Ινέπολη και τον Περισσό. Και φυσικά το πολυάριθμο Ιστορικό Κέντρο. Η Καλογρέζα εξακολουθεί να θεωρείται Κοινότητα, άρα εκεί θα γίνουν Κοινοτικές Εκλογές!
Ψηφίζουν άνδρες και γυναίκες, σύμφωνα με εκλογικούς καταλόγους κατά ενορία. Και οι ενορίες είναι μόνον 5: Αγίων Αναργύρων, Αγίου Γεωργίου, Αγίου Στεφάνου, Κοιμήσεως Θεοτόκου και Αγ. Αναστασίας Περισσού.

Σε σύνολο 3.187 εκλογέων οι γυναίκες είναι μόνον 284! Ο νομοθέτης ήταν αυστηρός. Οι γυναίκες θα πρέπει να ήταν 30 χρόνων (ενώ οι άνδρες 21) και να είχαν τελειώσει το Δημοτικό σχολείο! Εκλέγουν αλλά δεν εκλέγονται!

Μια γυναίκα, χειραφετημένη, η Σοφία Σημηριώτη, σύζυγος του ποιητή Άγγελου Σημηριώτη και αδελφή του σπουδαίου Σμυρνιού πολιτικού Μιχ. Αργυρόπουλου, που ζήτησε να είναι υποψήφια Πάρεδρος, είδε το αίτημά της ν’ απορρίπτεται!
Από την πρώτη στιγμή εκδηλώθηκε ένα πρωτοφανές ενδιαφέρον για συμμετοχή υποψηφίων. Οι πρόσφυγες ήθελαν ν’ αποδείξουν το πόσο καλά εγνώριζαν τα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τις πατρίδες τους (δημογεροντίες). Επρόκειτο για ένα πρωτοφανή συνωστισμό υποψηφίων, μίαν αναλογία εκλογέων20:1. Σε κάθε 20 εκλογείς 1 υποψήφιος!

Τα ψηφοδέλτια είχαν 2 χρώματα: κόκκινο για τον δήμαρχο και τους παρέδρους, λευκό για τους δημοτικούς συμβούλους! Τι ήσαν οι πάρεδροι; Θα λέγαμε κάτι σαν τους σημερινούς αντιδημάρχους.

Κάθε ψηφοδέλτιο είχε τα ονόματα των υποψηφίων δημοτικών συμβούλων, ενώ τα κόκκινα ε’ιχαν τ’ όνομα του υποψηφίου δημάρχου και 3 παρέδρων.
Δεν έμπαιναν σταυροί. Μπορούσε κανείς να ρίξει ολόκληρο το ψηφοδέλτιο, ή να διαγράψει ένα-δυό ονόματα, αλλά να προσθέσει ανάλογο αριθμό, ώστε τελικά στο σύνολο να είναι 18 ονόματα!

Το σύστημα έδινε 12 δημοτικούς συμβούλους και 2 παρέδρους στη λεγόμενη πλειοψηφία και 6 και 1 αντίστοιχα στη λεγόμενη μειοψηφία!
Όλοι αυτοί εκλέγονταν την πρώτη Κυριακή και δεν άλλαζε τίποτα τη δεύτερη. Στη δεύτερη (με ζητούμενο ότι είχαμε 30% ψηφισάντων και πάνω) αποκλειστικά και μόνον θα εκλεγόταν ο δήμαρχος! Τότε θα μπορούσαν να είναι υποψήφιοι και άλλοι για τη θέση του δημάρχου, έστω και αν δεν είχαν εμφανιστεί την πρώτη Κυριακή, έστω κι αν δεν είχαν δικούς τους δημοτικούς συμβούλους.

Πρόβλημα βέβαια θα υπάρχει για τους αποτυχόντες υποψηφίους δημάρχους, γιατί δεν θα μπορούσαν να είναι ούτε δημοτικοί σύμβουλοι.
Έτσι ζητούσαν από τους εκλογείς να ψηφίζουν όλο το ψηφοδέλτιο με τον δήμαρχο μαζί, το λεγόμενο «κορδόνι».

Και φανταστείτε, με την πρώτη Κυριακή, έσπευσαν να κάνουν συνδυασμούς και να κατέβουν υποψήφιοι δήμαρχοι, σ’ έναν αρτισύστατο δήμο, χωρίς καμία υποδομή με χιλιάδες προβλήματα, χωρίς ΄ένα δημαρχείο, δηλώνουν το «παρών» με τη σειρά που έκαναν τη δήλωση, οι εξής: Γαβριήλ Τσακίρης, Γεώργιος Φελέκης, Κυριάκος Κιοφτερτζής, Κων/νος Βαρουτσής, Μιχαήλ Τζιβράς, Αθανάσιος Διακάκης, Παντελής Ανδριτσάκης, Χαρίτων Πολάτογλου. Είναι 3 δικηγόροι (Κιοφτερτζής, Τσακίρης, Διακάκης), ένας εκδότης (Πολάτογλου), ένας παντοπώλης (Φελέκης), ένας βιομήχανος (Ανδριτσάκης), ένας εργολάβος (Τζιβράς), ένας λογιστής (Βαρουτσής). Όλοι μικρασιάτικης καταγωγής πλέον εκτός ενός (Τζιβράς). Οι κοινότητες των Ελλήνων της Μικρασίας σε σκληρό συναγωνισμό (Σπαρταλήδες, Καππαδόκες, Σμυρνιοί, Βουρλιώτες, Κονιαλήδες, ΑϊΒαλιώτες, πρόσφυγες από την Καρία).

Δεν έκρυβαν τις πολιτικές τους προτιμήσεις. Βενιζελικοί, Λαϊκοί, ενώ υπήρχε κι ένας (Βαρουτσής) που στηριζόταν από το τότε Κ.Κ.Ε. (Το Ε.Μ.Ε.Α. Ενιαίο Μέτωπο Εργατών και Αγροτών). Τσακίρης, Φελέκης, Διακάκης, Πολάτογλου ήσαν Φιλελεύθεροι, Ανδριτσάκης και Τζιβράς Λαϊκοί. Ο Κιοφτερτζής επαμφοτερίζων…

Ο προεκλογικός αγώνας, σύντομος μεν, αλλά σκληρός. Οι υποψήφιοι οργάνωναν επισκέψεις στα σπίτια ή στα καφενεία της εποχής (το «Τέλειον», το «Κόρσον», τα «Κυβέλεια», το «Λούνα Πάρκ»), ένας δύο εφόσον είχαν μεγάλο ρεύμα μιλούσαν και στους 2 κινηματογράφους: τον «Κρόνο» και τον «Αστέρα». Στον αγώνα δυνατά και ο προσφυγικός και τοπικός τύπος: «Προσφυγικός Κόσμος», «Φύλαξ», «Νέα Ιωνία», ……ακόμα και ο «Ριζοσπάστης».

Φανατισμός στο έπακρον. Πολλά τα «θα» τα ταξίματα δηλαδή. Και οι γυναίκες παρότι δεν ψήφιζαν οι περισσότερες, στο κυνήγι των ψήφων για τους άντρες τους! Δεν δίστασαν μάλιστα κάποιες να πάνε να ψηφίσουν και 2 και 3 φορές! Δικαιολογούμενες ότι δεν γνώριζαν καλά τα Ελληνικά για να διαβάσουν πως ψήφιζαν!

Με όλα αυτά η πρώτη Κυριακή έδωσε πρώτον στους δημάρχους τον Κ. Κιοφτερτζή με 806 ψήφους και δεύτερον τον Γ. Φελέκη με 783 ψ. Ακολούθησαν ο Τσακίρης (555), ο Διακάκης (386), ο Ανδριτσάκης (266), ο Βαρουτσής (195), ο Πολάτογλου (186) και ο Τζιβράς (53).
Στους πάρεδρους ο Κουτράκης του Κιοφτερτζή βγήκε πρώτος με 858 κι ο Κουγουμτζόγλου δεύτερος (801), που εξελέγησαν, καθώς και ο Σιμιτσόπουλος του Φελέκη (790), άρα οι πάρεδροι ήσαν 2-1 υπέρ του Κιοφτερτζή.

Όμως σημασία είχε περισσότερο τι έγινε με το ψηφοδέλτιο του δημοτικού συμβουλίου. Εδώ πραγματικά η μάχη ήταν σκληρή. Ψήφο την ψήφο.
Η σειρά ήταν:1ος) ο Ιω. Βαλούρδος (835 του Φελέκη), 2ος) ο Χρυσ. Δουβλίδης (826) του Φελέκη, 3ος) ο Ιορδ. Μαμελετζής (825) του Φελέκη, 4ος) ο Πέτρος Καρφόπουλος (816) του Φελέκη, 5ος) ο Πέτρος Καΐρης (808) του Φελέκη, 6ος) ο Ηλίας Σινάνογλου (807) του Φελέκη και ακολουθούν 7ος) ο Μιχ. Κουβαράς (806) του Φελέκη 8ος) ο Μιχ. Αιγιπίδης (804) του Κιοφτερτζή, 9ος) ο Χρ. Χατζηστέλιος του Κιοφτερτζή, 10ος) ο Γ. Προμπονάς του Φελέκη, 11ος) ο Χρ. Σκαμάκης (799) του Κιοφτερτζή και 12ος) ο Ανδρ. Μόρτογλου (790) του Φελέκη.
Στην πλειοψηφία δηλαδή είχαμε 9 του Φελέκη και μόνον 3 του Κιοφτερτζή.

Στη λεγόμενη όμως μειοψηφία (σύμβουλοι), ήσαν όλοι του Κιοφτερτζή (Μωϋσόγλου, Κεσίσογλου, Κανάς, Βαρβαρέσος, Γεωργουλίδης, Ρεμούνδος).
Έτσι το συνολικό τελικό αποτέλεσμα ήταν: 9-9. Απόλυτη ισοπαλία δηλαδή!

Αυτό πλέον δεν αλλάζει! Η δεύτερη Κυριακή είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στην εκλογή Δημάρχου! Και εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πάλι ότι θα μπορούσαν χωρίς καμία συμμετοχή στην πρώτη Κυριακή να προταθούν κα άλλοι υποψήφιοι δήμαρχοι, χωρίς συμβούλους δικούς τους.
Επειδή όμως είχε γίνει σαφές το ότι η μάχη θα ήταν μεταξύ Φελέκη και Κιοφτερτζή, κανείς των υποψηφίων της πρώτης Κυριακής δεν εμφανίστηκε πλην του Βαρουτσή, ενώ προστέθηκε ένας ιδιόρρυθμος γιατρός ο Ιω. Δραγάτσης Παλαιολόγος που είχε φτιάξει νοσοκομείο το οποίο έμεινε ερειπωμένο, εκεί στο ύψωμα στα νότια της Ν. Ιωνίας που έμελλε να λέγεται στου Παλαιολόγου.

Η δεύτερη Κυριακή των δημάρχων δεν ήταν «δεύτερη». Ήταν η Κυριακή 1 Απριλίου 1934, 50ημέρες μετά! Καταλαβαίνει κανείς, το τι έγινε αυτό το μεγάλο διάστημα.

Ο Φελέκης κινητοποίησε ως Φιλελεύθερος, τον δυναμικό μηχανισμό των Φιλελευθέρων Βενιζελικών. Τα σημειώματα στήριξης από το Κόμμα δίνονται σε καθημερινή βάση. Ο Φελέκης δεν δίστασε να στείλει επιστολή «συγγνώμης» προς τους Σπαρταλήδες λέγοντας ότι «ανήθικοι και συκοφάντες προσπάθησαν να προκαλέσουν δυσμένεια των Σπαρταλήδων με την παράταξή του».

Έλεγε χαρακτηριστικά: «Δηλούμεν δε επισήμως, ότι αν αποδειχθεί, ότι ένας εκ των 22 μελών της παράταξής μας έχει διαπράξει την ανευλαβή πράξη της δηλώσεως εις βάρος σας (Σπαρταλήδες), τότε είμαστε πρόθυμοι να παραιτηθούμε της υποψηφιότητάς μας προς ικανοποίησίν σας». Δηλώνει δε την απέραντον εκτίμησίν του προς τον Σπάρταλη συνυποψήφιό του Γαβριήλ Τσακίρη. Μια προσπάθεια να κερδηθούν πολλοί Σπαρταλήδες!

Εν τω μεταξύ οι δημοτικοί σύμβουλοι ορκίζονται την 20η Μαρτίου 1934!

Ο αγώνας σκληρός μεταξύ Φελέκη και Κιοφτερτζή. Ο πρώτος όμως διαθέτει υπεροπλία! Σπεύδει να τον υποστηρίξει ο Στυλ. Γονατάς, ενώ ο «Προσφυγικός Κόσμος» μια σοβαρή προσφυγική εφημερίδα, γράφει το απαράδεκτο «μόνον δούλοι μπορούν να ψηφίζουν Κιοφτερτζή!».

Ο Κιοφτερτζής υπερτονίζει τις σπουδές του ως δικηγόρος και ειρωνεύεται τον Φελέκη, ότι είναι μέτριας μορφώσεως «Παντοπώλης». Όμως η ελπίδα του για υποστήριξη από τον Τσακίρη και τους Σπαρταλήδες δεν ευοδώνεται. Ο Τσακίρης στέκεται, αν και Βενιζελικός ψυχρά ουδέτερος!
Όμως η κοινή γνώμη θεωρεί τον Κιοφτερτζή «λαϊκό» και αυτό είναι αρκετό για τον Φελέκη, ο οποίος όχι μόνο νικάει, ουσιαστικά συντρίβει τον Κιοφτερτζή! Παίρνει 1.803 ψήφους έναντι 1.278 του Κιοφτερτζή!

Ο Παλαιολόγος πήρε 18, ενώ ο Βαρουτσής 225!

Την 9η Απριλίου 1934, η Ν. Ιωνία είχε δήμαρχο που θα εγκατασταθεί στη Ν. Ιωνία στον Ιερό Ναό των Αγίων Αναργύρων. Στο μεταξύ ο Χρ. Χατζηστέλιος θα περάσει στον Φελέκη κι έτσι θα υπάρξη διαφορά (10-8) και ο Χρ. Χατζηστέλιος θα εκλεγεί πρώτος Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου. Δυστυχώς ούτε ο δήμαρχος, ούτε το Δημοτικό Συμβούλιο που με τόσον αγώνα εκλέχτηκαν ευτύχησαν να διοικήσουν πολύ καιρό!
Δεν πέρασαν παρά 2 χρόνια κι επέδραμε η δικτατορία του Μεταξά (1936), που φυσικά κατήργησε τον δήμαρχο και επέβαλε ορίζοντας ένα κατά τα άλλα αξιοπρεπή δημότη, τον Αθανάσιο Παράσχο ως δήμαρχο! Η επακολουθούσα Κατοχή και η Ιταλική διοίκηση στην οποία δόθηκε η Ν. Ιωνία, θα διορίσει δικούς της δημάρχους τους οποίους ονομάζουμε Κατοχικούς!

Σημείωση: Βασικά βοηθήματα για την εργασία, ήταν:
1) Χάρ Σαπουντζάκη-Λουκά Χριστοδούλου: «Η Νέα Ιωνία στον Μεσοπόλεμο». Έκδοση Ένωσις Σπάρτης Μ. Ασίας, 2013.
2) Λουκά Χριστοδούλου: Οι εκλογές στη Νέα Ιωνία, 1922-1975. Έκδοση ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. δήμου Ν. Ιωνίας, 2016.