Αγία Σοφία: Πώς μια μέλισσα έγινε ο “αρχιτέκτονας” του διασημότερου Ναού – Όλη η ιστορία

Είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ότι το θέμα που ταλανίζει τα ΜΜΕ τις τελευταίες ημέρες είναι η απόφαση του απόφαση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί, παρά τις έντονες μέχρι τώρα προτροπές της παγκόσμιας κοινότητας να διατηρηθεί ο μουσειακός χαρακτήρας του μνημείου.

Το γεγονός αυτό έχει πυροδοτήσει την παγκόσμια κατακραυγή της χριστιανικής ορθόδοξης κοινότητας, και όχι μόνο. ΗΠΑ, Γαλλία, Αθήνα αλλά και «φωνές» από τη Γερμανία και τη Ρωσία καταδίκασαν την προκλητική απόφαση του Τούρκου Προέδρου. Μάλιστα, την ώρα που υποστηρικτές του κ. Ερντογάν βρίσκονταν έξω από την Αγία Σοφία και πανηγύριζαν τη μετατροπή του συμβόλου του χριστιανισμού σε μουσουλμανικό τέμενος, η διεθνής κοινότητα εξέφραζε τη δυσφορία και την απογοήτευσή της για την δικαστική απόφαση του τουρκικού, ενώ η UNESCO ανακοίνωσε ότι η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς θα αξιολογήσει εκ νέου το καθεστώς της Αγίας Σοφίας.

Ο Χ-τύπος με αφορμή τις εξελίξεις κάνει μια αναδρομή στην πλούσια ιστορία του Ναού για να θυμηθούμε όλοι την αξία του και γιατί έχει τέτοια σημασία για το έθνος μας.

Ιστορία

Η Αγία Σοφία που υπάρχει σήμερα στην Κωνσταντινούπολη δεν είναι η πρώτη, αλλά η τρίτη μορφή του ναού. Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ., όταν ονόμασε τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η ανέγερση του ναού, που ονομάστηκε «Μεγάλη Εκκλησία», ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου του 360.

Κατά την εποχή του Αρκαδίου, το 404, η πρώτη Αγιά Σοφιά πυρπολείται και θα κτισθεί εκ νέου από τον Θεοδόσιο Β’. Τα δεύτερα εγκαίνια θα γίνουν στις 10 Οκτωβρίου του 415. Κατά τη Στάση του Νίκα το 532, ο Ιουστινιανός τη βλέπει να πυρπολείται για άλλη μια φορά στην ιστορία της και αποφασίζει να την ξαναχτίσει με τρόπο τόσο μεγαλοπρεπή που να είναι δύσκολο για το χέρι του -εξωτερικού ή εσωτερικού- εχθρού να την κάψει.

«Νενίκηκά σε Σολομών»

Τα θεμέλια αυτού του μεγαλοπρεπή ναού θα μπουν στις 23 Φεβρουαρίου του 532, με σχέδια που εκπόνησαν οι αρχιτέκτονες Ανθέμιος Τραλλιανός και Ισίδωρος ο Μιλήσιος,ενώ για την ολοκλήρωση του κολοσσιαίου έργου δούλεψαν αδιάκοπα επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ενώ ξοδεύτηκαν 320.000 λίρες (περίπου 120.000.000 ευρώ).

Μάλιστα, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση και με όσα αναφέρει η κ. Σοφία Σφυρόερα, φιλόλογος και σκηνοθέτης στο βιβλίο της “Κωνσταντινούπολη: Πόλη της Ιστορίας”, όταν ο Ιουστινιανός αποφάσισε να ξαναχτίσει την Αγία Σοφία δεν τον ικανοποιούσε κανένα σχέδιο. Μια φορά λοιπόν που πήγε στη λειτουργία, εκεί που έπαιρνε το αντίδωρο από το χέρι του Πατριάρχη, του έπεσε και είδε μια μέλισσα να το παίρνει και να πετά από το παράθυρο. Αμέσως έβγαλε διαταγή, όποιος έχει μελίσσια να τα τρυγήσει για να βρει το αντίδωρο. Και αυτός που το βρήκε ήταν ο πρωτομάστορας, που σε μια κυψέλη αντί για κερήθρα “είδε” μια εκκλησία πελεκητή και το αντίδωρο πάνω στην Αγία Τράπεζά της. Αυτή την Εκκλησία λοιπόν παρουσίασε στο βασιλία και με το σχέδιό της πορεύθηκαν για την ανέγερση της Αγίας Σοφίας.

Από κάθε σημείο όπου υπήρχε Ελληνισμός, έγινε προσφορά: τα πράσινα μάρμαρα από τη Μάνη και την Κάρυστο, τα τριανταφυλλιά από τη Φρυγία και τα κόκκινα από την Αίγυπτο. Από τον υπόλοιπο κόσμο προσφέρθηκαν τα πολύτιμα πετράδια, ο χρυσός, το ασήμι και το ελεφαντόδοντο, για τη διακόσμηση του εσωτερικού.

Αφού κινητοποιήθηκε ο γνωστός κόσμος για την εξεύρεση των πολυτελών αγαθών, ο Ιουστινιανός ήταν έτοιμος να εγκαινιάσει τον μεγαλοπρεπή Ναό της Αγίας του Θεού Σοφίας στις 27 Δεκεμβρίου 537. Το θέαμα που αντίκρισε ο αυτοκράτορας τον έκανε να αναγνωρίσει την υπεροχή της Βασιλικής του έναντι του ξακουστού Ναού του Σολομώντα, αναφωνώντας όλο χαρά: «Δόξα τω Θεώ, το καταξιωσάντι με τελέσαι τοιούτον έργον. Νενίκηκά σε Σολομών»

Το “χτύπημα” του Εγκέλαδου

Μια ακόμα προσθήκη θα λάμβανε χώρα ώστε να πάρει η Αγια-Σοφιά τον τελικό της χαρακτήρα: 20 χρόνια μετά τα πρώτα θυρανοίξια, κατά τον Εγκέλαδο του 557, ο τολμηρότατος κατασκευαστικά θόλος της εκκλησίας κατακρημνίστηκε. Την εκ νέου ανέγερσή του ανέλαβε ο ανιψιός του Ισιδώρου, Ισίδωρος ο Νεότερος, ο οποίος τον κάνει ακόμα πιο εντυπωσιακό σχεδιαστικά. Τα δεύτερα εγκαίνια της ιουστινιάνειας Αγια-Σοφιάς τελέστηκαν με πάσα επισημότητα στις 24 Δεκεμβρίου 563 και ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς ήταν έτοιμο να μακροημερεύσει.

Υπήρξε και ρωμαιοκαθολική εκκλησία

Μοναδικό διάλειμμα στην αδιάλειπτη ορθόδοξη παράδοση της Αγιας-Σοφιάς ήταν η περίοδος 1204-1261, όταν η Επτάλοφος έπεσε στα χέρια των Φράγκων που μετέτρεψαν πρόθυμα τον λαμπρό ναό σε ρωμαιοκαθολική εκκλησία (επισκευάζοντας τις μεγάλες φθορές του). Ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος την επανέφερε στην ορθόδοξη λατρεία κατά τη στέψη του εκεί στις 15 Σεπτεμβρίου 1261, έναν μήνα μετά την ανάκτηση της βυζαντινής πρωτεύουσας από τους Σταυροφόρους.

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης

Η Αγία Σοφία θα αποτελούσε πια το απόλυτο κέντρο της ορθοδοξίας και του ελληνισμού για τα επόμενα χίλια και πλέον χρόνια, μέχρι την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453. Τότε θα ακουστεί για τελευταία φορά η στερνή ορθόδοξη λειτουργία στις 29 Μαΐου 1453, όταν ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Κωνσταντίνος ΙΑ’ Δραγάσης Παλαιολόγος, αφού προσευχήθηκε δίπλα στον λαό και απολογήθηκε για τα λάθη του, έφυγε για τα τείχη της πόλης όπου και έπεσε ηρωικά μαχόμενος. Το τέλος της χριστιανικής ιστορίας της Κωνσταντινούπολης θα σήμανε και το τέλος της Αγια-Σοφιάς ως εκκλησίας, αφού με την επικράτηση των Οθωμανών μεταμορφώθηκε σε τέμενος και πλέον περιβαλλόταν από τους τέσσερις χαρακτηριστικούς μιναρέδες της.

Πέντε σχεδόν αιώνες αργότερα, με την επικράτηση του κοσμικού Κινήματος των Νεότουρκων και του Κεμάλ Ατατούρκ, η Αγια-Σοφιά μετατράπηκε σε μουσείο (1934), θυμίζοντας και πάλι το αρχιτεκτονικό θαύμα του Ιουστινιανού και τη σπουδαία αυτοκρατορία του.

Ένα “θαύμα” της αρχιτεκτονικής

Ο ναός είναι κτισμένος σε αρχιτεκτονικό ρυθμό βασιλικής με τρούλο. Ο κυρίως χώρος του κτίσματος έχει σχήμα περίπου κύβου. Τέσσερις τεράστιοι πεσσοί, (κτιστοί τετράγωνοι στύλοι), που απέχουν μεταξύ τους ο ένας από τον άλλο 30 μ., στηρίζουν τα τέσσερα μεγάλα τόξα πάνω στα οποία εδράζεται ο τρούλος, με διάμετρο 31 μέτρων. Ο τρούλος δίνει την εντύπωση ότι αιωρείται εξαιτίας των παραθύρων που βρίσκονται γύρω στη βάση του.

Γενικά ο ναός είναι ορθογώνιο οικοδόμημα μήκους 78,16 μ. και πλάτους 71,82 μ. κτισμένο στη ΝΔ. πλευρά του πρώτου λόφου της Πόλης με κατεύθυνση ΝΑ. Περιβάλλεται από δύο αυλές την βόρεια και την δυτική καλούμενη και αίθριο. Συνορεύει με τα Πατριαρχικά κτίρια τα οποία συνδέονταν με το Αυγουσταίο, τη μεγάλη δηλαδή πλατεία που βρίσκοταν το λαμπρό από πορφυρό μάρμαρο άγαλμα της Αυγούστας Ελένης.

Ο όλος Ναός αποτελείται από τα εξής μέρη:

1. Αίθριο: Υπαίθρια μαρμαρόστρωτη και περίστυλη αυλή στη μέση της οποίας ήταν η “κομψή φιάλη” η μαρμάρινη κρήνη που έφερε την ονομαστή καρκινική επιγραφή «ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ» (δηλ. «πλύνε τις αμαρτίες, όχι μόνο το πρόσωπo». Η φράση αυτή, αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και το αυτό νόημα.). Στο αίθριο επίσης φέρονται κάποια ίχνη οικοδομήματος.
2. Έξω και κυρίως νάρθηκας: Πέντε πύλες από το αίθριο οδηγούν στον έξω νάρθηκα και από αυτόν άλλες πέντε πύλες οδηγούν στον εσωτερικό νάρθηκα, από τις οποίες η μεσαία πύλη λέγεται και Μεγάλη ή Ωραία Πύλη. Από τον έσω νάρθηκα εννέα πύλες οδηγούν στον κυρίως Ναό. Οι τρεις μεσαίες καλούνται Βασιλικές πύλες επειδή από εκεί εισερχόταν ο Αυτοκράτορας στις επίσημες τελετές. Το Προπύλαιο του Νάρθηκα ή Ωραία Πύλη ήταν η κύρια είσοδος στον Ναό. Δεξιά αυτού του προπυλαίου ήταν το αποδυτήριον (μητατώριον) όπου ο Αυτοκράτορας κατά την είσοδό του άλλαζε το τζιτζάκιο και φορούσε το σαγίο. Πάνω από τον έσω νάρθηκα είναι ο γυναικωνίτης, εξ ου και το όνομα “νάρθηξ γυναικωνίτιδος” η είσοδος στον οποίο οδηγούσε άλλο προαύλιο της βόρειας πλευράς.
3. Κύριος Ναός: Ο κυρίως Ναός χωρίζεται σε τρία κλίτη (στοές θα λέγαμε σήμερα). Το εσωτερικό σχέδιο είναι απλό. Τέσσερις πεσσοί, κτιστοί στύλοι, συνδέονται μεταξύ τους με υπερώα τόξα στα οποία και φέρονται επιθόλια τόξα συναποτελώντας έτσι μια περιμετρική βάση επί της οποίας και εδράζει ο τεράστιος θόλος. Η περιμετρική βάση φέρει πλήθος στυλιδίων υπό μορφή παραθύρων από τα οποία και ολόκληρος ο Ναός «πλημμυρίζει» από το φως. Η όλη κατασκευή παρουσιάζει πράγματι την εντύπωση μια αρμονίας φωτός και αρχιτεκτονικής. Στη δε κατασκευή του θόλου έχουν χρησιμοποιηθεί ελαφρόπετρες από τη Ρόδο που φέρουν την επιγραφή “Μεγάλης Εκκλησσίας του Κωνσταντίνου”.

Πρόσωπα της πολιτικής σκηνής και της τοπικής αυτοδιοίκησης αντιδρούν στην μετατροπή της σε τζαμί

Φυσικά, οι εκπρόσωποι της ελληνικής πολιτικής σκηνής, της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και της εκκλησίας αντέδρασαν στην απόφαση να μετατραπεί σε τζαμί αυτό το τόσο σημαντικό για τον ελληνισμό, μνημείο και εξέφρασαν την απογοήτευσή τους με δηλώσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

Κ. Μητσοτάκης, Πρωθυπουργός: “Η Ελλάδα καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο την απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί. Η απόφαση αυτή – και μάλιστα 85 χρόνια από την ανακήρυξή της ως μουσείου – προσβάλλει τον οικουμενικό χαρακτήρα της. Πρόκειται για επιλογή που προσβάλλει όλους όσους αναγνωρίζουν το μνημείο ως κτήμα του παγκόσμιου πολιτισμού. Και βεβαίως, επηρεάζει όχι μόνο τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα. Αλλά και τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Unesco και την παγκόσμια κοινότητα συνολικά. Είναι θλιβερό ότι η τουρκική ηγεσία που εργάστηκε το 2005 για τη Συμμαχία των Πολιτισμών, επιλέγει σήμερα να κινηθεί στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση.”

Αικ. Σακελλαροπούλου, Πρόεδρος της Δημοκρατίας: “Βαθύτατη πρόκληση προς την παγκόσμια κοινότητα η απόφαση της τουρκικής ηγεσίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί. Προσβάλλει βάναυσα την ιστορική μνήμη, υπονομεύει την αξία της ανεκτικότητας και δηλητηριάζει τις σχέσεις της Τουρκίας με όλο τον πολιτισμένο κόσμο”

Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: “Η εργαλειοποίηση της θρησκείας για την επιδίωξη κομματικών, γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών σκοπιμοτήτων χαρακτηρίζει αυτόν που την επιχειρεί. Η προσβολή και η ύβρις δεν αφορούν μόνο στην Ορθοδοξία και στη Χριστιανοσύνη γενικότερα, αλλά και σε όλη την πολιτισμένη ανθρωπότητα, σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, ανεξαρτήτως θρησκεύματος. Είναι σκληρόν προς κέντρα λακτίζειν”.

Λ. Μενδώνη, Υπ. Πολιτισμού: “Το 1934 ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους Κεμάλ Ατατούρκ μετέτρεψε την Αγία Σοφία σε Μουσείο. Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίστηκε ότι το συγκεκριμένο μνημείο ανήκει στην ανθρωπότητα, ενώ παράλληλα αναγνωρίστηκε η διαχρονική Ιστορία της Κωνσταντινούπολης και η πολυπολιτισμικότητά της. Στην ουσία απεδόθη ο προσήκων σεβασμός σ’ αυτό το οικουμενικό μνημείο κίνηση του προέδρου Ερντογάν δείχνει μια βαθιά ισλαμική τάση η οποία συνδέεται με την εσωτερική πολιτική του, τη στιγμή που η Τουρκία ταλανίζεται από μεγάλα προβλήματα. Δεν μπορώ παρά να αποδοκιμάζω τη συγκεκριμένη κίνηση.”

Ν. Δένδιας, Υπ. Εξωτερικών: “Όλοι μας είμαστε εξαιρετικά θλιμμένοι για αυτή την απόφαση του Τούρκου Προέδρου για την Αγία Σοφία.[…] Η απόφαση αυτή έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά προκλητικότατων ενεργειών κατά της Ελλάδος και των χωρών της περιοχής. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα. Είναι η Κύπρος, είναι η Λιβύη, είναι η Αίγυπτος. Η Αγία Σοφία είναι ένα κομμάτι της καρδιάς του κάθε Έλληνα. Όμως στην παρούσα συζήτηση αυτό προστίθεται στο γεγονός της παγκόσμιας σημασίας του μνημείου και ο διάλογος και οι απαιτήσεις μας από την παγκόσμια κοινότητα πρέπει να αφορούν την παγκόσμια σημασία του μνημείου.”

Σ. Πέτσας, Κυβερνητικός Εκπρόσωπος: “Το θέμα της Αγίας Σοφίας είναι διεθνές ζήτημα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι τέτοια παραβατική συμπεριφορά και μια τόσο μεγάλη προσβολή θα πρέπει να έχει και ανάλογη απάντηση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα προχωρήσουμε σε κάποια μορφή κυρώσεων.”

Άδ. Γεωργιάδης, Υπ. Ανάπτυξης: “Η απόφαση του κ. Ερντογάν για την μετατροπή της Αγίας του Θεού Σοφίας, από Μουσείο του Παγκόσμιου Πολιτισμού σε Τζαμί δείχνει το πραγματικό πρόσωπο της Τουρκίας. Αδιαφορία για τις Διεθνείς της δεσμεύσεις και δυστυχώς αδιαφορία για τον πόνο που προκαλεί σε όλους τους Χριστιανούς.”

Δ. Καιρίδης, Βουλευτής ΝΔ: “Ο Ερντογάν, σε έναν παροξυσμό λαϊκιστικής εργαλειοποίησης ενός παγκόσμιου μνημείου, αποδεικνύει ξεδιάντροπα αυτό που είναι: ένας ισλαμιστής αυταρχικός ηγέτης που καθιστά την Τουρκία, ολοένα και περισσότερο, ένα σοβαρό διεθνές πρόβλημα. […] Η απόφαση πληγώνει όλους τους Έλληνες αλλά, ταυτόχρονα, δίνει την ευκαιρία στην ελληνική διπλωματία να υπογραμμίσει ότι η Τουρκία δεν είναι μόνο ελληνικό πρόβλημα αλλά διεθνές και, κυρίως, ευρωπαϊκό. Τις επόμενες εβδομάδες θα ξεδιπλωθεί μια μεγάλη εκστρατεία καταγγελίας και απομόνωσης του καθεστώτος Ερντογάν.”

Κ. Ζαχαριάδης, Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ: “Από το 1934 η Αγία Σοφία λειτουργεί ως μουσείο. Η προκλητική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Τουρκίας ανοίγει το δρόμο για να μετατραπεί σε μουσουλμανικό τεμένος. Η Αγία Σοφία είναι μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και η Τουρκία οφείλει να το σεβαστεί.”

Γ. Κατρούγκαλος, Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ: “Η Αγία Σοφία, πέραν της ιστορικής και συναισθηματικής αξίας για εμάς τους Έλληνες και το συμβολισμό της για τους απανταχού Χριστιανούς, είναι μνημείο που ανήκει σε όλη την ανθρωπότητα, ενταγμένη από το 1985 στον κατάλογο των προστατευόμενων μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Οποιαδήποτε απόφαση αλλοίωσης του χαρακτήρα της μέσω μετατροπής της σε τζαμί αποτελεί ευθεία πρόκληση, είναι απαράδεκτη και δεν ταιριάζει σε χώρα που σέβεται τις διεθνείς της υποχρεώσεις. Θα υπονομεύσει το διαθρησκευτικό διάλογο χριστιανών και μουσουλμάνων και θα ενισχύσει τις απαράδεκτες θεωρίες περί σύγκρουσης πολιτισμών.”

Γ. Κουμουτσάκος, Βουλευτής ΝΔ: “Το 1934 ο Κεμάλ Ατατούρκ αποφάσισε τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσείο. Ο Ερντογάν γυρίζει πίσω τους δείκτες της Ιστορίας, θέλοντας να μεταφέρει την Τουρκία στην Οθωμανική περίοδο. Διαπράττει όμως ένα μεγάλο λάθος. Η σύγχρονη Τουρκία δεν είναι Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είναι μια απόφαση που στρέφεται εναντίον της παγκόσμιας αντίληψης για τον χαρακτήρα της Αγίας Σοφίας. Την απομακρύνει από τη Δύση και δηλητηριάζει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.”

ΚΕΔΕ: “Η απόφαση του Προέδρου και της Κυβέρνησης της Τουρκίας να μετατρέψει το Ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από Μουσείο σε τζαμί, προσβάλλει τις αξίες του πολιτισμένου κόσμου. Προσβάλλει όχι μόνον τους χριστιανούς, όχι μόνον τους Έλληνες που η Αγία Σοφία αποτελεί μέρος της καρδιάς τους, αλλά κάθε πολιτισμένο άνθρωπο, ανεξαρτήτως θρησκεύματος.”

Περιφέρεια Αττικής: “Για κάθε Έλληνα, η Αγία Σοφία αποτελεί κομμάτι της ψυχής του. Για κάθε άνθρωπο, ένα κορυφαίο μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο τούρκος πρόεδρος το μετέτρεψε σε τζαμί. Η απόφασή του προσβάλλει όχι μόνον το Χριστιανικό κόσμο, αλλά κάθε πολιτισμένο άνθρωπο στη Γη, ανεξαρτήτως θρησκεύματος. Πρόκειται για μια πρωτοφανή ενέργεια που συμβάλλει περαιτέρω στην εθνικιστική δημαγωγία, τη μισαλλοδοξία και επιπλέον πλήττει τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε. και την παγκόσμια Κοινότητα.”

Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας κ.κ. Γαβριήλ: “Αναρωτιέται κανείς, εάν για δεύτερη φορά στην ιστορία του γένους των Ελλήνων βιώνουμε και πάλι την άλωση της Πόλης. Σε καιρό μάλιστα ειρήνης και προόδου, κατοχύρωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θρησκευτικών ελευθεριών, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μία βαθύτατη παραβίαση της θρησκευτικής αναφοράς μας, της καταγωγής και του οικουμενικού πολιτισμού μας, του δικαιώματος μας στη μνήμη και την ελπίδα. Ο Ναός της Αγίας Σοφίας, το ιερό παλλάδιο της Χριστιανοσύνης, η «Ακρόπολη» της Ορθοδοξίας, μετετράπη σε Ναό των Μουσουλμάνων, σε Τζαμί. […] Δεν μισούμε τους γείτονες μας, δεν επιθυμούμε τον πόλεμο. Να μας σεβαστούν θέλουμε, όπως τους σεβόμαστε και εμείς. Να σεβαστούν και να προστατεύσουν τα μνημεία και τις μειονότητες μας. Να σεβαστούν τον Ελληνισμό της Πόλης. Την υπόσταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Τον Οικουμενικό μας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο και το οικουμενικό μήνυμά του. Να αναγνωρίσουν το παγκόσμιο ιστορικό και πολιτισμικό καθεστώς της Αγίας Σοφίας. Να σεβαστούν τον Ορθόδοξο αυτόν Ιερό Ναό όλης της Ρωμιοσύνης.”

Δ. Θωμαΐδου, Δήμαρχος Ν. Ιωνίας: “Η μετατροπή του συμβόλου του Οικουμενικού Ελληνισμού και μνημείου Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, της Του Θεού Σοφίας, της Αγιά Σοφιάς στην Κωνσταντινούπολη, με απόφαση της Τουρκικής Κυβέρνησης, σε τζαμί πλήττει βάναυσα την ιστορική μας μνήμη και τις παρακαταθήκες μας. Ο Ελληνοχριστιανικός πολιτισμός προσέφερε στην παγκόσμια κοινότητα αυτό τον Ιερό Ναό, μεταξύ άλλων, ως πολύτιμο και ανεπανάληπτο μνημείο που μπορεί και πρέπει να ενώνει τα διεστώτα! […] Απαιτείται από όλες και όλους η προστασία των αξιών και των συμβόλων ως δομικών στοιχείων της μνήμης που δεν σβήνει ποτέ αλλά διαφυλάττει την ιστορία και δίνει την προοπτική στους λαούς.”

Ν. Μπάμπαλος, Δήμαρχος Ηρακλείου Αττικής: “Η Αγιά Σοφιά έχει ενταχθεί στο κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς ως μουσείο. Κυρίως όμως έχει ταυτιστεί με την Ορθοδοξία και τον Χριστιανισμό και έχει ενταχθεί στην καρδιά και τη ψυχή των Ελλήνων. Η απόφαση αλλοίωσης του χαρακτήρα της, μέσω μετατροπής της σε τζαμί , είναι απαράδεκτη και αποτελεί ευθεία πρόκληση και δεν αρμόζει χώρα που σέβεται τις διεθνείς υποχρεώσεις της.”

Γ. Βούρος, Δήμαρχος Νέας Φιλαδέλφειας – Χαλκηδόνας: “Ως Δήμαρχος της Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας, αυτής της μεγάλης, πονεμένης προσφυγομάνας γειτονιάς που έγινε μια μεγάλη αγκαλιά για τους ξεριζωμένους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, καταδικάζω απερίφραστα την ανακήρυξη της Αγίας Σοφίας, αυτού του μνημείου της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αυτού του διαχρονικού συμβόλου της Χριστιανοσύνης και της Ορθοδοξίας, σε τζαμί. Δυστυχώς τέτοιες πολιτικές ενέργειες και στόχοι δεν εξυπηρετούν κανέναν, τοποθετούν απέναντι όλον τον πολιτισμένο κόσμο και στρέφουν την Τουρκία αιώνες πίσω, σε ένα σκοτεινό παρελθόν.”

Ξ. Μανιατογιάννης, Δήμαρχος Βριλησσίων: “Aγιά Σοφιά: Το μνημείο του παγκόσμιου πολιτισμού, το καμάρι της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού δεν μπορεί να “πέσει” στις “ορέξεις” κανενός! Η απόφασή τους, μας προσβάλλει όλους!”

Β. Ζορμπάς, Δήμαρχος Αγ. Παρασκευής: “Το δημοτικό συμβούλιο του δήμου Αγίας Παρασκευής, καταδικάζει απερίφραστα την απόφαση του τούρκου προέδρου Ταγίπ Ρετζέπ Ερντογάν και της κυβέρνησής του , να μετατρέψουν το παγκόσμιο Ορθόδοξο Χριστιανικό μνημείο της Αγίας Σοφίας σε ισλαμικό τέμενος. Η ενέργεια αυτή, προκαλεί και θίγει το θρησκευτικό και Εθνικό μας , αλλά και το παγκόσμιο πολιτισμικό συναίσθημα και αποδεικνύει , για μιά ακόμη φορά, ότι η Τουρκία είναι ένα κράτος έξω από τα Ευρωπαικά ιδεώδη και πολιτισμό.”