Μέδουσες: Γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη έξαρση στις ελληνικές θάλασσες

Είναι γεγονός ότι φέτος περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά έχει σημάνει συναγερμός για την εμφάνιση μεδουσών στις ελληνικές παραλίες.

Οι μέδουσες είναι θαλάσσιοι οργανισμοί (ζελατινοειδές ζωοπλακτόν). Τα πλοκάμια τους καλύπτονται από “σάκους” που είναι γεμάτοι με δηλητήριο, το οποίο μπορεί να προκαλέσει ένα επώδυνο, έως μερικές φορές απειλητικό για τη ζωή, τσίμπημα. Δεν επιτίθενται σκόπιμα στους ανθρώπους, τα περισσότερα τσιμπήματα συμβαίνουν όταν οι άνθρωποι αγγίζουν κατά λάθος μια μέδουσα.

Αν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, οι μέδουσες μπορούν να αναπαράγονται καθημερινά. Κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους παίρνουν διαφορετικές μορφές (έξι διαφορετικά στάδια ανάπτυξης). Η μορφή της μέδουσας με το σώμα σε σχήμα καμπάνας και τα μακριά πλοκάμια είναι μόνο ένα από τα διάφορα στάδια του κύκλου ζωής της.

Υπάρχουν περίπου 2.000 είδη μεδουσών.

• Η Cyanea capillata ή «Χαίτη Λιονταριού» είναι το μεγαλύτερο είδος μέδουσας στον κόσμο. Μπορεί να έχει πλοκάμια που ξεπερνούν τα 27 μέτρα μήκος
• Η Pelagia noctiluca (μωβ μέδουσα) είναι η πιο δηλητηριώδης της Μεσογείου. Διαθέτει δηλητήριο με αιμολυτική και κυτταρολυτική δράση, ο μηχανισμός δράσης της οποίας είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστος.
• Η μέδουσα Turritopsis dohrnii έχει χαρακτηριστεί ως “βιολογικά αθάνατη”. Όταν απειλείται, αυτό το είδος είναι ικανό να υποστεί κυτταρική μεταδιαφοροποίηση, μια διαδικασία κατά την οποία τα κύτταρα του οργανισμού ουσιαστικά γίνονται και πάλι καινούργια.

Οι μέδουσες αποτελούνται από 85 έως 98 τοις εκατό νερό. Δεν έχουν καρδιά, πνεύμονες ή εγκέφαλο. Το δέρμα τους είναι τόσο λεπτό που μπορούν να απορροφήσουν οξυγόνο μέσα από αυτό. Δεν έχουν καθόλου αίμα και ανταποκρίνονται στις αλλαγές στο περιβάλλον γύρω τους, χρησιμοποιώντας σήματα από ένα νευρικό δίκτυο ακριβώς κάτω από το δέρμα τους. Αν ξεβραστούν στην παραλία, σχεδόν εξαφανίζονται καθώς το νερό τους εξατμίζεται. Χωνεύουν την τροφή τους (ψάρια, γαρίδες, καβούρια και μικροσκοπικά φυτά) πολύ γρήγορα για να μπορούν να επιπλεύσουν.

Αρκετοί τύποι μεδουσών είναι κατάλληλοι για κατανάλωση και σε ορισμένους πολιτισμούς θεωρούνται εξαιρετική λιχουδιά. Οι μέδουσες μεταποιούνται σε αποξηραμένο προϊόν ή χρησιμοποιούνται για να παρασκευαστούν σαλάτες, ζυμαρικά και σούσι.

Πώς εξηγείται η έξαρση των μεδουσών στην Ελλάδα

Οι SOS Ιατροί εξηγούν: “Είναι ένα φαινόμενο το οποίο επαναλαμβάνεται τα τελευταία χρόνια και επεκτείνεται σε περισσότερες περιοχές της χώρας μας. Επηρεάζεται από τις υψηλές θερμοκρασίες που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια κατά τον μήνα Μάιο και έχει ως αποτέλεσμα την παράταση του αναπαραγωγικού κύκλου των μεδουσών που κάποιος θα περίμενε να γίνεται τους μήνες Ιούλιο – Αύγουστο.

Επιπλέον, λόγω της κλιματικής αλλαγής η θερμοκρασία των υδάτων έχει αυξηθεί πολύ, ακόμα και πριν ακόμη τους καλοκαιρινούς μήνες. Αυτός είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας ο οποίος συμβάλλει στην πληθυσμιακή έκρηξη, η οποία παρατηρείται το τελευταίο διάστημα. Επίσης, το γεγονός ότι εμφανίστηκαν τώρα στις ακτές οφείλεται και στο ότι την περίοδο του Μαΐου δεν υπάρχει κυματική δράση και επικρατεί νηνεμία.

Ένας άλλος σοβαρός παράγοντας είναι η υπεραλίευση, απόρροια της οποίας είναι η μείωση των θαλάσσιων θηρευτών όπως των τόνων, οι ξιφιών, των δελφινιών και των θαλάσσιων χελώνων. Συγκεκριμένα, θηρευτές των μεδουσών είναι η δερματοχελώνα, η χελώνα καρέτα καρέτα, ο τόνος, ο ξιφίας και το φεγγαρόψαρο. Η παρέμβαση του ανθρώπου στα οικοσυστήματα τα τελευταία χρόνια έχει προκαλέσει σημαντικές αλλαγές, μία εκ των οποίων είναι η πληθυσμιακή έκρηξη των μεδουσών.

Ελπίζουμε ότι η αλλαγή του καιρού και η έντονη κυματική δράση θα περιορίσει το φαινόμενο, έστω παροδικά. Προφανώς θα έχουμε πληθυσμιακές εκρήξεις στα μέσα Ιουλίου, όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλές αλλά και κατά τη διάρκεια του Αυγούστου. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι αν η περιβαλλοντική καταστροφή και οι ανθρωπογενείς επεμβάσεις συνεχιστούν, οι μέδουσες θα συνεχίσουν να μας απασχολούν προκαλώντας σημαντικά προβλήματα τους καλοκαιρινούς μήνες.”