Από την Έμφυλη Διάκριση στη Γυναικοκτονία: σπάζοντας τον κύκλο της «βίας κατά των γυναικών» – Συνέντευξη της Δρ. Βασιλικής Μελέτη στον Χ-τύπο

«Αύξηση των καταγγελιών για περιστατικά έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας καταγράφεται το τελευταίο χρονικό διάστημα», ενώ «η κουλτούρα της σιωπής επιτέλους σπάει».

Αυτό υπογραμμίζει η Βασιλική Μελέτη, Δικαστικός, Διδάκτωρ Κοινωνικής Πολιτικής και Μέλος της Ένωσης Γυναικών Ελλάδος, που ζει και δραστηριοποιείται στο Δήμο Νέας Ιωνίας, στη συνέντευξη που παραχώρησε στον ΧΤΥΠΟ.

Ειδικότερα επισημαίνει πως «ολοένα και περισσότερες γυναίκες βρίσκουν τη δύναμη να μιλήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από τους επιστήμονες ψυχικής υγείας και τα συμβουλευτικά κέντρα ή τους ξενώνες κακοποιημένων γυναικών». Επίσης,  διευκρινίζει πως «επίκειται η σύσταση νομοπαρασκευαστικής επιτροπής στο Υπουργείο Δικαιοσύνης «που θα έχει ως αντικείμενο την εξέταση όλων των καίριων ζητημάτων, όπως το πλαίσιο τυποποίησης, τιμωρίας και έκτισης των ποινών των αδικημάτων για την ενδοοικογενειακή βία και των σχετικών αλλαγών που χρειάζονται να γίνουν».

Η Βασιλική Μελέτη αναφέρεται εκτενώς και στις παρεμβάσεις  για τη στήριξη των εργαζόμενων γονέων. Μεταξύ άλλων μιλάει για την επέκταση του ωραρίου των παιδικών σταθμών και των δημοτικών έως τις 5.30 το απόγευμα. Παράλληλα, εστιάζει και στις πρωτοβουλίες για να αναγνωριστεί η ισότιμη θέση των γυναικών στον εργασιακό χώρο.

Βία και γυναικοκτονίες έχουν πλέον λάβει μορφή χιονοστιβάδας. Έχουν πυκνώσει όμως αντίστοιχα και οι καταγγελίες στη γραμμή SOS 15900 για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας;

Αύξηση των καταγγελιών για περιστατικά έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας καταγράφεται το τελευταίο διάστημα και ειδικότερα τις ημέρες της «καραντίνας» και του υποχρεωτικού εγκλεισμού, λόγω της πανδημίας. Αλλά ολοένα και περισσότερες γυναίκες βρίσκουν τη δύναμη να ζητήσουν βοήθεια από τους επιστήμονες ψυχικής υγείας και τα συμβουλευτικά κέντρα ή τους ξενώνες κακοποιημένων γυναικών. Οι γυναίκες θύματα καταγγέλλουν πράγματι τις κακοποιητικές συμπεριφορές που βιώνουν με μεγαλύτερη ευκολία. Επτά στα δέκα περιστατικά βίας καταγγέλλονται από τα ίδια τα θύματα και τρία στα δέκα από τρίτα πρόσωπα, όπως γονείς, παιδιά, αδέρφια, γείτονες και φίλους. Μιλάμε καθαρά για victim blaming και δυστυχώς αυτό γίνεται, ενώ είμαστε πλέον στο 2022. Οι γυναίκες τολμούν για πρώτη φορά να αναφέρουν περιστατικά βίας, αφού πλέον έχει διαμορφωθεί το κατάλληλο πλαίσιο προστασίας στη γραμμή SOS, όπου υπάρχουν επιστήμονες σε ετοιμότητα να ακούσουν τις τραυματικές εμπειρίες και να τις συμβουλεύσουν να φύγουν από κακοποιητικές σχέσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι όλα τα χρωστάμε στην Ελένη Τοπαλούδη, στην Καρολάιν, στην Γαρυφαλλιά και τόσες ακόμα «Ιφιγένειες», που τα ονόματά τους τα μάθαμε, δυστυχώς όταν πια ήταν αργά: οι γυναικοκτονίες έχουν όνομα, όπως και οι γυναίκες που έχουν δολοφονηθεί.

Λόγω της καθημερινής δικαστηριακής πρακτικής και τριβής σας με τέτοιες υποθέσεις στο Πρωτοδικείο Αθήνας, όπου υπηρετείτε, θεωρείτε ότι ήρθε η ώρα για ένα αυστηρότερο πλαίσιο καθώς και τη νομική αναγνώριση  του όρου «γυναικοκτονία»; Τι ισχύει σήμερα και ποια η θέση σας;

Η κουλτούρα της σιωπής επιτέλους σπάει. Αυτή τη στιγμή τα ειδεχθή εγκλήματα της βίας κατά των γυναικών, σωματικής, λεκτικής και ψυχολογικής, με αποκορύφωμα τη δολοφονία γυναικών από τους συντρόφους/συζύγους τους ή από μέλος της οικογένειάς τους, τιμωρούνται με βάση τον Ποινικό Κώδικα και το Ν. 3500/2006 για την ενδοοικογενειακή βία. Μάλιστα με τις πρόσφατες τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα, αυστηροποιήθηκαν οι ποινές και το πλαίσιο έκτισής τους για τους δράστες εγκλημάτων σε βάρος γυναικών και παιδιών. Επίσης, επίκειται σύσταση νομοπαρασκευαστικής επιτροπής στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, με αντικείμενο την εξέταση καίριων ζητημάτων, όπως το πλαίσιο τυποποίησης, τιμωρίας και έκτισης των ποινών των αδικημάτων για την ενδοοικογενειακή βία και των σχετικών αλλαγών που χρειάζονται να γίνουν στο ισχύον νομοθετικό πλαίσιο. Τι χρειάζεται; Nα ενταχθεί ως ειδεχθές το έγκλημα της γυναικοκτονίας στον Ποινικό Κώδικα, και, αν αυτό δεν είναι εφικτό, να ενταχθεί ως επιβαρυντική περίσταση στα ζητήματα της σωματικής βλάβης ή της ανθρωποκτονίας. Η κυβέρνηση πρέπει να ακούσει και να δει με μεγάλη προσοχή αυτό που συμβαίνει στην ελληνική κοινωνία.

Η συμφιλίωση επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής είναι μία από τις κύριες προτεραιότητες για την ισότητα στην πράξη. Με ποια μέτρα όμως;

Παρεμβάσεις για τη στήριξη της οικογένειας και των εργαζόμενων γονέων, άρα και την εναρμόνιση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής είναι διαρκώς αναγκαίες. Με το επίδομα γέννησης παιδιού, τη μείωση ΦΠΑ για βρεφικά είδη, περισσότερους βρεφονηπιακούς σταθμούς, το πρόγραμμα «Νταντάδες της γειτονιάς» και τη δημιουργία χώρων φύλαξης βρεφών στις επιχειρήσεις, έχει ενδυναμωθεί σε κάποιο βαθμό ο θεσμός της οικογένειας. Ομοίως και με την πρωτοβουλία επέκτασης του ωραρίου των παιδικών σταθμών και των δημοτικών έως τις 5.30 το απόγευμα. Τα μέτρα δεν αρκούν, είναι όμως στη σωστή κατεύθυνση.

Οι γυναίκες εξακολουθούν να υφίστανται διακρίσεις στον χώρο εργασίας, παρά τα βήματα προόδου, αλλά και να πλήττονται από την ανεργία σε μεγαλύτερο βαθμό. Τελικά, πόσο εύκολο είναι να αντιμετωπιστούν ανάλογα φαινόμενα με το νέο εργασιακό νόμο; 

Διαχρονικός στόχος είναι να αρθούν οι ανισότητες γυναικών και ανδρών στον εργασιακό χώρο. Στα θετικά του νέου εργασιακού νόμου είναι ότι οι γονείς μπορούν πλέον να ρυθμίσουν το χρόνο εργασίας με τρόπο που εξυπηρετεί τις οικογενειακές τους ανάγκες, ενώ με τη χρήση των νέων αδειών από τους πατέρες, όπως η άδεια πατρότητας και η γονική άδεια, στηρίζεται αποτελεσματικότερα η γυναικεία απασχόληση και αμβλύνεται σαφώς η υποεκπροσώπηση των γυναικών στην εργασία. Ωστόσο, δεν αρκεί απλώς το νομοθετικό πλαίσιο, καθώς είναι αναγκαία και η αλλαγή της κουλτούρας της κοινωνίας. Οφείλουμε εργοδότες/εργοδότριες και εργαζόμενοι/εργαζόμενες να δημιουργήσουμε συνθήκες που ευνοούν την ίση συμμετοχή γυναικών και ανδρών στην εργασία και να καταπολεμήσουμε τα ριζωμένα στερεότυπα που αποδίδουν στις γυναίκες συγκεκριμένους ρόλους.

Ας κλείσουμε όπως αρχίσαμε. Βία. Ως γυναίκα, επιστήμων, επαγγελματίας και πολιτικό πρόσωπο πώς βιώνετε τη σύγκρουση με όλες εκείνες τις απαρχαιωμένες, μα συνάμα, βαθιά ριζωμένες κοινωνικές αντιλήψεις που επιτρέπουν στη βία να ανθεί;

Η κακομεταχείριση της γυναίκας στο πλαίσιο της οικογένειας, ο βιασμός, η σεξουαλική παρενόχληση, ο εξαναγκαστικός γάμος, η σεξουαλική εκμετάλλευση είναι μερικά μόνο παραδείγματα που επίμονα και επίπονα μας υπενθυμίζουν την ανικανότητα και αδυναμία της κοινωνίας μας να αναγνωρίσει την αυτονόητη ισότητα και αξιοπρέπεια των γυναικών. Να διαρραγεί εδώ και τώρα το πλαίσιο των ηθικοπλαστικών κανόνων, όπως επιβάλλονται, μέρος μιας άτυπης βίας, μιας δήθεν χαρωπής πορείας προς την ενηλικίωση και τους «κανόνες γυναικείας συμπεριφοράς».

Βασιλική Μελέτη, Δικαστικός, Διδάκτωρ Κοινωνικής Πολιτικής
Μέλος Ένωσης Γυναικών Ελλάδος