Τα χάρτινα κύπελα του καφέ μπορεί να είναι ένας τοξικός εφιάλτης

Μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη δείχνει ότι τα χάρτινα ποτήρια μπορεί να είναι εξίσου τοξικά με τα συμβατικά πλαστικά, εάν καταλήξουν στο φυσικό μας περιβάλλον ως σκουπίδια. Τα φαινομενικά φιλικά προς το περιβάλλον χάρτινα ποτήρια επικαλύπτονται με ένα λεπτό στρώμα πλαστικού (για να μη διαπερνά το περιεχόμενο τους το χαρτί), το οποίο μπορεί να εκπέμπει τοξικές ουσίες.

«Υπάρχουν χημικές ουσίες που απελευθερώνονται από αυτά τα υλικά», λέει στο WIRED η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Bethanie Carney Almroth, αναπληρώτρια καθηγήτρια περιβαλλοντικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ στη Σουηδία.
Το 2019, μια ερευνητική ομάδα από την Ινδία γέμισε χάρτινα ποτήρια με ζεστό νερό για να δει αν απελευθερώθηκαν πλαστικά σωματίδια ή χημικές ουσίες.

«Αυτό που μας προκάλεσε έκπληξη ήταν ο αριθμός των μικροπλαστικών σωματιδίων που διέρρευσαν στο ζεστό νερό μέσα σε 15 λεπτά», έγραψε στο WIRED η Anuja Joseph, ερευνήτρια στο Ινδικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στο Kharagpur. Κατά μέσο όρο, υπήρχαν 25.000 σωματίδια ανά φλιτζάνι των 100 ml. Οι ερευνητές βρήκαν επίσης ίχνη επιβλαβών χημικών ουσιών και βαρέων μετάλλων στο νερό και στην πλαστική επένδυση, αντίστοιχα.

Συνήθως η αξιολόγηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου του καφέ στο χέρι μέχρι τώρα περιοριζόταν στα πλαστικά καπάκια και στα φλιτζάνια από πολυστυρένιο. Τώρα η Carney Almroth και οι συνεργάτες της δοκίμασαν τις επιδράσεις των χάρτινων ποτηριών σε προνύμφες σκνίπας, οι οποίες χρησιμοποιούνται συνήθως σε δοκιμές τοξικότητας. Τα κύπελλα τοποθετήθηκαν σε νερό ή σε ίζημα και αφέθηκαν για έως και τέσσερις εβδομάδες. Στη συνέχεια προστέθηκαν προνύμφες σε δοχεία που περιείχαν το νερό ή το ίζημα που είχε μολυνθεί από τα χάρτινα κύπελλα και διαπιστώθηκε ότι η ανάπτυξη των προνυμφών παρεμποδίστηκε.

Οι οικοτοξικολόγοι δεν προχώρησαν σε χημικές αναλύσεις για να δουν ποιες ουσίες είχαν απελευθερωθεί από τα χάρτινα ποτήρια στο νερό και στο ίζημα, αν και η Carney Almroth υποπτεύεται ότι ένα μείγμα χημικών προκάλεσε τη ζημιά. Ωστόσο είναι δύσκολο για τους επιστήμονες να πουν περισσότερα, δεδομένου ότι δεν είναι γνωστό ποια συστατικά περιέχονται στα ποτήρια.

«Θα ήταν πολύ πιο εύκολο αν οι ίδιες οι εταιρείες που τα φτιάχνουν μας έλεγαν τι χρησιμοποιούν στα προϊόντα τους», λέει.

Τα ποτήρια του καφέ είναι κατασκευασμένα από ένα πολύπλοκο μείγμα συνθετικών υλικών και χημικών ουσιών. Οι κατασκευαστές προσθέτουν βοηθήματα επεξεργασίας, σταθεροποιητές θερμότητας και άλλες ουσίες, πολλές από τις οποίες είναι γνωστό ότι είναι τοξικές. Ακόμα κι αν χρησιμοποιούνται υλικά φυτικής προέλευσης οι κατασκευαστές ποτηριών συχνά προσθέτουν μια σειρά από άλλες χημικές ουσίες κατά την επεξεργασία.

Οι χημικές αναλύσεις μπορούν μερικές φορές να ρίξουν φως στη σύνθεση των ουσιών που υπάρχουν σε ένα πλαστικό ή χάρτινο ποτήρι, αλλά ακόμη και αυτές οι δοκιμές δεν μπορούν πάντα να προσδιορίσουν με ακρίβεια τι υπάρχει εκεί, λέει η Jane Muncke, η οποία είναι περιβαλλοντική τοξικολόγος και διευθύνουσα σύμβουλος του Food Packaging Forum.

Οι ακριβείς ουσίες είναι «άγνωστες όχι μόνο στους επιστήμονες που πραγματοποιούν αυτές τις αναλύσεις, αλλά και στους ανθρώπους που παράγουν και πωλούν τις συσκευασίες». Κατά την κατασκευή προϊόντων που περιέχουν πλαστικό, μπορεί να πραγματοποιηθούν ακούσιες χημικές αντιδράσεις μεταξύ των υλικών που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία νέων ουσιών.

Οι χημικές ουσίες μπορεί επίσης να είναι επιβλαβείς λόγω των συγκεκριμένων συνδυασμών τους που χρησιμοποιούνται, προσθέτει η Muncke, κάτι που είναι γνωστό ως «τοξικότητα μείγματος». Επομένως, δεν έχει νόημα να ρυθμίζονται οι ποσότητες  μεμονωμένων ουσιών στα κύπελλα, λέει, γιατί ακόμα δεν μπορεί κανείς να είναι σίγουρος για τον αντίκτυπο που θα έχουν.

Η βελτίωση των πρακτικών ανακύκλωσης θα ήταν ένα λογικό βήμα στην προσπάθεια να αποτραπεί η κατάληξη των επιβλαβών χημικών ουσιών στη φύση, αλλά οι ερευνητές λένε ότι είναι καλύτερο να αποσυρθούν εντελώς τα χάρτινα ποτήρια μιας χρήσης. Είναι δύσκολο για τα περισσότερα κέντρα ανακύκλωσης να διαχωρίσουν την πλαστική επίστρωση από το χαρτί του κυπέλλου.

Στο μεταξύ, η αναζήτηση ασφαλέστερων και πιο βιώσιμων λύσεων βρίσκεται σε εξέλιξη. Ορισμένες εταιρείες έχουν ψήσει βρώσιμα κύπελλα από βάφλες ή μπισκότα ή έχουν χρησιμοποιήσει μια τεχνική που μοιάζει με origami για να διπλώσουν το χαρτί σε φλιτζάνια. Τόσο η Carney Almroth όσο και η Muncke βλέπουν τη δυνατότητα των εταιρειών να χρησιμοποιούν καθιερωμένα υλικά για να διαμορφώσουν μια κυκλική οικονομία.

Πάρτε για παράδειγμα το γυαλί, το οποίο διατηρεί τα ποτά ζεστά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα—η χαμηλή θερμική του αγωγιμότητα επιβραδύνει τη διασπορά της θερμότητας του υγρού στο φλιτζάνι—και είναι χημικά αδρανές, που σημαίνει ότι δεν απελευθερώνει ουσίες. Όμως, αν το γυαλί γίνει απείρως ανακυκλώσιμο, θα έχει υψηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα από το πλαστικό. Είναι κατασκευασμένο από φυσικές πρώτες ύλες όπως η άμμος, που πρέπει να εξορυχθούν και να λιώσουν σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες.

Ο ανοξείδωτος χάλυβας, ένα μέταλλο που χρησιμοποιείται συνήθως για επαναχρησιμοποιούμενα μπουκάλια νερού, είναι ένας άλλος υποψήφιος. Αλλά ο καφές σε χαλύβδινα φλιτζάνια κρυώνει πιο γρήγορα από ό,τι στα κεραμικά και γυάλινα κύπελλα επειδή η θερμότητα μεταφέρεται στο υλικό και μετά στην παλάμη του χεριού μας. Ωστόσο, το υλικό είναι πιο σταθερό για να κουβαλάμε ποτά εν κινήσει.

Ανεξάρτητα από το ποιο υλικό θα αποδειχθεί καταλληλότερο, η απομάκρυνση από τα ποτήρια μιας χρήσης θα απαιτήσει καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα και προσεγγίσεις, λέει η Muncke. «Το δύσκολο είναι να αλλάξουμε τη συμπεριφορά των καταναλωτών και να αναδιαμορφώσουμε όλη την διαδικασία. Και αυτό κοστίζει πολλά χρήματα». Η ευκολία και το χαμηλό κόστος δύσκολα θα βγάλουν τα κύπελα μιας χρήσης από τη καθημερινότητά μας.