Εκκλησάκια που αξίζει να γνωρίζει κανείς στα Βόρεια Προάστια – Α’ μέρος

Καθώς το Πάσχα κοντοζυγώνει, οι πολίτες που θέλουν να παραστούν στις λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας χωρίζονται συνήθως σε δύο κατηγορίες: σε αυτούς που επιλέγουν συγκεκριμένη, αγαπημένη τους εκκλησία και σε εκείνους που θέλουν μια αλλαγή, πραγματοποιώντας εξερεύνηση σε εκκλησάκια που δεν είχαν υποπέσει στην αντίληψή τους προηγουμένως. Αποτελεί, άλλωστε, γεγονός πως τα Βόρεια προάστια είναι έδρα μερικών από τους πιο όμορφους ναούς στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Μέσα στο πράσινο στοιχείο με πλακόστρωτα προαύλια και συχνά με πανοραμική θέα, οι εκκλησίες στον βόρειο τομέα δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από εκείνες της υπόλοιπης Αθήνας.

Από μικρά, κρυμμένα εκκλησάκια μέχρι μεγαλύτερους ναούς που προκαλούν το δέος, υπάρχει πληθώρα επιλογών στους 14 δήμους. Μερικές εξ αυτών παρουσιάζονται στο συγκεκριμένο αφιέρωμα, για μια κατανυκτική Μεγάλη Εβδομάδα -κατά την οποία οι χριστιανοί θα μετέχουν ψυχή τε και σώματι στα Θεία Πάθη- και μια λαμπρή, γιορτινή Ανάσταση.

Αγία Μαρίνα, Εκάλη

Ο Ναός είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, στην Αγία Μαρίνα και τον Άγιο Αλέξανδρο. Eπί ποιμαντορίας του πρώτου Μητροπολίτου Αττικής και Μεγαρίδος, Ιακώβου, δόθηκε περισσότερη έμφαση στη μνήμη της Αγίας Μαρίνας. Λέγεται ότι ο Μητροπολίτης, λόγω των πολλών Ενοριακών Ναών της αχανούς Μητροπόλεως, που πανηγύριζαν στην Κοίμηση της Θεοτόκου αδυνατούσε να παρευρεθεί στα πολλά πανηγύρια, κι έτσι με πρότασή του, που έγινε αποδεκτή από τούς τότε κατοίκους και Ενοριακούς Συμβούλους, δόθηκε το βάρος της πανηγύρεως του Ναού στις 17 Ιουλίου, ημέρα εορτασμού της Αγίας Μαρίνας. Τότε δεν υπήρχαν πολλοί Ναοί αφιερωμένοι στην Αγ. Μαρίνα. Η πανήγυρη συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, με τη συρροή χιλιάδων πιστών από όλο το λεκανοπέδιο.

Αγία Βαρβάρα, Κάτω Χαλάνδρι

Ο Ι.Ν. Αγίας Βαρβάρας Χαλανδρίου (Ψυχικού) είναι μεταβυζαντινός ναός και αποτελεί κτίσμα των αρχών του 18ου αιώνος, ενώ είναι μονόχωρος και καμαροσκέπαστος, με μεταγενέστερη προσθήκη διευρυμένου Νάρθηκα.

Ο Ναός εσωτερικά είναι κατάγραφος, πλην της οροφής, από τοιχογραφίες ωσαύτως  του 18ου αιώνος, πολύ καλής τέχνης, που αποδίδονται στην Σχολή του Γ. Μάρκου.

Το Παρεκκλήσι ανήκει και ακολουθεί το Πρόγραμμα Ακολουθιών της  Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Διαθέτει Πνευματικό Κέντρο, όπου φιλοξενείται η Νεότητα (Ελληνικοί χοροί, Νεανικό Θέατρο, Μουσική) και όπου πραγματοποιούνται ομιλίες, εκδηλώσεις Φιλοπτώχου Ταμείου, αιμοδοσίας, επετειακές συνεαστιάσεις (Τσικνοπέμπτη, Πάσχα) κ.ά.

Αγία Φιλοθέη

Αν αναρωτιέστε πώς να φτάσετε στην Αγία Φιλοθέη του Δήμου Φιλοθέης – Ψυχικού, θα επιβιβαστείτε στη λεωφορειακή γραμμή 610 και θα περπατήσετε ελάχιστα σε μια περιοχή κατάφυτη, με κατανυκτική ατμόσφαιρα.

Η ιστορία της ξεκινάει αρκετά χρόνια πριν, μιας και πήρε το όνομά της από τη μοναχή Φιλοθέη, που άσκησε ένα είδος φιλανθρωπικού και ιεραποστολικού μοναχισμού.

Συγκεκριμένα, άνοιξε στην περιοχή του Ψυχικού ένα πηγάδι για να ξεκουράζονται οι κατάκοποι αγρότες που δούλευαν ώρες κάτω από τον ζεστό ήλιο, όταν το νερό ήταν λιγοστό στην αττική γη. Λέγεται, μάλιστα, ότι από το ψυχικό αυτό της μοναχής Φιλοθέης πήρε η περιοχή το όνομά της. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, η μοναχή έγραψε πάνω στο μαρμάρινο χείλος του πηγαδιού την λέξη «ψυχικόν», δηλωτικό της ψυχικής ωφέλειας.

Κάθε Μεγάλη Παρασκευή οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να χτυπήσουν οι ίδιοι την καμπάνα της εκκλησίας στον χαρακτηριστικό πένθιμο ήχο, ενώ ο Επιτάφιος είναι στολισμένος από πλήθος όμορφων λουλουδιών, έτοιμος για την περιφορά του το βράδυ.

Ναός Αγίων Αναργύρων, Νέα Ιωνία

Με την ίδρυση της Ιεράς Μητροπόλεως Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας, το 1974, ο Ναός των Αγίων Αναργύρων θα οριστεί ως ο μητροπολιτικός ναός της νέας Μητρόπολης, αφού έδρα της είχε οριστεί η Νέα Ιωνία. Άλλωστε, ήταν και ο αρχαιότερος.

Στον ναό αρχικά δεν υπήρχαν εικόνες, συνεπώς αποφασίστηκε ότι θα έπαιρνε το όνομά του από τον Άγιο της πρώτης εικόνας που θα προσφερόταν στον χώρο. Έτσι, σύμφωνα με εξιστόρηση του παπα-Ιωακείμ Πεσματζόγλου, πρωτοπρεσβύτερου της εκκλησίας και συνιδρυτή της περιοχής της Νέας Ιωνίας (1923), η πρώτη που κατέφτασε στον ναό ήταν μια Μικρασιάτισσα που κρατούσε σφιχτά στην αγκαλιά της μια μικρή εικόνα από την ιδιαίτερη πατρίδα της, στην οποία απεικονίζονταν οι Άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός. Ενδιαφέρον είναι πως η εν λόγω εικόνα φυλάσσεται ακόμα, όπως επίσης φυλάσσονται και αποτμήματα των ιερών λειψάνων του Αγίου Κοσμά και του Αγίου Δαμιανού.

Ναός Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας, Περισσός

Όσοι μένουν ή τους αρέσει να επισκέπτονται τον Περισσό, γνωρίζουν ότι η περιοχή ξεχωρίζει από παλιά ως πολυάριθμη και πιυκνοκατοικημένη συνοικία, που οφείλει σε μεγάλο βαθμό τη δημιουργία της στην αυτοστέγαση. Χαρακτηριστικό είναι πως οι κάτοικοί της είχαν πάντοτε μια έντονη διάθεση “αυτονόμησης” από τον Δήμο Νέας Ιωνίας. Ως σημείο αναφοράς ήθελαν να έχουν έναν μεγαλοπρεπή ναό, χτισμένο στην κεντρικότερη πλατεία. Έτσι, ξεκίνησαν τις προσπάθειες ανέγερσής του το 1926, κατασκευάζοντας έναν μικρό αρχικά ναό στο δυτικό άκρο της πλατείας. Από το έτος 1931 ο ναός άρχισε να μορφοποιείται περαιτέρω.

Ίσως δεν γνωρίζετε πως στη συγκεκριμένη εκκλησία πραγματοποιήθηκε το 1936 επιμνημόσυνη δέηση στον εκλιπόντα Ελευθέριο Βενιζέλο, που πέθανε στο Παρίσι στις 18 Μαρτίου, κάτι που ώθησε τους παρευρισκόντες να ξεσπάσουν σε λυγμούς.

Ο ναός  θεμελιώθηκε το 1954 από τον τότε Υπουργό Συγκοινωνιών, ενώ στην τελική, σημερινή μορφή του εγκαινιάστηκε το 1974.

Ναός Αγιορείτων Πατέρων Μετοχίου Ι. Ν. Ξενοφώντος, Νέα Ιωνία – Παρεκκλήσια Ν. Ιωνίας

Ο εν λόγω ναός είναι αρκετά πιο πρόσφατος των προαναφερθέντων της περιοχής. Βρίσκεται στην οδό Φιλικής Εταιρείας 22 και θεμελιώθηκε από τον σεβασμιότατο μητροπολίτη Ν. Ιωνίας και Φιλαδελφείας, κ. Γαβριήλ, στις 21 Μαρτίου 2015, ενώ η τελετή των θυρανοιξίων πραγματοποιήθηκε από τον ίδιο στις 2 Ιουλίου του 2016.

Στη Νέα Ιωνία, εκτός των ναών, παρατηρεί κανείς και τους ναούς-παρεκκλήσια όπως είναι για παράδειγμα το Ιερό Μητροπολιτικό Παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής (Λεωφ. Ηρακλείου 340), που ανεγέρθηκε το 1978 και ανακαινίστηκε το 2026. Άλλα παρεκκλήσια στην περιοχή είναι εκείνο των Τριών Ιεραρχών, που αποτελεί συγκεκριμένα παρεκκλήσι των Αγίων Αναργύρων, και που παραχωρήθηκε με συμβολαιογραφική πράξη το 1987 από τον Κυριάκο Παπάζογλου στον μητροπολιτικό ναό των Αγ. Αναργύρων.

Τέλος, ακόμα ένα παρεκκλήσι είναι εκείνο του Γενεσίου της Θεοτόκου (της Μονάδας Φροντίδας Ηλικιωμένων που ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη, “Παναγία η Ελεούσα”).

Παναγία Νερατζιώτισσα, Μαρούσι

Η Παναγία η Νερατζιώτισσα είναι μια από τις πιο γνωστές εκκλησίες του Αμαρουσίου. Βρίσκεται στις παρυφές του λόφου Πέλικα, στη διασταύρωση των οδών Αγίου Κωνσταντίνου και Νερατζιωτίσσης. Αποτελεί μια όμορφη, πετρόχτιστη εκκλησία, που προσελκύει τα βλέμματα όχι με το μέγεθός της αλλά με την αρχιτεκτονική της. Πέραν αυτού, το ενδιαφέρον τραβάει η ιστορία της, αφού στη θέση που βρίσκεται, προηγουμένως βρισκόταν πιθανότατα το ιερό της Αρτέμιδος Αμαρυσίας, της προστάτιδας θεάς του αρχαίου Αμαρουσίου (Άθμονον), από την οποία πήρε η περιοχή το όνομά της. Καθώς η εκκλησία έχει χτιστεί στο ιερό αυτό, είναι ορατά τα αρχαία θεμέλια και οι κίονες γύρω από τον ναό.

Ναός Αγίου Θωμά, Μαρούσι

Ένα από τα πιο όμορφα εκκλησάκια του Αμαρουσίου αποτελεί ο ιερός Ναός του Αγίου Θωμά, κατάλοιπο μιας άλλης εποχής, που μαγνητίζει τα βλέμματα με την ταπεινότητά του.

Η εκκλησία έχει ίχνη τοιχογραφιών του 17ου αιώνα, ενώ όσον αφορά την τοιχοδομία της, έχει χτιστεί με χρήση αρχαίων υλικών. Στον περιβάλλοντα χώρο υπάρχουν πολλά ανάγλυφα αρχιτεκτονικά μέλη των παλαιοχριστιανικών χρόνων. Το εκκλησάκι είχε καταστραφεί κατά την Επανάσταση του 1821, παρόλα αυτά αποκαταστάθηκε το 1930 και διατηρήθηκε η αρχική του μορφή, όπως και μεγάλο μέρος των υλικών που είχαν χρησιμοποιηθεί κατά την ανέγερσή του. Το 1972 κρίθηκε διατηρητέος ναός. Έκτοτε, πρόκειται για ένα ξεχωριστό εκκλησάκι στο Μαρούσι, με την κεραμοσκεπή και τη λιτή του κατασκευή να το καθιστούν σχεδόν μοναδικό, αφού μοιάζει να μην ανήκει στη μεγαλούπολη.

Ναός Αγίας Σκέπης, Παπάγου

Η εκκλησία της Αγίας Σκέπης στην περιοχή του Παπάγου δεν είναι άγνωστη στους περισσότερους, μιας και είναι μεγάλη σε μέγεθος, παρόλα αυτά αξίζει να γίνει αναφορά σε εκείνη καθώς χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη ομορφιά. Εσωτερικά, ο ναός έχει πολύ ωραίες τοιχογραφίες και εξωτερικά περιστοιχίζεται από ψηλά δέντρα, που δημιουργούν μια ιδιαίτερη αίσθηση ομορφιάς και ασφάλειας, ενώ βοηθούν στην κατανυκτική ατμόσφαιρα της Ανάστασης, όταν φτάνει το Άγιο Φως και διαμοιράζεται από λαμπάδα σε λαμπάδα.

Ναός Αγίας Γλυκερίας, Γαλάτσι

Ο Ιερός Ναός Αγίας Γλυκερίας του Γαλατσίου πρόκειται για τρίκλιτη σταυροειδή βασιλική μετά τρούλου αφιερωμένη στην Αγία Γλυκερία, πολιούχο του Γαλατσίου, και αποτελεί τον κεντρικό ναό της ενορίας Αγίας Γλυκερίας Γαλατσίου.

Ο σύγχρονος ναός άρχισε να χτίζεται το 1927 πάνω σε παλαιότερο καθολικό μονής, που σύμφωνα με τις πηγές υπήρχε στην περιοχή από τον 17ο αιώνα. Ήταν εκκλησία βασιλικού ρυθμού με τρούλο, μονόκλιτη με τυφλά τόξα στους κατά μήκος τοίχους. Ο νάρθηκας ήταν μεταγενέστερη προσθήκη, ενώ ο θόλος του είχε άξονα κάθετο προς εκείνον του κυρίως ναού. Η θεωρία ότι ο παλαιός ναός ανεγέρθηκε από την Αγία Φιλοθέη το 1590 δεν ευσταθεί, καθώς η Φιλοθέη πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου 1589.

Τον Ιούνιο του 1892 έλαβε χώρα πίσω από αχυρώνα που υπήρχε δίπλα στην εκκλησία μια μονομαχία με πιστόλια ανάμεσα στον γραμματέα της τουρκικής πρεσβείας, Αλφρέντ Μπέη και τον υπίλαρχο Πιερράκο, στην οποία νίκησε ο πρώτος.

Προφήτης Ηλίας, Ν. Πεντέλη

Η μικρή εκκλησία του Προφήτη Ηλία βρίσκεται σε έναν λόφο στα 450 μέτρα υψόμετρο, στην περιοχή της Νέας Πεντέλης. Οι ενδιαφερόμενοι το βρίσκουν σε απόσταση μόλις 30 λεπτών από το κέντρο της Αθήνας, ενώ πρόκειται πραγματικά για ένα ησυχαστήριο. Η θέα που προσφέρει αυτό το σημείο της Αττικής προς το λεκανοπέδιο είναι μαγική όλες τις εποχές του χρόνου, από τον χειμώνα όταν πέσουν τα πρώτα χιόνια μέχρι την άνοιξη με τις ανθοφορίες της, τόσο στενά συνυφασμένες με το Πάσχα.

Φτάνοντας στο εκκλησάκι, οι επισκέπτες θα δουν μια περιποιημένη πέτρινη σκάλα η οποία  οδηγεί στον προαύλιο χώρο. Η -επίσης- πέτρινη εκκλησία έχει στον εξωτερικό της χώρο ένα στέγαστρο και πεζούλια. Αν ο καιρός το επιτρέπει, οι επισκέπτες μπορούν να θαυμάσουν για ώρα τη θέα, με το μάτι να φτάνει μέχρι και τον Σαρωνικό κόλπο.

Ναός Αγίου Γεωργίου, Ηράκλειο Αττικής

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου είναι κτίσμα της δεκαετίας του ’30. Στην τοποθεσία αυτή προϋπήρχε ναός που έφερε πέτρινη επιγραφή με τη χρονολογία 1400, σύμφωνα με μαρτυρία επιτρόπου της περιόδου της κατεδάφισης του ναΐσκου. Στον αύλιο χώρο του ναού υπάρχει κίονας ο οποίος, σύμφωνα με γνωμάτευση της αρχαιολογικής υπηρεσίας, τοποθετείται χρονολογικά στην Παλαιοχριστιανική περίοδο.

Τοποθετημένη  στην ανατολική άκρη της κεντρικής πλατείας του Παλαιού Ηρακλείου, η εκκλησία, με το πράσινο που διαθέτει, με τη νέα της διαρρύθμιση και ανάπλαση και προπάντων με την ενοποίησή της με την πλατεία του Αγίου Λουκά σε έναν ενιαίο χώρο αναψυχής, αποτελεί την πιο όμορφη γωνιά του Ηρακλείου. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι και μετά την ανακαίνισή της και τη διεύρυνσή της διατήρησε με σχολαστικότητα τον βυζαντινό της ρυθμό. Εσωτερικά είναι εντυπωσιακή χάρη στην παραδοσιακή της αγιογράφηση της και κυρίως με το μέρος εκείνο των αγιογραφιών του Κόντογλου. Πέρα από τις εικονιζόμενες αγιογραφίες του γνωστού αγιογράφου, υπάρχουν αδιάσειστες μαρτυρίες ακόμη και ανθρώπων της εποχής (1958) στον χώρο ότι οι περισσότερες από τις αγιογραφίες του ναού έχουν συντελεστεί από τον ίδιο τον Κόντογλου και ομάδα μαθητών της σχολής του. Για την ακρίβεια, πίσω από το προσκυνητάρι υπάρχουν τα αγιογραφημένα ”θεοφάνεια”,  η δεσποτική εικόνα της βαπτίσεως αλλά και οι εικόνες του τέμπλου με τον Χριστό, τον Πρόδρομο, την Παναγία και τον Άγιο Γεώργιο, σχεδιασμένα όλα δια χειρός Φώτη Κόντογλου. Σύμφωνα με φήμες, οι πραγματικές αγιογραφίες έχουν καλυφθεί από μουσαμά.