Koρωνοϊός: Γιατί τα εμβόλια μπορεί να μην καταφέρουν να εξαλείψουν τη νόσο Covid-19

Μακρύς και στρωμένος με «αγκάθια» είναι ο δρόμος για την εκρίζωση της πανδημίας του νέου κορωνοϊού.

Και μπορεί οι κυβερνήσεις ανά την υφήλιο να ποντάρουν ότι με τον εμβολιασμό των πληθυσμών θα επιβραδυνθεί και κάποια στιγμή θα σταματήσει η μετάδοση του κορωνοϊού, αλλά ακόμη και με τη διανομή αποτελεσματικών εμβολίων η διαδικασία της ανοσοποίησης ίσως να πάρει καιρό μέχρι να επιτευχθεί η περιπόθητη ανοσία της αγέλης, σημειώνει το Bloomberg.

Αλλωστε, επισημαίνει το Bloomberg, παραμένει άγνωστο τι επίπεδο ανοσίας απαιτείται και κατά πόσον τα εμβόλια θα αποδειχθούν αρκετά ισχυρά για την επίτευξή του, χώρια η απειλή νέων μεταλλάξεων, που μπορεί να αποδυναμώσουν την αποτελεσματικότητά τους.

Μπορεί να εκριζωθεί o κορωνοϊός;

Μέχρι στιγμής, αναφέρει το πρακτορείο, η μόνη ανθρώπινη ασθένεια που έχει εκριζωθεί είναι επισήμως η ευλογιά, δηλαδή έχουν σχεδόν μηδενιστεί τα κρούσματά της χωρίς να απαιτούνται διαρκώς παρεμβάσεις.
Η ευλογιά εκριζώθηκε χάρη σε ένα πολύ αποτελεσματικό εμβόλιο και στο γεγονός ότι οι άνθρωποι είναι οι μόνοι εκ φύσεως ευάλωτοι στη μόλυνση από τον ιό Variola, που προκαλεί τα χαρακτηριστικά εξανθήματα της ενίοτε θανατηφόρας ασθένειας.

Οι άνθρωποι είναι η μόνη γνωστή δεξαμενή του ιού της πολιομυελίτιδας, που εξαπλώνεται ακόμη σε λίγες χώρες, παρά την ευρεία χρήση αποτελεσματικών εμβολίων και τις προσπάθειες εδώ και τρεις δεκαετίες για την εκρίζωση της νόσου. Αντίθετα, ο νέος κορωνοϊός, γνωστός επιστημονικά ως SARS-CoV-2, απαντάται στη φύση σε νυχτερίδες, ενώ αποδείχθηκε ότι μπορεί να προσβάλει και μινκ, γάτες, γορίλες και άλλα ζώα. Η εξαφάνισή του θα απαιτούσε την εξάλειψή του από κάθε ευάλωτο είδος, κάτι που δεν είναι εφικτό.

Τι είναι εξάλειψη μιας νόσου

Είναι η αίσια έκβαση μιας μάχης για την αντιμετώπιση μιας πανδημίας, που καταλήγει σε μηδενικά νέα κρούσματα μιας νόσου ή μολύνσεις σε μια καθορισμένη περιοχή για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, που ωστόσο δεν έχει καθοριστεί. Μια πρόταση είναι να οριστεί στον ένα μήνα, δηλαδή το διπλάσιο της περιόδου επώασης του νέου κορωνοϊού -από τη μόλυνση μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων.

Ορισμένες χώρες, όπως η Νέα Ζηλανδία, κατάφεραν να φθάσουν σε μηδενικά κρούσματα για μεγάλα διαστήματα κλείνοντας τα σύνορά τους, επιβάλλοντας lockdown και εφαρμόζοντας μέτρα ιχνηλάτησης των επαφών και απομόνωσης των φορέων. Όμως στη διάρκεια μιας πανδημίας η διαδικασία παρατεταμένης εξάλειψης νέων μολύνσεων σε πανεθνικό επίπεδο συνιστά τεράστια πρόκληση, αν δεν είναι αδύνατη λόγω του κινδύνου επανεισόδου του ιού -του κορωνοϊού, εν προκειμένω- στη χώρα από ταξιδιώτες προερχόμενους από το εξωτερικό.

Θα εξουδετερώσουν τα εμβόλια τον κορωνοϊό;
Πρόκειται για ένα ερώτημα δύσκολο να απαντηθεί αυτή τη στιγμή, αφού δεν είναι γνωστό τι ποσοστό του πληθυσμού πρέπει να αποκτήσει ανοσία της αγέλης για να σταματήσει η διασπορά του κορωνοϊού, ή κατά πόσον ακόμη και τα ισχυρότερα εμβόλια θα καταφέρουν να βάλουν φρένο στη μετάδοσή του.

Σύμφωνα με μία έρευνα, για να γίνει αυτό απαιτείται ανοσία της αγέλης σε ποσοστό από 55% έως 82% του πληθυσμού, που θα επιτευχθεί είτε με εμβολιασμό είτε με την ανάρρωση από την Covid-19. Ωστόσο, στο Μανάους της Βραζιλίας δεν επιτεύχθηκε κάτι τέτοιο ακόμη κι όταν μολύνθηκαν από τον κορωνοϊό, σύμφωνα με εκτιμήσεις, σχεδόν οι τρεις στους τέσσερις κατοίκους του. Ωστόσο, πιστεύεται ότι οι μαζικοί εμβολιασμοί θα αποδώσουν περισσότερους καρπούς, επειδή τα εμβόλια φαίνεται να προσφέρουν ισχυρότερη και μεγαλύτερη προστασία απ’ ό,τι μια προηγούμενη μόλυνση.

Πόσο αποτελεσματικά θα είναι τα εμβόλια;
Μέχρι στιγμής, τα εμβόλια των Pfizer/BioNTech και της Moderna φαίνεται ότι είναι αποτελεσματικά έως και κατά 95% στην πρόληψη της νόσησης από Covid-19, αλλά δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα στοιχεία για το κατά πόσον εμποδίζουν τους εμβολιασθέντες να είναι ασυμπτωματικοί ή να μεταδώσουν σε άλλους τον κορωνοϊό.

Ο χρυσός κανόνας στην εμβολιολογία είναι να μπει φρένο στις μολύνσεις, αλλά και στη νόσο, ώστε να εξασφαλιστεί η λεγόμενη «αποστειρωτική ανοσία», πράγμα που δεν επιτυγχάνεται πάντοτε.

To εμβόλιο για την ιλαρά, επί παραδείγματι, εμποδίζει τη μόλυνση, ώστε οι εμβολιασθέντες να μη διασπείρουν τον ιό, ενώ το εμβόλιο του κοκκύτη προστατεύει από σοβαρή νόσηση, αλλά είναι λιγότερο αποτελεσματικό στην ανάσχεση της μόλυνσης.

Μια μελέτη, ωστόσο, του εμβολίου της Moderna για τη νόσο Covid-19 σε πιθήκους έδειξε ότι θα μειώσει, αν δεν εμποδίσει πλήρως, την περαιτέρω μετάδοση του κορωνοϊού.

Κλινικές μελέτες του εμβολίου της AstraZeneca υποδεικνύουν ότι ίσως είναι λιγότερο από 60% αποτελεσματικό στην ανάσχεση των μολύνσεων, πράγμα που καθιστά μάλλον ανέφικτο τον στόχο της απόκτησης ανοσίας της αγέλης, ακόμη κι αν όλοι λάβουν από δύο δόσεις.

Η επίδραση των μεταλλάξεων του κορωνοϊού
Ερευνητές μελέτησαν την ικανότητα των αντισωμάτων στο αίμα ασθενών από Covid-19, που ανέρρωσαν, να μπλοκάρουν τις νέες, τάχιστα εξαπλούμενες παραλλαγές B.1.1.7, 501Y.V2 και P.1 του κορωνοϊού, που πρωτοεντοπίστηκαν στη Βρετανία, τη Νότια Αφρική και τη Βραζιλία. Κάποιες έρευνες έδειξαν τη δυνατότητα αυτών των στελεχών να διαπεράσουν την ανοσολογική ασπίδα που παρέχεται από τη φυσική μόλυνση. Οι επιστήμονες προειδοποίησαν ότι οι εργαστηριακές μελέτες είναι μόνον ενδεικτικές και ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτό συμβαίνει όντως στην κοινότητα ή κατά πόσον τα αντισώματα που δημιουργούνται από εμβόλιο θα είναι λιγότερο αποτελεσματικά έναντι του νέου στελέχους.

Θα πρέπει τα εμβόλια για τον κορωνοϊό να εμποδίζουν τη μόλυνση για να περιοριστούν τα κρούσματα;
Όχι, απαντά το δημοσίευμα του Bloomberg. Τα εμβόλια δεν χρειάζεται να είναι τέλεια για να είναι επωφελή για τη Δημόσια Υγεία. Η Νεοζηλανδή ειδική στα εμβόλια Έλεν Πετούσις Χάρις αναφέρει τον ροταϊό και την ανεμοβλογιά ως παραδείγματα νόσων «που έχουν ουσιαστικά εξαλειφθεί με τη χρήση εμβολίων, λίαν αποτελεσματικών στην πρόληψη βαριάς νόσησης και αποτελεσματικών στην πρόληψη νόσησης, τα οποία όμως δεν εμποδίζουν εντελώς τη μόλυνση σε όλους».

Από τη στιγμή που ο νέος κορωνοϊός εξαπλώνεται αερογενώς με σωματίδια από το φάρυγγα και τη μύτη ενός μολυσμένου ατόμου, ένα εμβόλιο που περιορίζει την ποσότητα των σωματιδίων του ιού στην αναπνευστική οδό ή μειώνει τη συχνότητα του βήχα των φορέων, ίσως μειώσει και την πιθανότητα μετάδοσής του σε άλλα άτομα και να μειώσει τον αριθμό αναπαραγωγής Re.

Όπως τόνισε προ ημερών και ο επικεφαλής των προγραμμάτων έκτακτης ανάγκης του ΠΟΥ, Μάικ Ράιαν, αντί να επικεντρωθούν οι προσπάθειες στην εξάλειψη του κορωνοϊού, επιτυχία θα πρέπει να θεωρηθεί «η μείωση της ικανότητας του ιού να σκοτώνει, να στέλνει ανθρώπους στα νοσοκομεία, να καταστρέφει τις οικονομίες και την κοινωνική μας ζωή».

Κι αν δεν εξαλειφθεί η κορωνοϊός;
Όπως είχε τονίσει στα τέλη του περασμένου χρόνου ο Ντέιβιντ Χέιμαν, επικεφαλής της Στρατηγικής και Τεχνικής Συμβουλευτικής Ομάδας για Μολυσματικούς Κινδύνους του ΠΟΥ, «φαίνεται ότι είναι η μοίρα του κορωνοϊού να γίνει ενδημικός». Τέτοιοι ενδημικοί ιοί κυκλοφορούν διαρκώς στις κοινότητες προκαλώντας συχνά περιοδικές εξάρσεις, όταν μοτίβα ανθρώπινης συμπεριφοράς και χαρακτηριστικά της νόσου ευνοούν τη διασπορά τους.

Χαρακτηριστικά τα παραδείγματα των κρουσμάτων γαστρεντερίτιδας σε κρουαζιερόπλοια, του νοροϊού και χιλιάδων άλλων ιών, περιλαμβανομένων και τεσσάρων κορωνοϊών που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα, ιδίως τον χειμώνα.

Άγνωστο παραμένει πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα με την πανδημία του κορωνοϊού, αλλά ερευνητές επεξεργάζονται διάφορα σενάρια. Άτομα που ανέρωσαν από τη νόσο Covid-19 και οι εμβολιασθέντες πιθανώς να έχουν μια προστασία για κάποιο διάστημα έναντι του κορωνοϊού. Εξίσου πιθανό είναι η επανέκθεση στον ιό ή μια ενισχυτική δόση του εμβολίου να αυξήσει τα επίπεδα προστασίας τους. Καθώς θα αναπτύσσουν ολοένα και περισσότερα άτομα ανοσία κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο κορωνοϊός θα βρίσκει εκείνους που δεν έχουν ακόμη ανοσία, μέχρις ότου επιτευχθεί η ανοσία της αγέλης. Κι αυτό σημαίνει ότι θα παραμένουν ευάλωτα τα άτομα που αδυνατούν να εμβολιαστούν λόγω επιβαρυμένου ανοσοποιητικού, ιστορικού αλλεργικών αντιδράσεων σε συστατικά των εμβολίων ή επειδή είναι πολύ νέα -στις δυτικές χώρες κανένα από τα εμβόλια δεν έχει λάβει έγκριση για χρήση σε παιδιά .